برخی بررسی ها... – احسان طبری (61 )

تروریسم اسماعیلیه نیز

سرانجام به تاریخ پیوست

طی تاریخ خلفاء و سلاطین و وزیران بسیار با اسماعیلیه درافتادند، کشتار کردند، تکفیرها نمودند. اسماعیلیه برای خاموش ساختن ظلم دست به ترور زدند. آن ها خلیفه عباسی را در 17 ذی القعده 529 در شهر مراغه و الراشد بالله خلیفه دیگر عباسی را در اصفهان ترور کردند. آن ها خواجه نظام المللک دشمن سرسخت خود و فرزندانش احمد را (در بغداد)، فخرالملک را (در نیشابور) ترور کردند. برخی را تنها با تهدید خاموش ساختند. از این جمله سنجربن ملکشاه سلجوقی است که قصد مبارزه با آنان داشت، پس بامدادی که از خواب برخاست در کنار تخت خود دشنه ای برزمین کاشته یافت و همراه آن نامه ای دید. در این نامه نوشته شده بود کسی که می تواند این دشنه در زمین سخت بکارد در سینه نرم سلطان آسان تر خواهد توانست. سنجر پس از این حادثه مرعوب شد. فخر رازی متکلم و خطیب و دانشمند معروف را نیز بدین سان به سکوت واداشتند. حامیان دین و دولت گاه در اثر این تهدیدها مجبور می شدند لحن سخن را به سود اسماعیلیه تغییر دهند. تروریسم موجب شد که بیم و هیبت اسماعیلیه در دل ها نشست تا در دوران هلاکو کشتاری عجیب از اسماعیلیه ایران و شام و مصر شروع شد و ریشه این طایفه برافتاد.

فصل بیست و چهارم

مرکز قدرت

اسماعیلیه در ایران و خارج از ایران دو مرکز مهم قدرت ایجاد کردند.

مرکز اول قدرت در مصر: چنان که گفتیم، فاطمیه شمال آفریقا در زمان المعزالدین (358) از قیروان به قاهره منتقل شدند و به دست جوهر صیقلی مملوک و سردار خود سلطنت آل طولون را در مصر برانداختند. خلافت خود را در مصر برپای ساختند و تا سال 567 که صلاح الدین ایوبی آن ها را منقرض کرد و حکومت ممالیک را در این کشور دایر نمود، حکومت آن ها در مصر برقرار بود. سازمان های اسماعیلی در ایران تا زمانی که حسن صباح دعوت جدید خود را اعلام نکرده بود، با آن ها در ارتباط بودند و از آن ها دستور و الهام می گرفتند. فاطمیان مصر رقبای سرسخت عباسیان بودند و برای اشاعه نظریات خود زر و سیم بسیار پخش می کردند و زمانی نیز در سال 450 ابوالحارث بساسیری یکی از سرداران آن ها بغداد را متصرف شد و خلیفه القادر بالله را مقید کرد. با این حال، سرانجام طغرل سلجوقی بغداد را گرفت، خلیفه را رهاند و بسیاری را کشت.

اسماعیلیه ایران از زمان حسن (ملقب به سیدنا) از اسماعیلیه مصر رویگردان شدند. علت آن بود که پس از المستنصربالله خلیفه فاطمی بین فرزندانش نزار و مستعلی رقابت درگرفت. مستعلی بر برادر مستولی شد، ولی حسن به دفاع از نزار کمر بست و چنان که گفتیم، دعوت جدید را به نام نزار آغاز کرد و حساب خود را از مصر جدا ساخت. دامنه نفوذ فرقه نزاریه از ایران تا شامات (سوریه) گسترده می شد و از این جهت ملاحده سوریه از الموت الهام می گرفت.

مرکز دوم قدرت در الموت: بدین سان، حسن پایگاه نوین قدرت در ایران به وجود آورد و در نقاط مختلف ایران و شام «محتشمان صباحیه» فرماندهان قلاع نیرومندی شدند که مرکز قدرت اسماعیلیه بود. تاریخ صعود حسن به قله الموت 6 رجب 483 است. حسن بن صباح حمیری کوفی اصلا عرب نژاد است و به قول ابن اثیر در ریاضی و حساب و نجوم و سحر و جادو دست داشت و با حسن بن عکاش مشروح در فوق بیعت کرده بود. اسماعیلیه در سراسر ایران دژهای فراوانی را تصرف کردند و آن ها را پایگاه مقاومت قرار دادند. لمبسر و گردکوه و میمون دژ و الموت و شاهد ژوتون و طبس و زوزن و شمکوه و استون آوند و اردهان و غیره از جمله این قلعه ها هستند. حسن در 26 ربیع الاول 518 در زمان سنجر درگذشت و کیا بزرگ امید محتشم لمبسر را جانشین خود ساخت. سلسله خداوندان الموت تا سال 654 یعنی 177 سال طول کشید. حادثه جالب در احوال این سلسله آن است که در زمان نواده بزرگ امید که چهارمین خداوند الموت است، یعنی حسن بن محمد بن بزرگ امید (متوفی 560) وی دعوت جدیدی را آغاز نهاد به نام «دعوت قیامت» و به قول معروف اباحت آشکار ساخت. با این حال، نواده این شخص به نام جلال الدین حسن نومسلمان (متوفی 618) به رسم قدیم و تظاهر به اسلامیت بازگشت. چنان که گفتیم، رکن الدین خورشاه آخرین خداوند الموت در سال 654 در برابر جنبش هلاکو شکست خورد و از قلعه به زیر آمد و تسلیم فاتح مغول گردید. یک سال پس از تسلیم خورشاه خود او و سپس خاندان او به دستور هلاکو به قتل رسیدند و سپس کشتاری عجیب از اسماعیلیه ایران و شام و مصر شد و ریشه این طایفه برافتاد.

