آشنائی با حزب
در زندان های شاه
اسفندیار صادق زاده

آشنایی با حزب توده ایران، برای نسل دهه های 30 تا 50  از مسیر پر پیچ و تاب و خونینی عبور کرد. جو سرکوب و خشونت بار و تبلیغات زهرآگین از طرف حکومت دیکتاتوری شاه بعد از کوتای ضد ملی 28 مرداد، کوششی بود برای به حاشیه راندن خواسته های عدالت خواهانه و آزادی طلبانه مردم ایران و حزب پیشرو آنان – حزب توده ایران –.

بعد از سکوت خونین دهه 30 ، مبارزات، قیام ها و عصیان هایی  در سطوح  مختلف جامعه ایران سر برآورد. یکی از اشکال مبارزاتی این دوران  دست به سلاح بردن طیفی از جوانان عدالتخواه – مذهبی و غیرمذهبی –  بود.

بیشتر گروه های  پیرو اندیشه های چپ مارکسیستی و مذهبی، متاثر از فضای حاکم بر جامعه و تبلیغات حکومت تصوری مخدوش از حزب توده ایران – حتی کینه توزانه -  داشتند. برخی از این جوانان که بنا به دلائل وشرایطی خونشان سنگفرش خیابان ها نشد و در دادگاه های نظامی در بسته به مدت های مختلف زندان محکوم شدند، این بخت و اقبال را داشتند تا با باقی مانده های اعضای زندانی این حزب در زندان های مختلف ایران  آشنا شوند .

جوانان تازه از گرد راه رسیده به زندان که خود را فاتح قله های آزادی و عدالت اجتماعی می دانستند ، توده ای ها را افرادی تسلیم طلب، سازشکار و غیر انقلابی و غیره می پنداشتند! غافل از این که واقعیات زندگی مبارزاتی خارج از زندان و داخل زندان شیوه های خاص خود را دارد و نمی توان آن ها را با نظریه های  غیر واقع بینانه  حل کرد. دامنه افراط به حدی بود که  اگر کسی از جمع این تازه وارد ها با توده ای ها گفتگوئی می کرد مورد شماتت بقیه زندانیان قرار می گرفت . 

اما از آنسو، رفتار و منش زندانیان توده ای با جوانان پر شور و کم تجربه، صبر و برد باری پدارنه و رفیقانه بود.

غنای تئوریک، تجربیات مبارزاتی، خصائل والای انسانی توده ای ها و اندوخته های زندان بهترین و کار آمد ترین وسیله ای بود تا در طولانی مدت بخش قابل توجهی از این نیروهای تازه وارد را  به سمت فکر و منش خویش بکشانند.  روح بزرگ آنان در دوست داشتن دیگران و تحمل آرا و عقاید مختلف، شیوه مسالمت آمیز و دلسوزانه در رفع مشکلات دیگران تاثیر بسیار مثبتی در روحیه و انددیشه جوانان داشت .

آنها همواره با روی گشاده آماده بحث و یا انتقال تجارب خود به زندانیانی بودند که به آنها مراجعه می کردند. زندگی بسیار منظم و مرتب شان در آن حصارهای تنگ مثال زدنی بود .

حاصل تجربه زندانیان جوان در زندگی در کنار توده ای های زندانی تغییر نگرش آن ها به مشی مسلحانه و یافتن دیدگاهی دقیق از حزب توده ایران شد .

این بحث و گفتگوها، پس از انقلاب، در بیرون از زندان هم به اشکال دیگر جریان داشت و باعث شد تا جوانان به صفوف حزب بپیوندند و تشکل و انسجام تازه ای به حیات حزب توده ایران بدهند . در این دوران بود که حزب  توانست جایگاه خاص خود را در جامعه ایران پیدا کند.