|
کسانی که جنگ سرد را تجربه نکرده اند تصور دقیقی از این دوره
تاریخی ندارند . تا زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال
1991 کشورهای قاره افریقا در اتحاد با یکی از دو بلوک جهانی
قرار داشتند که از نظر ایدئولوژیک در برابر یکدیگر بودند. در
آن زمان سازمان ملل متحد به یک میدان جنگ شباهت داشت که رای
نماینده هر کشوری برای حل فصل مسائل بین المللی با اهمیت و با
ارزش بود و در نظر گرفته می شد. ایالات متحده و کشورهای غربی
اروپا در یک جبهه و اتحاد شوروی وکشورهای اروپای شرقی در طرف
دیگر صحنه بین المللی قرار داشتند. آفریقا در این رویارویی
وزنه و مقامی پراهمیت داشت. بعد از سال 1991 همه چیز تغییر
کرد. ابر قدرت امریکا حاکم جهان شد و چین بتدریج به دومین
اقتصاد بزرگ جهان مبدل شد که اکنون با دیدی دیپلماتیک به قاره
افریقا می نگرد.
توجه چین به قاره افریقا نقش و بعد جدیدی در عرصه بین المللی
به قاره افریقا میدهد. اکنون پکن از یک طرف خود را مدافع
کشورهای افریقایی از جمله "فرزندان ناخلف " این قاره می داند
یعنی کشورهایی که در جهت منافع ملی خود گام برداشته اند اما
دیگراتحادشوروی وجود ندارد که از آنها پشتیبانی کند. از سوی
دیگر قدرتهای بزرگ غربی همچنان در پشت متحدان سنتی خود قرار
دارند و پیگیرانه و زیرکانه و با اتکا به تجربه گذشته دوران
استعماربرای تقسیم اقتصادی و سیاسی افریقا گام برمیدارند.
علاقه و توجه پکن به قاره افریقا در درجه اول ناشی از نیازی
است که چین به مواد اولیه برای توسعه اقتصادی خود دارد.
معاملات عظیم تجاری چین با کشورهای قاره افریقا منجر به افزایش
سرسام آور بهای مواد اولیه در این قاره شده است. بهای هر بشکه
نفت به 100دلار میرسد و قیمت مس در عرض دو سال سه برابر افزایش
یافته و افریقا به سرمایه مالی فزاینده ای دست پیدا کرده است.
طبیعی است که برخی از رهبران افریقایی با احتیاط به سرمایه
گذاریهای عظیم چین در قاره افریقا می نگرند، همانگونه که صندوق
بین المللی پول از گسترش عظیم سرمایه گداری چین در قاره افریقا
به وحشت افتاده و اخیر آن را محکوم کرده است.
پکن با پرداخت وام های میلیارد دلاری به کشورهای افریقا
امتیازات استخراج معادن و جنگلهای افریقا را بدست آورده و این
برای صندوق بین المللی پول وحشت آور است. البته تنها چین نبود
که قاره افریقا را در اوایل قرن بیست یکم کشف کرد. در پی حضور
چین در افریقا ترکیه و روسیه و بخصوص هند و عربستان سعودی و
کره جنوبی و دیگران نیز وارد بازار اقتصادی افریقا شدند.
آیا افریقا برنده این سرمایه گذاریها ومعاملات تجاری است؟ کلیه
کشورهایی که از منابع مالی قابل توجهی برخوردار هستند و در
افریقا سرمایه گذاری کرده اند از سرمایه خود با دقت مراقبت می
کنند بخصوص سرمایه گذاران خصوصی که با شتاب وارد بازار اقتصادی
افریقا شده اند تا از این منبع پر درآمد دلاری نصیبشان شود. در
این میان قاره افریقا با رشد سرمایه گذاری خارجی و افزایش
شرکای اقتصادی امکانات نوینی برای گسترش سرمایه گذاری خود بدست
آورده است ولی ضمنا باید نگران ذخیره معادن و منابع طبیعی خود
باشد و این منابع را به حراج نگدارد.
می توان پرسید چرا رهبران آفریقا به مقابله با سرمایه گذاری
چین در این قاره بر نمی خیزند؟ در سال 1990 وقتی پکن تصمیم
گرفت بخشی ازسرمایه گداری خارجی را در اقتصاد چین آزاد اعلام
کند حزب کمونیست چین برای کنترل سرمایه گذاری خارجی در اقتصاد
خود قوانینی وضع کرد که براساس آن بخشی از تولیدات خارجی که در
چین به فروش میرود باید در چین و توسط کارخانه های محلی ساخته
شود. بکار گرفتن تکنولوژی پیشرفته در ساختار اقتصادی دیگر
خواست پکن از شرکت های خارجی بود که در چین می خواهند فعالیت
کنند و اینکه باید با شرکت های چینی شریک شوند و با سرمایه
مشترک به فعالیت بپردازند. این دو شرطی که به شرکت های خارجی
تحمیل شده از عوامل اصلی در توسعه اقتصادی چین و شکوفائی ان در
دو دهه گذشته است.
در آنچه مربوط به سرمایه گذاری چین در افریقا می شود باید دید
آیا چین مدل استعمارگران را در افریقا دنبال میکند؟ البته چین
از منافع خود در قاره افریقا دفاع میکند. یعنی خرید مواد اولیه
به بهترین بها و فروش محصولات خود در بازار افریقا. ظهور چین
در افریقا اساسا متفاوت با دیگر کشورهای غربی است. چین برای
بهربرداری در این قاره نیازی به سر نیزه و توپ چون استعمارگران
گذشته در این قاره ندارد و بسیاری از رهبران افریقایی از ورود
چین و سرمایگداری های کلان آن در افریقا که رقابت اقتصادی
بزرگی را موجب شده بسیار خشنود اند. بعلاوه رهبران افریقا این
رقابت اقتصادی را که چین با غرب در پیش گرفته است درک میکنند.
|