تروریسم

دشمنان اسماعیلیه با این کیش نبردی سخت بی رحمانه می کرده اند. قضاوت یکی از بزرگ ترین دشمنان اسماعیلیه خواجه نظام الملک در باره این طایفه چنین است:

«هیچ گروهی شوم تر و بد فعل تر از این قوم نیست که از پس دیوارها بدی این مملکت می سگالند و فساد دین می جویند و گوش به آواز بد نهاده و چشم به چشم زدگی. اگر نعوذ بالله دولت قاهره را آسیبی آسمانی رسید، این سگان از بیغوله ها بیرون آیند و بر این دولت خروج کنند و دعوی شیعیت کنند و مدد و قوت ایشان بیشتر از روافض و خرمدینان باشد و هر چه ممکن بود از شر و فساد و بدعت هیچ باقی نگذارند و به قول دعوی مسلمانی کنند، ولیکن به معنا فعل کافران دارند. باطن ایشان برخلاف ظاهر باشد و قول بر خلاف فعل. دین محمد را هیچ دشمنی بدتر از ایشان نیست و ملک خداوند را هیچ خصمی از ایشان شوم تر نیست.»

خواجه نظام الملک سخت با کینه و بغض در باره اسماعیلیه نوشته است و مسلما این قضاوت ناشی از عملی سخت تر و بغض آلودتر بود. بیهوده نیست که تروریست های اسماعیلی، چنان که خواهیم دید، به او و فرزندانش به عنوان بدترین دشمنان اسماعیلیه ابقاء نکردند.

طی تاریخ خلفاء و سلاطین و وزیران بسیار با اسماعیلیه درافتادند، کشتار کردند، غلبه آن ها و برای اثبات علوی نبودن پیشوای آن ها عبیداله مهدی محضرها نوشتند و تکفیرها نمودند؛ از جمله خلفای عباسی در سال های 402 و 444 هجری طی محضرهای مستند اعلام داشتند که فاطمیه فرزندان القداح ایرانی هستند و نه اسمعیل علوی یا فاطمه بنت رسول. اسماعیلیه برای خاموش ساختن این موج ظلمانی دست به ترور زدند. آن ها المسترشد بالله خلیفه عباسی را در 17 ذی القعده 529 در شهر مراغه و الراشد بالله خلیفه دیگر عباسی را در اصفهان ترور کردند و از آن تاریخ به بعد خلفاء از بیم باطنیان محتجب گشتند. آن ها خواجه نظام المللک دشمن سرسخت خود و فرزندانش احمد را (در بغداد)، فخرالملک را (در نیشابور) ترور کردند. برخی را تنها با تهدید خاموش می ساختند. از این جمله سنجربن ملکشاه سلجوقی است که قصد مبارزه با آنان داشت، پس بامدادی که از خواب برخاست در کنار تخت خود دشنه ای برزمین کاشته یافت و همراه آن نامه ای دید. در این نامه نوشته شده بود کسی که می تواند این دشنه در زمین سخت بکارد در سینه نرم سلطان آسان تر خواهد توانست. سنجر پس از این حادثه مرعوب شد و دست از پا خطا نکرد. می گویند فخر رازی متکلم و خطیب و دانشمند معروف را نیز بدین سان به سکوت واداشتند. حامیان دین و دولت گاه در اثر این تهدیدها مجبور می شدند لحن سخن را به سود اسماعیلیه تغییر دهند و چون علت تغییر از آن ها سوال می شد، به تعریض می گفتند که دیشب براین امر برهانی قاطع دیده اند. تروریسم موجب شد که بیم و هیبت اسماعیلیه در دل ها نشست و تقریبا واکنش های خشن علیه آن ها قطع شد و از قصد حمله به قلاع ملاحده انصراف حاصل گردید. فداییان اسماعیلی که در همه جا رخنه داشتند و شبکه وسیع و فعال و موثر آن ها در شرق و غرب و جنوب و شمال کشور از ایران تا شامات در کار بود تا زمان حمله تاتار عملا سیطره معنوی کیش خود را در ایران مستقر ساختند.

اگر چه بعد از سقوط الموت دیگر در کشور ما جنبشی دارای همه مختصات جنبش اسماعیلیه به ویژه در دوران «دعوت جدید» ظهور نکرد، اما تاثیرات معنونی و اسلوبی این جنبش تا دیرزمانی باقی ماند.

برای مطالعه بخش های پیشین لینک های زیر را می توانید مطالعه نمایید: د

1 – http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/mars/544/tabari.ht

2 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/mars/545/tabari.ht

3 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/april/546/tabari.htm

4 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/april/547/tabari.htm

5 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/april/548/tabari.htm

6- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/april/549/tabari.htm

7 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/550/tabari.htm

8 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/551/tabari.ht

9 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/552/tabari.htm

10 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/553/tabari.htm

11 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/554/tabari.html