مبارک
رفته است
ژنرال ها مانده اند!
اشپیگل آنلاین - ترجمه رضا نافعی
پس از سقوط مبارک اینک ارتش است که قدرت را
تمام و کمال در دست دارد: قرار است شورائی از ژنرالها راه را برای رسیدن به
نظام نوین هموار سازد. ولی آیا رهبری ارتش و هزاران افسر واقعا خواستار
تحول و ایجاد یک مصر دموکرات و آزاد هستند؟
هنوز جشن و سرور ناشی از کناره گیری مبارک در اوج بود که دوباره ظاهر شدند.
همان صحنه های گیج کننده دوباره در برابر چشم بودند.
سربازان ارتش مصر روی مجسمه ها، روی لوله توپ تانکهای خود و در خیابان دست
در دست دشمنان رژیم، برکناری فرمانده خود را جشن گرفته بودند. او تا همآن
لحظه سرفرمانده آنان بود و آنها سربازان وفادار او بودند. ولی بنظر می رسید
که انقلاب در ساحل نیل با کمک نظامیان و یا دست کم با کنار ایستادن آنها
پیروز شده است. پیروزی بدون خونریزی.
درست همین نظامیان، امروز، پس از سقوط مبارک تمام قدرت را در مصر در دست
دارند. در واقع کشور زیر سلطه نظامیان است. اینک رهبری ارتش تحت فرمان محمد
طنطاوی وزیر دفاع و سامی حافظ عنان فرمانده کل نیروهای نظامی باید دوران
گذار به مصر نوین را تضمین کنند. اطلاعیه خشکی را که عمر سلیمان، معاون
رئیس جمهور، روز جمعه قرائت کرد، در هر کشور دیگری بعنوان اسثقرار کامل
کودتای نظامی تفسیر می شد. ولی در مصر و در سراسر جهان، فقط پایان حکومت سی
ساله مبارک جشن گرفته شد.
طی روزهای گذشته، فراکسیون های مختلف، پیوسته از نظامیان بعنوان نیروی
میانگیر سخن گفته اند. در واقع ارتش فقط به دلیل 400 هزار سربازی که آماده
به خدمت دارد و تقریبا با 400 هزار نیروی احتیاط ــ در جامعه مصر ریشه های
عمیق دارد. تقریبا خانواده ای نیست که دست کم پسری در دستگاه ارتش نداشته
باشد. به همین دلیل از همان آغاز شورش قابل تصور نبود که واحد معمولی علیه
تظاهر کنندگان وارد میدان شوند. آنچه روشن نبود رفتار واحد های ویژه نظیر
گارد رئیس جمهور بود.
وظیفه عظیم برای ارتش
توقعات از ارتش فوق العاده است. داوید کامرون، نخست وزیر انگلستان، اندک
زمانی پس از سقوط مبارک، بی آنکه مبالغه کرده باشد، گفت اینک تمام جهان چشم
به ارتش دوخته است. اندک زمانی بعد، باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا، از
نقشی که ارتش تا آن لحظه ایفا کرده بود ستایش کرد و صفت ارتش "مسئول و میهن
دوست" را برای آن بکار برد. بلافاصله پس از آن نیز وظائف کنونی رهبری ارتش
را بر شمرد: شورای عالی باید ثبات را تضمین کند، به وضع اضطراری پایان دهد،
انتخابات آزاد را سازمان دهد، همه زندانیان سیاسی را آزاد کند و یک نظام
قضائی برپا سازد. رهبری جدید بعدا در دو مورد رسما اظهار نظر کرد ــ در
مورد دو موضوع مهم. یکی این بود که ارتش به تمام قراردادهای بین المللی
احترام می گذارد. ارتش، روز شنبه، طی بیانیه ای اعلام کرد که "جمهوری عربی
مصر خود را متعهد به اجرای تمام قراردادهای منطقه ای و بین المللی می
داند". منظور از این تاکید در درجه اول قرار داد صلح با اسرائیل است. نکته
دیگر این است که دولت کنونی مصر فعلا باید سرکار بماند. تا زمان تشکیل دولت
جدید، دولت کنونی باید امورجاری را کماکان اداره کند. رهبری ارتش در عین
حال قول داد "انتقال آرام" زمام کار به رهبری" منتخب غیر نظامی " را تضمین
کند. ولی تاریخی برای آن مشخص نکرد.
دیپلمات های غربی حدس می زنند که ژنرال ها به چند نفر غیر نظامی وظائفی
محول خواهند کرد. احتمالا اینها باید نخستین گفتگو ها را با اپوزیسیون
انجام دهند. این امکان هم هست که شورای نظامی مقررات سختی برای زندگی
روزمره وضع کند تا هرچه زودتر راهی برای برون رفت از آشفتگی وضع و رکود
اقتصادی در دوهفته اخیر بیابد.
