بازگشت

تاریخ یکصد ساله احزاب چپ...

کارگران و دانشجویان

علیه استبداد و فاشیسم

تاریخ جنبش دانشجوئی ایران به سال

 1306 و اعتصاب شاگردان مدرسه

 دارالفنون باز می گردد.

عبدالحسین آگاهی

(6 - فصل پایانی)

گسترش تازه فعالیت سازمانی و تبلیغاتی حزب کمونیست ایران، اوج جنبش کارگری و اتحادیه ای و رونق کار ایدئولوژیک، پس از کنگره دوم حزب ) 1306(، دیکتاتوری رضا شاه را سخت به هراس افکند.

در جنوب اعتصاب بی سابقه کارگران صنایع نفت ) 1307(  به درگیری وسیع خونین با پلیس رضاخانی انجامید. در تهران اتحادیه محصلین تشکیل شد، که نفوذ چشمگیری بین جوانان، بویژه شاگردان مدارس متوسطه دارالفنون و مدرسه طب داشت. این اتحادیه توانست اعتصاب دو هفته ای شاگردان مدرسه دارالفنون را در سال 1306  سازمان داده رهبری کند. در نقاط دیگر کشور نیز اتحادیه های محصلین فعالیت خود را گسترش می دادند. اتحادیه محصلین در تهران دست به تاسیس کلاس های بزرگسالان ) اکابر( زد و ابتکار مبارزه علیه بی سوادی را در کشور بدست گرفت.

پیشرفت نیروهای دمکراتیک هراس دستگاه حاکمه را شدیدتر می کرد. به وضوح دیده می شد که خودکامگی و دیکتاتوری رضا خان، سیاست ترور و فشار در نوبت اول علیه حزب کمونیست ایران و سپس علیه دیگر نیروهای دمکراتیک، نتوانسته است چنانکه محافل ارتجاعی آرزو داشتند جنبش اعتراض علیه استبداد و استعمار را ریشه کن سازد.

نیروهای دمکراتیک به مبارزه خود ادامه می دادند. برای مثال کافی است صفحات روزنامه و هفته نامه طوفان را که به مدیریت شاعر مبارز و رجل برجسته اجتماعی و سیاسی، فرخی یزدی منتشر می شد، از نظر گذراند. این روزنامه رویدادهای جنبش کارگری و اتحادیه ای را به موقع منعکس می کرد و از اقدامات ارتجاعی محافل سرمایه داری پرده برمی داشت. از این جمله است مقاله ای که به قلم نمایندگان کارگران نساج ) شکرالله مانی، مشهدی عباس، محمد باقر، مشهدی نصرالله(  در دفاع از منافع کارگران زیر عنوان "وطنخواهی کازرونی برهمه معلوم شد"، در شماره 14، مورخه 27 شهریور 1306 درج گردیده بود. برخی از مقالات سیاسی این روزنامه دارای اهمیت نظری نیز بود. از آن جمله است "اصلاحات فلاحتی در روسیه" )مورخه 27 مهر1306 (، "به مناسبت سال دهم انقلاب روس" ) آبان 1306( " اصلاحات دهمین سال انقلاب"  )2 آبان  1306( و غیره. در مقالات جالب زیر عناوین "چگونه باید نوشت" ) 15،16 اسفند 1306(، " هر حکومت نماینده یک طبقه اجتماعی مخصوص یا طبقات مخصوص اجتماعی است" ) 16 اسفند 1306( ، "حکومت شوروی نماینده طبقه اکثریت است" ) 17 اسفند 1306(،  "نویسندگان طبقات مختلف" ) 19 فروردین 1307(،  "آیا کدام یک از صنایع مستظرفه موثرتر است" ) 11 اسفند 1306 (، " صنایع مستظرفه ایران"،  " تاریخ صنعت" ) 17 مهر1307 ( "معماری در مملکت" ) 24 مهر1307( " صنایع مستظرفه" ) 8 آبان 1307 ( " تذهیت و نقاشی در ایران")  4 اردیبهشت 1307( و غیره سعی شده است یک سلسله مسائل تاریخی، ادبی، فرهنگی و سیاسی، از دیدگاه مارکسیسم- لنینیسم بررسی و ارزیابی شود. اهمیت این نوع مقالات در این است که، در آن دوران تاریک دیکتاتوری رضا شاه، در روزنامه و هفته نامه علنی سعی در ترویج افکار و نظرات مترقی شده است.

