محمد علي عمو ئي: با قاطعيت مي‌گويم
كيانوری
بشدت شكنجه شده بود!
روزنامه "آفتاب امروز"، كه پس از توقيف روزنامه "سلام" و با همت بخشي از كادر تحريريه اين روزنامه منتشر مي‌شود، در شماره 18 آبان خود و در ارتباط با درگذشت نورالدين كيانوري، گفتگوئـي با محمد علي عموئـي انجام داده و منتشر ساخت. متن اين گفتگو را نيز در زير مي‌خوانيد:
آفتاب امروز: شما از چه وقت كيانوري را مي شناختيد؟
عمو ئي: من به اعتبار عضويتم در حزب توده ايران با ايشان آشنا بودم. آقاي كيانوري از مسئولين و عضو كميته مركزي بودند و من در تشكيلات افسران. البته در اين تاريخ ارتباطي با هم نداشتيم. در سال 1333 بنده به اتفاق جمعي از اعضاي حزب توده ايران دستگير شديم. بعد از 25 سال، يعني در سال 57 با فشار مردم از زندان آزاد شدم و تجديد فعاليت علني حزب موجب شد با ديگر دوستاني كه از مهاجرت اجباري از خارج به ايران بازگشتند و دوستان آزاد شده از زندان دور هم جمع شديم. در اينجا بود كه با آقاي كيانوري به مدت 4 سال، يعني از اوئل سال 1358 تا زمان دستگيري ايشان، به عنوان رهبر حزب و من به عنوان عضو هيات سياسي با يكديگر جلسات مكرر داشتيم. از سال 61 كه من و تعداد كثيري از اعضا و فعالان حزب دستگير شديم نيز با ايشان در زندان به سر مي بردم.
در زندان نيز متاسفانه با فشارهائـي كه به وي وارد كردند آن اعترافات را كرد كه همه ديديم اعترافاتي بود كه بيشتر خوراك براي تماشاچي داشت تا ارزش خبري.
من به طرز قاطع مي‌گويم كه كيانوري در زندان تحت فشار شديد و سوء رفتار قرار داشت. حتي ايشان بعد از اين كه مراحل بازجوئـي را سپري كردند نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌اي به مسئولان نوشتند و طي آن به صراحت بيان كردند كه اين اعترافات به زور گرفته شده است. ما هم اين را به گاليندوپل (نماينده كميسيون حقوق بشر سازمان ملل) گفتيم. او در زنداني كه من و كيانوري بوديم به ديدنمان آمد و در آنجا كيانوري آسيب هائـي را كه به او وارد شده بود مطرح كرد.
آفتاب امروز: چگونه كيانوري از زندان آزاد شد؟
عمو ئي: در تير ماه سال 64 ما را به جائـي بردند به نام دادگاه كه نه وكيل داشت و نه پرونده خواني داشت، تنها ورقه‌اي به ما دادند به نام كيفرخواست و بعد هم بدون ابلاغ هيچ ورقه كتبي دادگاه انقلاب اعلام كرد كه حكم ما اعدام است. ما به مدت 4 سال به انتظار اعدام بوديم تا سال 68 كه با آمدن گاليندوپل قرار شد دادگاه تجديد نظر تشكيل شود. تا آن زمان از تجديد نظر خبري نبود. بعد به ما گفته شد كه مي‌توانيد وكيل داشته باشيد. در سال 70 بنا به درخواست كيانوري و مريم فيروز (فرمانفرما) از آنجائـي كه با هم در زندان بودند و مايل بودند تا با هم باشند و در زندان چنين امكاني نبود، آپارتماني در اختيار آنان قرار داده و آنها تحت مراقب وزارت اطلاعات در آن آپارتمان بسر مي‌بردند.
آفتاب امروز: حكم كيانوري از اعدام تقليل يافت و به انتقال به يك آپارتمان تبديل شد. آيا دادگاه تجديد نظر در اين خصوص تشكيل شد؟
عمو ئي: خير، هيچ دادگاهي بعد از همان دادگاه اولي كه اشاره كردم تشكيل نشد، تنها يك روز به ما گفتند كه از طرف مقامات بالا خواسته‌اند تا پرونده شما بسته شود.
مدتي اميرانتظام و كيانوري در اين آپارتمان تحت نظر بودند. زماني كه خانم فرمانفرما براي مرخصي استعلاجي به منزل دخترش رفته بود كيانوري و اميرانتظام در آن آ پارتمان با هم به سر مي‌بردند، اما بعد از مراجعه خانم فيروز، اميرانتظام از آنجا منتقل شد و اين دو با هم در آن آپارتمان بودند. تا سال 75 و آزادي كامل كه آپارتماني در خيابان سنائـي اختيار كرده و با هم در آنجا به سر مي‌بردند.
آفتاب امروز: علت دستگيري كيانوري چه بود؟
عمو ئي: به من اتهام جاسوسي زده شد. من كه 25 سال در زندان شاه بودم، بعد از چند سالي مجددا دستگير و دوباره 12 سال در زندان بسر بردم نمي توانستم با كسي ارتباط برقرار كنم كه بتوانم جاسوس باشم. كيانوري هم همانطور كه در دفاعياتش نوشته بود ارتباط با سفارت شوروي داشته، اما خبر محرمانه‌اي نداده، بلكه خبري بوده مربوط به گزارش در باره يك فانتوم آمريكائـي و مسائل مربوط به ساخت آن كه اصلا ربطي به ايران نداشته است. به وي اتهام تبليغات بر عليه اسلام زده بودند كه چنين نبود، بلكه حزب بعد از انقلاب سعي مي‌كرد كاملا در خط باورهاي مردم حركت كند.
آفتاب امروز: از سال‌هاي آخر عمر كيانوري بگويد.
عمو ئي: من ارتباطي با ايشان نداشتم و از چگونگي مرگ وي نيز مطلع نيستم.
به نظر من دليل اين عدم رويكرد، محدوديت‌هائـي بود كه بر ايشان وارد شده بود. از سال 75 كه ايشان بيرون آمد من حتي يكبار هم ايشان را نديدم.
آفتاب امروز: چرا حزب توده از كودتاي 28 مرداد بي خبر ماند؟
عمو ئي: يك سوِء تفاهم جدي، در اين باره بين نهضت ملي و حزب توده وجود داشت. تا آن موقع همه از حزب انتظار داشتند تا با كودتاچيان بجنگد، درحاليكه ما از يك سال قبل از كودتا توطئه‌هائـي را كه در درون ارتش روي مي‌داد به دكتر مصدق گزارش مي‌كرديم و به شدت احساس مسئوليت مي‌كرديم.
آفتاب امروز: شنيده شده است كه ياداشت‌ها و خاطرات كيانوري آماده انتشار است.
عمو ئي: وي در زندان يادداشت هائـي از خاطرات خود تهيه كرده بود، چنانچه بعد از انتشار يادداشت خاطرات در صفحه آخر وعده داده بود كه بقيه اين نوشته‌ها در دست انتشار است.
مقاله در فرمات
PDF :