سخنان پر احساس باراک اوباما که بخش عمده آن متکی بر مقایسه های تاریخی
بود، روشن ساخت که آمریکا تا چه حد به این شورای نظامی بعنوان طرف صحبت خود
امید بسته است. واشنگتن در آغاز میلی به حمایت از خواست تظاهر کنندگان برای
برکناری مبارک نداشت. هراس از عواقب مرگ سیاسی مبارک، همپیمان نزدیک
آمریکا، ترس از آشوب و از آن بدتر روی کار آمدن اسلامگرایان، زیاد بود.
حالا نقشه این است که نظامیان گذار منظم را، البته همیشه زیر نظر برادر
بزرگتر در آنسوی دنیا، ممکن سازند.
نقاب آراسته دموکراسی بر چهره کودتای نظامی
مناسبات آمریکا با هیچ موسسه ای در مصر به خوبی ارتباطاتش با نظامیان
نیست. آمریکا برای مبارزه با تروریسم سالی 1،3 میلیارد به بودجه نظامی
همکار نزدیک خود کمک می کند. در مقابل ارتش و سازمان اطلاعات مصر هم با
کمال میل انجام کارهای کثیف را بعهده می گیرند و کسانی را که مظنون به
عملیات تروریستی هستند ولی مدرکی علیه آنها در دست نیست سالها در زندان نگه
می دارند و یا شکنجه کردن زندانیان از آنان اعتراف می گیرند. افسران مصری
بطور منظم در واشنگتن آموزش می بینند واز این طریق پنتاگون در تمام بخش های
ارتش برای خود ارتباط های شخصی ایجاد می کند. این سیاست امروز ثمرات خود را
نشان می دهد.
با اعتماد به این ارتباط هاست که می توان نقاب دموکراسی را بر چهره کودتا
زد . در واقع نظامیان پس از آن که دیدند امواج اعتراضات فرو خفتنی نیست،
حساب خود را از مبارک جدا ساختند. و چون نمی خواستند با مبارک سقوط کنند،
برای نجات خود، با کمال احتیاط ، گام بگام و پیوسته با توسل به تاکتیک، از
رئیس جمهور فاصله گرفتند. اگر نوشته های جرائد آمریکا را بپذیریم، ژنرال
طنطاوی، وزیر دفاع و سرفرمانده نیروی نظامی او نخست بعد از گرفتن تضمین از
آمریکا، قبول کردند به تظاهر کنندگان تیراندازی نکنند.
ولی در ظاهر نمایش سیاسی دیگری را بر صحنه آوردند. نخست از تظاهر کنندگان
خواستند که به تظاهرات پایان دهند. بسیاری از ناظران سیاسی این خواست را
نشان وفاداری به مبارک دانستند. در حالی که حلقه رهبری که در استتار کامل
قرار داشت، گوش خوابانده و چشم به اوضاع دوخته بود تا ببیند که آیا رژیم
کهنه را هنوز می توان نگاه داشت یا نه؟ نقطه عطف زمانی فرا رسید که طنطاوی
در هفته گذشته، خود را برای نخستین بار، در میدان تحریر نشان داد و بطور
نمادین نمایش داد که با صاحبان قدرت، که خود او دهها سال در جرگه آنها قرار
داشت، فاصله دارد.
طنطاوی را " سگ زانو نشین " مبارک می دانند
مسیر ترقی طنطاوی همواره در ارتباط تنگاتنگ با مبارک بوده است. او از
سالهای 50 لباس نظامی بر تن دارد و در تمام جنگ های مهمی که مصر کرده
جنگیده و فرمان داده است. سرانجام در آغاز دهه 90 ، در کابینه مبارک، در
راس وزارت دفاع قرار گرفت، که مهمترین مقام بود و افزون بر این به معاونت
نخست وزیر نیز منصوب گشت. طنطاوی یکی از نزدیک ترین افراد مورد اعتماد رهبر
ساقط شده بود. او اینک باید مصر نوین را بسازد.
طنطاوی تا کنون به نوآوری شهرت نداشته است. بلکه برعکس: فیلدمارشال را
بعنوان " سگ زانو نشین" مبارک می شناسند که مردی است یک دنده و دشمن
اصلاحات. توصیفاتی که در چندین گزارش سفارت آمریکا به وزارت خارجه آمریکا
از این مرد 75 ساله شده چندان دلچسب نیستند. در یکی از تحلیل های منتشر شده
در نیویورک تایمز چنین آمده که او در ارتش حاضر به تحمل اگر و اما نیست.
افزون بر این طنطاوی "هم مخالف اصلاحات اقتصادی است و هم مخالف اصلاحات
سیاسی" و چون مبارک "خواستار حفظ وضع موجود تا پایان کارش است". این گزارش
سفارت در تاریخ 2008 به وزارت خارجه فرستاده شده است.
اطلاعاتی که در گزارش ذکر شده کاملا مغایر وظائفی هستند که اینک انتظار می
رود طنطاوی و همراهانش مجری آن باشند. تاکنون ، حتی از دیپلمات هائی که حسن
نظر هم دارند شنیده نشده است که فیلد مارشال از زمان نگارش تحلیل ها تا
کنون، عوض شده است. پرسش این است که آیا در دستگاه شورای نظامی چهره های
تازه ای هستند که بتوان کار را به آنها سپرد؟ تا کنون از این شورا یا بقول
یک دیپلمات از این "ناشناس هراس انگیز" جز آنچه آمریکا می داند، اطلاعی در
دسن نیست.
