صفحاتی از تاریخ جنبش جهانی
کارگری و کمونیستی
برای فتح جهان
باید دوباره
از ریشه روئید
ف. م. جوانشیر
(1)
از این شماره و بدنبال پایان انتشار
"اقتصادی سیاسی" اثر زنده یاد ف. م. جوانشیر، تحقیق ماندگار این رفیق از دست رفته
را در باره جنبش جهانی کارگری و کمونیستی آغاز می کنیم. امیدواریم در باز تایپ،
ویرایش و انتشار آن اشکالی از نظر جاافتادگی و اغلاط تایپی پیش نیآید. از هر نوع
غلط گیری خوانندگان برای تصحیح و ویرایش نهائی این کتاب استقبال می کنیم.
صفحاتی از تاریخ جنبش جهانی کارگری و کمونیستی
ف. م. جوانشیر (فرج الله میزانی)
انتشار مجدد چاوشان نوزایی کبیر
آدرس: http:/chawoshan.mihnglog.com
فهرست :
آغاز سخن
فصل اول- جنبش جهانی کارگری و کمونیستی در دوران پیروزی و تحکیم مواضع سرمایه داری
1- جنبش کارگری قبل از پیدایش مارکسیسم
2- اندیشه های سوسیالیستی پیش از مارکسیسم در نخستین مراحل جنبش کارگری
3- پیدایش مارکسیسم- تحول بنیادی در جنبش کارگری و علوم اجتماعی
4- آغاز مبارزه مارکس و انگلس برای ایجاد حزب انقلابی پرولتری- تشکیل "اتحاد
کمونیست ها"
5- مانیفست حزب کمونیست
6- جنبش کارگری در سال های انقلابی 1848- 1846
الف- انقلاب 1848- 1849 فرانسه
ب- دو اثر ماکس
ج- انقلاب بورژوا دمکراتیک 1848- 1849 در آلمان
د- فعالیت مارکس و انگلس در انقلاب آلمان، روزنامه "راین جدید"
ه- مبارزه مارکس و انگلس در درون جنبش انقلابی آلمان
و- جنبش های رهائی بخش ملی در جریان انقلاب 1848- 1849
ز- نتیجه گیری مارکس و انگلس از انقلاب 1848- 1849 آلمان
7- انترناسیونالیسم
الف- تشکیل انترناسیونال اول
ب- نخستین اسناد برنامه ای انترناسیونال اول
ج- نخستین کنگره انترناسیونال، آغاز نبرد مارکسیسم با پرودونیسم در درون
انترناسیونال
د- دومین کنگره انترناسیونال- کنگره لوزان
ه- سومین کنگره انترناسیونال- شکست نهائی پرودونیسم
و- آنارشیسم باکونین و آغاز نبرد مارکسیسم علیه آن
ز- چهارمین کنگره انترناسیونال اول- کنگره بال
ح- پیروزی مارکسیسم بر آنارشیسم در عرصه انترناسیونال- کنفرانس لندن و کنگره لاهه
ط- آنارشیسم در عمل
ی- انقلاب اسپانیا
ک- فعالیت انترناسیونال اول در عرصه سیاست بین المللی و دفاع از صلح
8- کمون پاریس
الف- جریان پیدایش و سقوط کمون
ب- درسهای کمون پاریس- اثر مارکس: "جنگ داخلی در فرانسه
9- پایان کار انترناسیونالیسم اول
آغاز سخن
نامی که بر این درسنامه نهاده ایم تصادفی نیست. آنچه در اختیار خوانندگان قرار می
گیرد تنها صفحاتی از جنبش جهانی گسترده کمونیستی و کارگری است و نه تاریخ این جنبش-
که با تمام غناء خویش در یک کتاب نمی گنجد. انتخاب صفحاتی از تاریخ دشوار است. می
باید ملاک و معیار علمی در کار باشد تا به آنچه که هدفش گزینش است خدمت کند. ما
متناسب با نیازمندی مبارزین انقلابی ایران در لحظه کنونی، صفحاتی را برگزیده ایم که
پیدایش و تکامل تاکتیک و استراتژی مبارزه انقلابی پرولتاریا را به طور فشرده ای در
اختیار خوانندگان قرار دهد. بدین منظور صفحاتی از تاریخ مبارزه که تحت نظر مستقیم
مارکس، انگلس و لنین جریان داشته و همچنین صفحاتی از تاریخ که بیانگر کوشش مشترک
احزاب برادر و وحدت مشی جهانی کمونیست ها بوده و قانونمندی های عام مبارزه را می
رساند بیشتر مورد توجه قرار داده ایم. از آنجا که اولین انقلاب پیروزمند پرولتری در
روسیه به وقوع پیوسته و اولین جامعه سوسیالیستی در اتحاد شوروی ساخته شده به تاریخ
حزب کمونیست اتحاد شوروی نیز تا آنجا که بیانگر قوانین عام انقلاب سوسیالیستی و
ساختمان سوسیالیسم است پرداخته ایم و بسیاری از آثار مارکس، انگلس، لنین و اسناد
برنامه ای جنبش کمونیستی را در متن حوادث به طور خلاصه بررسی و معرفی کرده ایم تا
مطالعه و درک مضمون آنها در آینده آسانتر شود.
