دلائل جلوگیری

از کاهش قیمت

ارزهای خارجی

جعفر پویا

در سه ماهه پایانی سال ۱۳۹۱ قیمت دلار به طرز‌‌ بی سابقه‌ای بالارفت و اقتصاد ایران را با تلاطمی ناگهانی مواجه کرد. دلایل پشت پرده این افزایش بیسابقه هنوز روشن نیست. چنانکه حتی بالاترین مقامات اقتصادی ایران و رئیس سابق بانک مرکزی نیز مدعی هستند که در این زمینه دخالتی نداشته اند. آنچه یقین است آن است که تیم احمدی نژاد با انگیزه‌‌های مختلف و ازجمله به قصد پرداخت بدهی‌‌های دولت و ایجاد امکان خروج ارز از کشور و همچنین به انگیزه خرید رای در این افزایش قیمت دست داشت. تیم احمدی نژاد نمی‌توانست از عواقب ناگوار این نوسان قیمت ارز خارجی آگاه نباشد و از ضربه‌ای که با این عمل به پیکره اقتصاد ضعیف ایران بعد از تحریم‌‌های اعمال شده از جانب کشورهای غربی وارد می‌شود‌‌ بی اطلاع باشد. اما دولت او که طی هشت سال پایه‌‌های اقتصاد ایران را بشدت ضعیف کرده بود ضربه نهایی را با بالا بردن ناگهانی و بیسابقه بهای ارزهای خارجی وارد کرد. تیم احمدی نژاد که بدنبال پیروزی در انتخابات اخیر ریاست جمهوری بود یکی از راه‌‌های آن را بذل و بخشش در میان مردم و خرید رای می‌دانست و بالا بردن بهای دلار یکی از ساده ترین راهها برای بدست آوردن درآمد اضافی بود که می‌شد آن را به حساب تحریم‌‌های ناعادلانه کشورهای غربی نوشت.

قیمت ارز تقریبا سه برابر شد قیمت طلا و تمام کالاهای وارداتی نیز تقریبا بر همین اساس بالا رفت و قدرت خرید مردم به شدت در برابر کالاهای وارداتی سقوط کرد. با نزدیک شدن سال نو فروشندگان خرده پا و فروشگاه‌‌های کوچک و متوسط چاره‌ای جز روی آوردن به تولیدات داخلی در مقابل خود ندیدند. یعنی مثلا اگر قیمت یک "تی شرت" ترکی را فقط  دو دلار و یک کفش چینی را شش دلار در نظر می گرفتند، خریدار باید به ترتیب بیشتر از ده و شصت هزار تومان فقط برای کالاهای یاد شده می پرداخت و این برای خانواده‌‌های کم  درآمد که بیشترین  بخش جامعه ایران را تشکیل میدهند ناممکن بود. اما با توجه به دستمزد پائین کارگر و تولید انبوه پوشاک در ایران به نام تولید ترکیه و یا بقیه کشورها، بهای تولیدات داخلی برای اقشارکم درامد تحمل پذیر بود. کارگاه‌‌های تولید پوشاک با در یافت سفارشاتی از این دست توانستند به موقع تولیدات خود را به فروشگاه‌‌ها تحویل دهند و مردم هم توانستند با خرید تولیدات ملی جشن عید را کمابیش بر گزار کنند. به این ترتیب فروشگاهایی که با تولیدات وارداتی سر و کار داشتند نتوانستند بازار را بدست گیرند و فروشگاهایی که تولیدات داخلی را عرضه می‌کردند مشتریان بیشتری بدست آوردند و این امر ضربه بزرگی به وارد کنندگان پوشاک از ترکیه و دیگر کشورهای منطقه وارد کرد.

بدینگونه گران شدن کالاهای خارجی موجب شد تا تولیدکنندگان کوچک در ارتباط با توزیع کنندگان کوچک بخش مهمی از بازار را بدست گیرند و در عمل نشان دهند که اگر تولید داخلی مورد حمایت  قرار گیرد میتواند  نیاز طبقات زحمتکش جامعه را بدون مشکل تامین نماید.

تولیدکنندگان داخلی که طی هفت سال گذشته دولت احمدی نژاد زیر فشار واردات سرسام آور همه نوع کالا در حال نابودی و در معرض ورشکستگی بودند با گران شدن بهای ارز فضایی برای نفس کشیدن یافتند. با همه اینها دولت احمدی نژاد همچنان به سیاست واردات بی رویه و غیرقابل توجیه خود ادامه می داد بویژه که آن را متوجه کالاهای لوکس بجای مواد حیاتی مورد نیاز مردم کرده بود.

آنچه امروز رییس کل بانک مرکزی می‌گوید و از بالا ماندن قیمت ارز دفاع می‌کند تا حدودی بر همین اساس دفاع از تولید داخلی دربرابر واردات خارجی است. ولی این بیشتر نشانه بیماری اقتصاد ایران است. اقتصادی که در آن بجای کنترل واردات و صادرات، باید با بالا نگاه داشتن بهای ارز واردات خارجی را‌‌ بی صرفه و‌‌ بی خریدار کرد. این در حالیست که دولت ایران هیچ تعهدی برای باز گذاشتن دروازه‌‌های خود در برابر ورود کالاهای خارجی ندارد. این همان نکته‌ای است که میرحسین موسوی نیز در مناظرات تلویزیونی خود بدان اشاره کرد که ما که وارد سازمان تجارت جهانی نشده ایم و از مزایای ادعایی و فرضی آن بهره‌ای نمی‌بریم چرا باید دروازه‌‌های خود را بر روی کالاهای بیگانه باز کنیم و ضررهای آن را تحمل کنیم.

بجای بالا نگاه داشتن بهای ارز باید به فکر کنترل بازرگانی خارجی کشور، بیرون کردن آن از دست تجار، برقراری نظارت بر مجاری واردات کالاها و برچیدن اسکله‌‌های غیرقانونی و واردات قاچاق، بستن تعرفه‌‌های گمرکی سنگین بر روی کالاهایی که مشابه آن در کشور ساخته می‌شود یا می‌تواند ساخته شود و اقدام‌‌هایی مشابه آن پرداخت تا بتوان به تولید ملی در کشور و افزایش قدرت خرید مردم یاری رساند.