نظامیان بعنوان دولت در دولت
ولی در میان نظامیان، طنطاوی تنها شخصیت در میان رهبری نیست که اعتمادی
به اصلاح طلبی آنها نیست. در مصر هم مانند دیگر کشورهائی که نظامیان بر آن
تسلط دارند، ارتش خود را تبدیل به دولت در دولت کرده است. ارتش مالک زمین
های بزرگ، به ارزش چندین میلیارد دلار است. افسران در محلات ویژه و شیک
زندگی می کنند، از امتیازات فراوان برخوردارند و قرار دادهای دولتی از بخش
غیر نظامی را بسوی خود پاس می دهند. اینک این پرسش برای بسیاری مطرح است که
چرا این افراد باید از این زندگی مرفه چشم بپوشند و برای ایجاد یک دستگاه
عادلانه تلاش کنند که سودی برای آنها ندارد.
شاغول سنجش موفقیت، درهم شکستن این ساختار فاسد و رشوه خوار است، در هم
شکستن ساختاری که تا کنون کارش پروار کردن نخبگانی بوده که در راس قرار
داشته اند. یکی از انگیزه های بسیاری از تظاهر کنندگان برکنار کردن همین
نخبگان است که افسران ارتش هم جزو آنها هستند، کسانی که در قاهره زندگی
شاهانه دارند و بدون شرم و حیا جیب های خود را پر می کنند، در حالی که
قشرهای وسیعی از مردم آه در بساط ندارند تا با ناله سودا کنند. اینها زندگی
خود را به خطر انداختند و به خیابان رفتند تا به این زد و بند ها که مردم
را به خاک سیاه نشانده است پایان دهند. ولی اگر این نظام دست نخورده بر جای
بماند، باز هم در دراز مدت به سرکشی خواهد انجامید.
یک مسئله مهم دیگر، که مصری های مست از پیروزی بر مبارک، هنوز به بحث
نگذاشته اند، رسیدگی به شیوه حکومت رژیم مبارک است که هر نوع اعتراضی را با
مشت آهنین سرکوب می کرد.
این نظامیانی که از طریق اطلاعات ارتش و واحد های ویژه و گوناگون نقشی
اساسی در سرکوبگری آن رژیم داشته اند حالا چطور می خواهند شنکجه گر و
قربانی او را با هم آشتی بدهند و تعقیب قانونی و بسیار ضروری و فوری کسانی
را که مسئولیت سیاسی این اعمال را داشته اند، آغاز کنند؟ پاسخ این پرسش هم
بکلی ناروشن است.
مدتی وقت لازم است تا اپوزیسیون بسیاری از پرسش های ناشی از انتقال قدرت به
ارتش را دریابد و مطرح سازد. فعلا در شور ناشی از پیروزی انقلاب، مردم در
حال شادی و پایکوبی هستند. سازمان دهنگان تظاهرات نیز، در شب پیروزی، در
پاسخ به پرسش های مکرر گفتند که فعلا قصد دارند اقدامات ارتش را به دقت زیر
نظر گیرند. اگر اینها قولهائی را که داده اند انجام ندهند باز به خیابان
خواهند آمد. ولی آیا جنبش در آن وقت هم قدرت ضرور ی را خواهد داشت؟ پاسخ
این پرسش را نیز امروز نمی توان داد.(2)
1 ـ بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل از قولی که نظامیان مصرمبنی بر
حفظ قرار داد صلح بین دو کشور، که در سال 1979 منعقد گشت، ابراز رضایت کرد.
این خبر را دفتر نتانیاهو، روز شنبه در اورشلیم- بیت المقدس، منتشر کرد. او
قبلا هشدار داده بود که ممکن است اسلامگرایان افراطی از اوضاع مصر برای به
دست گرفتن زمام قدرت استفاده کنند.
2- یک روز پس از کناره گیری مبارک، اپوزیسیون مصر، در میدان تحریر، اعلام
کرد که تظاهرات اعتراضی پایان یافته است. سخنگوی ائتلاف گروه های جوانان و
گروه های اپوزیسیون، در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد از این پس هفته ای
یک بار مردم به تظاهرات فرا خوانده خواهند شد تا نظامیان حاکم را برای
اجرای اصلاحات زیر فشار بگذارند.
3- یکشنبه 13 فوریه- قاهره ـ شورای نظامی مجلس را منحل و قانون اساسی را
ملغی اعلام کرد. دوران گذار تا براگزاری انتخابات 6 ماه بطول خواهد
انجامید. این خبر را شورای نظامی از طریق تلویزیون اعلام کرد.
http://www.spiegel.de/politik/ausland/0,1518,745186,00.html
http://www.spiegel.de/politik/ausland/0,1518,745243,00.html
http://www.spiegel.de/politik/ausland/0,1518,druck-745293,00.html
راه توده 305 2 اسفند ماه