یکی از نکات عمده ایکه در تدوین درسنامه مد نظر بوده و به یک معنا علت وجودی آنست
اینست که تاکتیک مبارزه طبقاتی نیز علم است، جزئی است از مارکسیسم- لنینیسم، کاربرد
آنست در مهم ترین عرصه فعالیت اجتماعی. اگر این جانب از ماتریالیسم مارکسیستی در
نظر گرفته نشود، این ماتریالیسم، همانگونه که لنین خاطرنشان ساخته است: "نیمه کاره،
یک جانبه و مرده" خواهد بود.
یادآوری اهمیت موضوع بویژه در زمان ما و برای جنبش انقلابی ما زائد است. هر انقلابی
آگاهی به چشم خود می بیند که از عدم درک، پذیرش و کاربست خط مشی درست انقلابی چه
زیان های بزرگی به انقلاب ما وارد آمده و تا چه پایه ضرورت دارد که مبارزه انقلابی
خود را بر بنیان سالمی از آموزش انقلابی بنا نهیم. ما می کوشیم در این درسنامه غنی
ترین رویدادهای تاریخ جنبش را که در تدوین خط مشی انقلابی طبقه کارگر نقشی ایفا
کرده اند بررسی کنیم و نظر کلاسیک های مارکسیسم- لنینیسم را در هر مورد بیان کرده و
برخورد عقاید آنان را با انواع اندیشه ها و نظریات نادرست عرضه داریم و این واقعیت
مسلم را تأکید کنیم که پیروز شدن علم است. باید این علم را آموخت.
کسانی که این درسنامه را با دقت مطالعه کنند به این واقعیت توجه خواهند کرد که از
اولین روز پیدایش مارکسیسم، در کنار آن نظریات شبه مارکسیستی "چپ" و راست پدید آمد
و زمانی که مارکسیسم اصیل از میان آتش نبردها به پیش تاخت، با اندیشه های نوین
تکمیل و در عمل بارور شد: اردوگاه سوسیالیسم و جنبش جهانی کمونیستی را به وجود آورد
و به جنبش های ملی رهائی بخش یاری رسانید، مارکسیسم "چپ" و راست سترون و نازا ماند
و در هیچ زمانی و هیچ جائی جز خرابکاری و ویرانی محصولی به بار نیاورد. آنانی که در
سمت راست مارکسیسم- لنینیسم حرکت کردند به لجنزار خیانت سوسیال دمکراسی رسیدند و
آشکارا با محافل امپریالیستی سازش کردند و آنانی که در سمت "چپ" مارکسیسم در حرکت
بودند با تمام جنجال گوش خراش خویش سرانجام از سنگر دشمن سر در آوردند. درسنامه ما
از این حیث در عین حال وسیله معرفی دشمنان مارکسیسم- لنینیسم و جریاناتی نظیر
آنارشیسم، تروتسکیسم، مائوئیسم و انواع نظریات سازشکارانه راست از پیشوایان
انترناسیونال دوم تا به امروز است.
توصیه ما به دوستان جوانی که این درسنامه یا هر درسنامه دیگر مارکسیستی را به دست
می گیرند این است که به آموزش منظم مارکسیسم- لنینیسم همت گمارند. توجه داشته باشند
که این آموزش انقلابی علم تمام و کمالی است. آن را باید مانند هر علم دیگری از
الفبا آغاز کرد، با دقت و گام به گام آموخت و از هر گونه برخورد سهل انگارانه و
سبکسرانه نسبت به احکام آن پرهیز کرد؛ و گرنه به جای دانش مارکسیستی- لنینیستی که
راهگشای کار انقلابی باشد، تکه پاره هائی از اندیشه های تحریف شده به دست خواهد آمد
که حجابی خواهد بود میان واقعیت متحرک و مغزهای منجمد.
