برخی بررسی ها.... "احسان طبری" (35)

دو انقلابی بزرگ ایران

که جان در راه استقلال ایران دادند

تاریخ مبارزه مردم ایران برای بیرون راندن اعراب و بدست آوردن استقلال وطن، تاریخی است درخشان که روحانیون، چه پیش و چه پس از انقلاب 57 مایل به بازگشائی آن نیستند. حتی اشاراتی که در کتاب های درسی پیش از انقلاب در این زمینه وجود داشت را در تجدید چاپ کتاب های درسی حذف و یا تحریف کرده اند. از جمله سرگذشته دو مرد انقلابی ایران "مازیار" و "بابک" که خلیفه عباسی تنها با خدعه و نیرنگ توانست آنها را بی رحمانه به قتل برساند، چرا که در جنگ حریفشان نمی شد! کوهستان های طالش و اردبیل، مغان و سواحل ارس و همچنین طبرستان (مازندران قدیم) سرزمین قیام آنها علیه خلفای عباسی بود که ایران را مستعمره خود کرده بودند. این بخش از تاریخ ایران و جنبش های ملی و استقلال طلبانه را باید با دقت خواند.

در آن هنگام که بابک در ناحیه "بذّ" یا "بذّین" واقع در کوهستان های طالش و آذربایجان شمال شرقی (اردبیل، مغان، سواحل ارس) با عساکر افشین می جنگید، مازیار پسر کارن نیز بر راس «سرخ علمان» (یا محمره) در طبرستان درفش طغیان علیه خلافت عباسی برافراشت. این دو مرد انقلابی - بابک و مازیار- با یکدیگر آشنایی، یاری و هم پشتی داشتند.

قیام سرخ علمان که به قول خواجه نظام الملک یکدیگر را «رفیق» می خواندند و قیام خرمدینان جزو آن سلسله قیام های خلق ایران در نیمه قرن دوم و نیمه اول قرن سوم هجری (قرن های 8 و 9 میلادی) علیه چیرگی عرب است که منجر به تضعیف جدی نفوذ خلافت در ایران و سرانجام محو آن شد. علاوه بر دو قیام نامبرده می توان از جنبش های پیروان بومسلم خراسانی، مبیضه یا سپید جامگان (پیروان هاشم ابن الحکیم موسوم به المقنع)، سندباد مجوس، استادسیس در خراسان و سرخ علمان گرگان نام برد.

این قیام ها بغداد را به سختی هراسناک ساخت و خلیفه در صدد یافتن تکیه گاهی به جز ایران برآمد. به ویژه پس از مامون، معتصم توجه خاصی به سیاست برکشدن امیران ترک مبذول داشت. اینک دیگر سرداران ترکی مانند اشناس و بغای (معروف به بغای کبیر) و ایتاخ (که خوانسالار بود) بیش از سرداران ایرانی مانند افشین مورد اعتماد خلیفه بودند. چنان که افشین با آن که در کاری بدان پلیدی و ننگينی (مانند درهم شکستن و اسیر ساختن بابک) نقش اساسی را ایفاء نمود، باز از بدگمانی معتصم نرست تا جایی که سالی دو یا سه پس از محو بابک، خلیفه وی را بازداشت و در سیاهچال از گرسنگی کشت.

ولی روشن است که خلیفه برای درهم شکستن بابک تنها با دستیاری بغای ها و ایتاخ ها نمی توانست کار خود را از پیش ببرد. بنابراین، امیران ترک را در ظاهر تحت نظارت افشین و در واقع برای نظارت بر افشین به نبرد بابک فرستاد. سیاست تقویت امیران ترک که اغلب حنفیان متعصب بودند و در دشمنی با ایرانیان با خلافت همدستان، بعدها از طرف خلفای دیگر عباسی و به ویژه المتوکل با مهارت دنبال شد و منجر به سرکوب سلسله های ایرانی مانند سامانیان و مامونین و آل زیار و آل بویه و تسلط ترکان غزنوی و سلجوقی گردید. اگر اشراف زادگانی مانند شهزاده اسروشنه خیدر پور کاووس (ملقب به افشین) خدمت خلفا را کمر نمی بستند، غلبه خلق ایران بر دشمن بسی تسهیل می شد. با این حال، پیداست که در قبال قيام دهقانان و دریوزگان شهر، اشراف ایرانی بیشتر ترجیح می دادند دستیار خلیفه باشند تا آن که به زیر درفش سرخ علمان و خرمدینان بروند. این اشراف به ویژه در این موقع از تقویت خلفاء دریغ نورزیدند. به مدد آنان بود که عباسیان بر بنی امیه پیروز شدند، مامون بر امین غلبه یافت و کار ملک داری عباسیان آن چنان رونق گرفت. با این حال، همین که این اشراف و سرکردگان خواستند پا از گلیم خود فراتر نهند و در کار قدرت خلیفه اخلال کنند، شمشیر سیاف خلیفه رگ های گردن شان را برید، نوبختی و برمکی، بومسلم و افشین را بر نطع هلاک افکند.

خطاست اگر تلاش این اشراف و سرکردگان را نا سپاسانه تنها سازشکاری محض بشمریم، زیرا بسیاری از آنان هرگز عمیقا با خلافت نساختند و در خرابی کارش می کوشیدند. به همین جهت نیز از چنگ دژخیم خلیفه نرستند. نهایت آن که هراس آن ها از جنبش مردم موجب نوسان آن ها و تمایل سازشکارانه آن ها بود. ما در یادآوری از تاریخ گذشتگان بدون شک با حرمت گذاری و مهرورزی از نوبختی ها، برمکی ها، افشین ها و امثال آنان یاد می کنیم، هر چند میان آن ها و بابک ها، مازیارها و یعقوب ها علامت تساوی نمی گذاریم.

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

-----------------------

برای مطالعه بخش های پیشین به لینک های زیر مراجعه نمائید:

1 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/mars/544/tabari.html

2 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/mars/545/tabari.html

3 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/april/546/tabari.html

4 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/april/547/tabari.html

5 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/april/548/tabari.html

6 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/april/549/tabari.html

7 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/550/tabari.html

8 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/551/tabari.html