در سال 1331

150 ساعت

اعتصاب و گرسنگی

زندانیان سیاسی

تاریخ جنبش...- عبدالصمد کامبخش

حزب توده ایران و سازمان جوانان فعالیت خود را در میان دانشجویان با فعالیت علنی "سازمان دانشجویان دانشگاه تهران" درآمیخته بودند. این سازمان در مدتی کوتاه موفق شد اکثریت عظیم دانشجویان تهران را در صفوف خود متحد سازد و با دانشجویان سایر شهرها ارتباط برقرار کند و به عضویت "اتحادیه بین المللی دانشجویان" پذیرفته شود. در 27 اسفند 1331 جلسه وسیع شورای "سازمان دانشجویان دانشگاه تهران"  تشکیل گردید. دبیر سازمان طی گزارش خود فعالیت ده ماهه سازمان را همه جانبه تشریح کرد. این سازمان تمام دانشکده‌ها را دربر گرفته بود. در این مدت علاوه بر شرکت دانشجویان (به مثابه یک عامل موثر) در مبارزه ضد امپریالیستی مردم، برای بهبود شرایط تحصیل و زندگی دانشجویان، به خصوص علیه محدودیت‌‌های سیاسی و اشکال تراشی هائی که روسای دانشگاه ایجاد‌ می‌کردند، مبارزه وسیعی به عمل آمده بود. از طرف دانشجویان دانشسرای عالی، دانشکده دندان پزشکی، دانشکده پزشکی شیراز، دانشکده پزشکی تبریز، آموزشگاه پرستاری تهران اعتصاباتی انجام گرفته بود. تمام این اعتصابات به وسیله "سازمان دانشجویان دانشگاه تهران" پشتیبانی شده بودند. اعتصاب دانشکده فنی حادثه مهمی در مبارزه دانشجویان بود. این اعتصاب به عنوان تصویب آئین نامه جدید امتحانات و ممنوع شدن امتحان تجدیدی انجام گرفته بود. مبارزه دانشجویان "دانشکده فنی" توجه دانشجویان تمام دانشکده‌‌های دیگر را به سوی خود جلب کرد. به دعوت "سازمان دانشجویان دانشگاه تهران" تمام دانشکده‌‌های تهران به عنوان همدردی با دانشجویان "دانشکده فنی" اعتصاب نیم روزه اعلام کردند. دانشگاه به وسیله پلیس اشغال شد. ولی با این همه دانشجویان میتینگی تشکیل داده و طی قطعنامه‌ای پشتیبانی خود را از مطالبات قانونی دانشجویان "دانشکده فنی" اعلام کردند. پس از این مبارزات دانشگاه ناگزیر شد برخی مطالبات دانشجویان را بپذیرد.

در 30 اردیبهشت 1330 "سازمان زنان ایران" تشکیل شد. حزب توده ایران و تشکیلات دمکراتیک زنان با تلفیق فعالیت غیر علنی خود با فعالیت علنی "سازمان زنان ایران" موفق شدند زنان را بیشتر به مبارزه آزادی بخش ملی جلب کنند. چون مصدق در کار تدارک طرح جدید قانون انتخابات خود بود، زنان مترقی برای به دست آوردن حق شرکت در انتخابات به فعالیت درخشانی پرداختند. "سازمان زنان ایران" برای تحقق پیام "فدراسیون دمکراتیک بین المللی زنان" در باره اشاعه شعار صلح در آستانه تشکیل کنگره ملل برای صلح (وین) فعالیت زیادی انجام داد. در تهران، مازندران، گیلان، فارس، اصفهان و سایر نقاط برای شرکت در "کنفرانس ملی زنان به خاطر صلح" کنفرانس هائی تشکیل‌ می‌شد و کمیته‌‌های تدارک انتخاب‌ می‌گردید. فقط در تهران بیش از 200 کنفرانس تشکیل شد که در آن 4500 زن شرکت کردند. در این کنفرانس‌ها نمایندگان "کنفرانس ملی زنان به خاطر صلح" انتخاب شدند. در ماه آذر کنفرانس ملی زنان ایران به خاطر صلح تشکیل شد و پیامی به کنگره صلح ملل ارسال داشت.

روحیه پیکارجویی در پشت میله‌‌های زندان نیز حکمفرما بود. در نهم آذر 1331 زندانیان سیاسی زندان تهران اعلام گرسنگی کردند. عده‌ای از آنان به اتهام داشتن "مرام اشتراکی"، عده‌ای به علت شرکت در اعتصاب عمومی راه آهن و یا خودداری از به پا خاستن هنگام نواختن سرود شاهنشاهی و این قبیل اتهامات زندانی شده بودند. زندانیان سیاسی آزادی کسانی را که حکم برائت و یا قرار منع تعقیب آنان صادر شده و به طور کلی بهبود کار نظارت بر زندانها را از طرف دادستانی و مقامات قضائی خواستار بودند. اداره زندان‌ها با این زندانیان به مثابه زندانیان سیاسی رفتار نمی کرد و مدعی بود که حکومت نظامی آنان را محبوس سیاسی نمی داند، بلکه فقط "اخلالگر"‌ می‌شناسد. اعتصاب غذا 150 ساعت طول کشید و با پیروزی زندانیان سیاسی پایان یافت و دولت مجبور شد با مطالبات قانونی آنان موافقت کند.

چندی بعد 50 تن از دانشجویانی که به استناد لایحه قانونی امنیت اجتماعی زندانی شده و با وجود انقضاء دوره اعتبار سه ماهه این لایحه آزاد نشده بودند، اعتصاب غذا کردند. این دانشجویان به "جرم" تقاضای طرد جاسوسان مستشارنمای امریکائی بازداشت شده بودند. در میان آنان عده‌ای نیز به علت شرکت در جلسه‌ای که برای استماع گزارش نماینده کنگره صلح وین تشکیل شده بود، توقیف شده و با وجود قرار منع تعقیب هنوز در زندان به سر‌ می‌بردند. به زودی عده دیگری از زندانیان سیاسی سایر زندانها برای همدردی دست به اعتصاب غذا زدند. عده آنان به 500 نفر بالغ شد. اعتصاب غذا 174 ساعت به طول انجامید. در روز پنجم اعتصاب، خانواده‌‌های آنان به مجلس رفتند و در آنجا متحصن شدند. روزنامه‌‌های دمکراتیک با شعارهائی که در سراسر صفحات روزنامه با حروف درشت نوشته‌ می‌شد، مردم را به پشتیبانی دعوت‌ می‌کردند:

"برادران و خواهران هم وطن! جان 500 زندانی در خطر است، به یاری آنها بشتابید!"

این بار نیز وزارت دادگستری عقب نشینی کرده و مطالبات کاملا قانونی زندانیان را عملی ساخت.

به این ترتیب جنبش مردم که برای رهائی از امپریالیسم و در عین حال در راه مطالبات مبرم خود مبارزه‌ می‌کردند، توسعه‌ می‌یافت. در چنین شرایطی امکان عقب نشینی برای دولتی نظیر دولت مصدق محذوف بود. برعکس، این محیط دولت مصدق را پیوسته به پیش، به سوی اقدامات قاطع تری‌ می‌راند.