*****
صفحاتی از تاریخ جنبش کمونیستی و کارگری که در اختیار خوانندگان است اگر چه به
منظور ارائه اندیشه و احکام مارکسیسم- لنینیسم در باره تاکتیک مبارزه طبقاتی تدوین
شده، شکل بیان تاریخی دارد، اندیشه ها و احکام مزبور را در متن حوادث بیان می کند،
آمیخته با نقل وقایع است. حسن این طرز بیان اینست که پیوند عمیق موجود میان
مارکسیسم- لنینیسم و واقعیت متغیر و متحول جهان را نشان می دهد، ما را با پاسخ هائی
که کلاسیک های مارکسیست به پرسش هائی که تاریخ در برابرشان گذاشته داده اند، آشنا
می کند و نادرستی پاسخ های غیر مارکسیستی را نیز برملا می سازد. اما این طرز بیان
تاریخی شاید موجب پیدایش دو برخورد اشتباه آمیز باشد که بجاست خوانندگان را از آن
برحذر داریم.
اشتباه اول اینست که برخی از خوانندگان تمام آنچه را که گفته شده مربوط به گذشته و
شرایط ویژه آن زمان به شمارند و نتوانند از میان حوادث قوانین عام تکامل را
دریابند. طبیعی است که ما در تدوین درسنامه کوشیده ایم وظیفه برجسته کردن و آموختن
این قوانین را برعهده بگیریم و درسی را که در هر تجربه تاریخی نهفته است آشکار
کنیم. در واقع کار عمده درسنامه همین است. با اینحال آموختن از تجربه تاریخ سرانجام
کار خود خوانندگان است. آنها هستند که باید به وجود قانونمندی در تکامل انقلابی
جهان معتقد باشند و برای دست یافتن به آن بکوشند. متأسفانه در زمان ما گروه هائی که
در لباس مارکسیسم- لنینیسم، ناسیونالیسم خرده بورژوائی و ارتجاعی را دامن می زنند،
وجود چنین قانونمندی هائی را عملا نفی می کنند، تجربه هر کشوری را مال خود آن کشور
به قلم می دهند، آموختن از تجربه گردان های پیشاهنگ جنبش را مغایر "استقلال رأی" می
شمارند، اشکالی از مبارزه را که نادرستی آنها در تجربه احزاب برادر آشکار شده بکار
می گیرند و چنین وانمود می سازند که گویا در شرایط ویژه ای مشغول فعالیتند که
قوانین
عامل تکامل را در آن راهی نیست، غافل از اینکه علیرغم تنوع شرایط و ویژگی های زمان
و مکان- که حتما باید در نظر گرفته شود- قوانین عام انقلاب در همه جا یکی است و
پروسه انقلابی با همه تنوع در درون خویش وحدت دارد.
اشتباه دوم که در آموزش تاریخ باید از آن برحذر بود الگوسازی و انطباق مکانیکی
تجربه این یا آن گردان مبارز در شرایط و اوضاع و احوال متفاوت است. در این اشتباه
برخلاف اشتباه قبلی قوانی عام تکامل است که مطلق می شود، ویژگی های تظاهر این
قوانین در شرایط ویژه فراموش می شود و قوانین خاصی که در شرایط ویژه تاریخی حاکم
بوده تا حد قوانین عام ارتقاء داده می شود. طبیعی است که ما در تدوین درسنامه به
این جانب مسئله نیز توجه داشته ایم و آنچه را که ویژه شرایط خاص زمان و مکان است و
چه بسا هرگز تکرار نخواهد شد، از آنچه عمومی و قابل تکرار است جدا کرده ایم. با این
حال در این مورد نیز حرف آخر با خوانندگان است و امید است آنان از تاریخی که در
اختیارشان قرار می گیرد، همان نتایجی را بگیرند که راه درست مبارزه را نشان می دهد.
*******
تاریخ جنبش جهانی کارگری و کمونیستی به سه مرحله عمده تقسمی می شود: مرحله اول
مربوط به دوران پیروزی و تحکیم مواضع سرمایه داری است که فاصله زمانی از نیمه قرن
هجدهم تا کمون پاریس را در بر می گیرد. مرحله دوم مربوط به دوران گذار سرمایه داری
به مرحله انحصاری- امپریالیستی است که از کمون پاریس تا انقلاب اکتبر را در بر می
گیرد و آغاز افول سرمایه داری است. مرحله سوم دوران بحران عمومی سرمایه داری، دوران
گذار جهان از سرمایه داری به سوسیالیسم است که از انقلاب کبیر سوسیالیستی اکتبر
آغاز شده و هنوز ادامه دارد.
متناسب با این سه مرحله، درس های ما نیز در سه فصل عمده تدوین شده است. در این جزوه
فصل اول به خوانندگان تقدیم می شود.
راه توده 231 24.08.2009