دیکتاتوری رضا شاه، که نمی توانست شاهد این اوج تازه جنبش دمکراتیک بطور کلی، و فعالیت حزب کمونیست ایران بویژه، باشد، به گفته دکتر ارانی "قانون سیاه" منع تبلیغات کمونیستی را در 10 خرداد 1310 از مجلس دست نشانده گذراند، تا دست و بال پلیس خود را در اعمال فشار علیه نیروهای دمکراتیک بازتر کند. دولت ایران حتی با مراجعه به دولت آلمان، خواستار جلوگیری از انتشار روزنامه پیکار گردید که در آلمان منتشر می شد.

درست در همین زمان، یعنی زمانی که تضییق دیکتاتوری رضاخان علیه کمونیست های ایران به اوج خود رسیده بود، صفحه تازه ای درتاریخ درخشان جنبش کمونیستی و کارگری ایران باز می شود، که با نام دکترتقی ارانی در تاریخ نهضت های رهائی بخش ملی ضد امپریالیستی زحمتکشان ایران، در تاریخ کهنسال توده های مردم مبارز و خلاق این کشور برای همیشه ثبت گردیده است.

برجستگی شخصیت ارانی ) 1281- 1318( در این بود که در شرایط تقویت فاشیسم دست پرورده امپریالیسم در مقیاس جهانی ) در ایتالیا، اسپانیا و آلمان( و خودکامگی رضاخان قلدر مقلد فاشیسم در ایران، توانست مرکز فعالیت سازمانی و ایدئولوژیکی در کشور برپا کند، که در واقع حلقه واسطه مهمی در پیوند تاریخی آن روند پیشروی اجتماعی- سیاسی شد، که امروز پس از شصت سال از تشکیل حزب کمونیست ایران، حقانیت خود را با پیروزی انقلاب بزرگ ضدامپریالیستی، دمکراتیک و خلقی ایران به اثبات رسانیده است.

درباره دکترارانی، فعالیت او و همرزمانش چون کامبخش، سیامک و دیگران کم و بیش سخن رفته است.

همه تلاش های رژیم پهلوی در داخل و خارج کشورتوانسته بود فقط در حدود 2 سال حزب کمونیست ایران را، آن هم تنها از داشتن ارگان مرکزی خود، باز دارد. فعالیت سازمانی و ایدئولوژیک حزب لحظه ای هم قطع نگردیده بود. کافی است متذکر شویم که در همین دوره ترجمه های فارسی آثار مارکسیستی- لنینیستی نظیر "مزد، قیمت، منفعت" تالیف کارل مارکس؛ "کار و سرمایه" تالیف کارل مارکس، "بیانیه حزب کمونیست" تالیف کارل مارکس و فردریک انگلس، "لنین و لنینیسم" تالیف استالین و غیره از چاپ خارج و منتشر گردید.

ارانی، که هنگام زندگی در آلمان، کار در مطبعه "کاوه" و تحصیل در دانشگاه برلن، فعالیت در"جمعیت مبارزه علیه دیکتاتوری") که ایرانیان مترقی، بویژه جوانان، در مهاجرت علیه تدارک دیکتاتوری رضا خان تشکیل داده بودند( را آغاز کار کرد، عملا رهبر جناح پیشرو و رادیکال این جمعیت شد. از همان زمان او به جنبش کارگری نزدیک گردید و عمیقا به فرا گرفتن مارکسیسم- لنینیسم پرداخت و به عضویت حزب کمونیست ایران در آمد.

پس از مراجعت به ایران، که مصادف با تصویب "قانون سیاه" منع تبلیغات کمونیستی در کشور و تغییر سمت سیاست خارجی رضاشاه ) تا این زمان بیشتربا امپریالیسم انگلیس و از زمان آمدن فاشیست ها به راس حاکمیت در آلمان، بیشتر به فاشیسم آلمان تکیه می کرد( بود، دکترارانی به انتشار مجله " دنیا" پرداخت و همفکران خود را به دور آن جمع کرد.

شماره یکم مجله، اول بهمن 1312 از چاپ خارج شد و بنا به تصمیم کمیته مرکزی، از سال 1313 ارگان رسمی حزب کمونیست ایران شد. در صفحات این مجله است که آثار با ارزشی نظیر "عرفان واصول مادی" ) از شماره یکم به بعد (، "هنر و ماتریالیسم" ) شماره یکم (  "تکامل وارث"، "جبرو اختیار" ) از شماره 2 به بعد( "ارزش وکار" ) شماره سوم ( "خوابیدن و خواب دیدن" ) شماره 3 ( "زندگی وروح هم مادی است" )  از شماره 4 به بعد ( "شش ماه مجله دنیا و انعکاس آن")   شماره 6 ( "ماتریالیسم دیالکتیک"  )از شماره 6 به بعد(   "هنر نو در ایران" ) شماره 7 ( "پول از نظر اقتصادی" )از شماره 8 به بعد(  "بشر از نظر مادی" ) از شماره 9 به بعد( "تاریخ علوم"، " هنر در ایران جدید"، " تکامل موجودات زنده" ) شماره 10-11-12( و غیره به چاپ رسیده است. در این رشته مقالات سعی شده است که بعضی مسائل علمی، ادبی، هنری، اجتماعی، فلسفی و سیاسی از دیدگاه مترقی و از نظر جهان بینی مارکسیستی تشریح شود.

مجله "دنیا" تنها اهمیت ایدئولوژیک و تبلیغاتی نداشت. "دنیای" ارانی نمونه کار جمعی و ارگان هیئتی بود که کار سازمانی، سیاسی و ایدئولوژیک حزب کمونیست ایران را در ایران مستقیما رهبری می کرد. در نتیجه فعالیت ارانی و همرزمانش، در سال های 1312- 1314 جنبش دانشجوئی در کشور گسترش یافت، چندین اعتصاب در دانشکده های تهران علیه محیط اختناق و ترور رضا خانی سازمان داده شد.

در سال 1314 وزارت فرهنگ رضاخانی به قصد ممانعت از انتشارمجله "دنیا" با یک بخشنامه، همه کارمندان دولت را از حق انتشارمجله محروم کرد. اما فعالیت مرکزی که ارانی و همرزمانش در کشوربوجود آورده بودند، ادامه یافت. پلیس رضاخانی، که بر تلاش خود علیه جنبش دانشجویان افزوده بود، اوایل سال 1315 عده ای را دستگیر و زندانی کرد و بالاخره توانست ارانی و عده ای از یارانش را توقیف کند. لیکن آن ها در زندان نیز به مبارزه خود ادامه دادند و با دیگرمبارزان زندانی به همکاری پرداختند. رضا خان، که می خواست گروه "53 نفر" را نیز مانند خیلی از گروه های سیاسی دیگر بدون محاکمه در زندان نگهدارد و بتدریج سر به نیست کند، زیر فشار افکار عمومی مجبور به تشکیل دادگاه شد. لیکن این بی دادگاه که آبان ماه 1317 تشکیل شد، در حقیقت به دادگاهی علیه رژیم ترور و اختناق پهلوی مبدل گردید. دکتر ارانی در دفاعیه شش ساعته اش نه فقط داغ ننگ بر پیشانی رژیم پهلوی زد، بلکه با صداقت و شهامت خاص خود به دفاع از استقلال، آزادی، دمکراسی و ترقی، به دفاع از اندیشه های سوسیالیسم علمی برخاست. او "قانون سیاه" منع تبلیغات کمونیستی را بشدت محکوم کرد. صدای رسای او نه در محکمه، بلکه در تاریخ طنین اندازاست که گفت:

"چطور می توان عقایدی را قدغن کرد که ریشه علمی آن با آغاز جامعه بشر شروع شده، در جمیع شعب زندگی فردی و اجتماعی از روی اصول و پایه های کاملا علمی و منطقی اظهار نظر می نماید؟"

جنبش کمونیستی و کارگری ایران، جنبشی است عمیقا میهن دوستانه، که همچون بخشی اصلی و ناگسستنی از جنبش همگانی رهائی بخش مالی و ضد امپریالیستی مردم ایران تکوین یافته، شکل گرفته، و پیشرفت کرده است. حزب توده ایران، وارث این جنبش است. همه شصت سال تاریخ مبارزه کمونیست های ایران صحت این عقیده را تائید کرده است.

پایان

  فرمات PDF :                                                                                           بازگشت