روزشمار تاریخ ایران- 10

آغاز جنگ اول جهانی

و اشغال بخش هائی

از خاک ایران

به دو سال 1292 و 1293 رسیده ایم. یعنی آغاز جنگ اول جهانی و تصرف شهرهای مهمی از ایران توسط عثمانی ها و روسیه تزاری. جنگی که بزرگترین قحطی را همراه با تیفوس و وبا برای ایران به ارمغان آورد و اکنون گفته می شود نزدیک به 10 میلیون ایرانی قربانی این جنگ شدند. فاجعه ای که درباره آن در کتاب ها و تحقیقات مربوط به جنگ دوم جهانی یا به آن اشاره نشده و یا بسیار کمرنگ و مختصر به آن پرداخته شده است. در آستانه جنگ اول جهانی، ستارخان که درجریان خلع سلاح او در باغ اتابک توسط یاران دوران انقلابش "یپرم خان ارمنی" که رئیس نظمیه شده بود مجروح شد و پس از اندک زمانی در گذشت. یپرم خانه نیز در یک درگیری مسلحانه دیگر در نقطه ای دیگر از ایران کشته شد. در بحبوحه آغاز جنگ اول جهانی، دولت ها یکی پس از دیگری در تهران سقوط می کنند و دولتی تازه و صدراعظمی جدید انتخاب می شود اما چند ماه و گاه چند هفته بیشتر دوام نمی آورند. در ادامه، اخبار را به نقل از روز شماره تاریخ ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57 می خوانید:

سال 1292 شمسی

فروردین ماه

1-    ساعت سه بعد ازظهر رعد و برق شدیدی در تهران حادث شد. بدنبال آن، قریب ربع ساعت تگرگ درشت نازل شد. حوالی غروب سیل مدهشی درغرب تهران جاری شد و تمام اراضی مزروعی قریه ونک، قریه فرحزاد را آب گرفت. دراثرجاری شدن این سیل در مجموع 371 خانه خراب شد و حدود سه هزار گوسفند و بز طعمه سیل شدند.

2-    زلزله شدیدی درمنطقه بوئین زهرای قزوین بوجود آمد که در نتیجه 321 خانه خراب شد. تعداد تلفات متجاوز از هزار نفر بود.

اردیبهشت ماه

1-    دراثریک زد وخورد شدید بین قوای قزاق مستقر در کرمانشاه وعده ای کرد یاغی 30 قزاق کشته شد. از کردان یاغی به هنگام فرار 20 جنازه باقی ماند.

2-    امروز به مناسبت عقدکنان سلطان احمدشاه با دختر یکی از سران قاجاریه جشن با شکوهی درکاخ نیاوران انجام گرفت. عده زیادی ازوزراء و مقامات در این جشن شرکت جستند. وزیرمختارانگلیس یک سرویس چای خوری طلا و دو راس اسب عربی به شاه هدیه کرد.

3-    موتمن الملک وزیرتجارت و مشیرالدوله وزیرعلوم ازعضویت در کابینه علاء السلطنه کناره گیری کردند.

خرداد ماه

1-    وثوق الدوله وزیرامورخارجه به اروپا رفت و مشاورالممالک انصاری درغیاب او کفالت گرفت .

تیر ماه

1-    تشکیلات جدید نظمیه ایران توسط مامورین سوئدی امروز اعلام شد. سرهنگ "وستد اهل" رئیس نظمیه طی اعلامیه ای موجودیت نظمیه و وظایف آن سازمان را به اطلاع عموم رسانید .

2-    علاء السلطنه رئیس الوزراء کابینه خود را ترمیم کرد.

3-    عده ای افغانی مسلح وارد ایران شده قریب 20 قریه مرزی را تاراج نموده و عده ای از زنان و کودکان را با خود بردند. دولت ازطریق امیرشوکت الملک علم به تعقیب دزدان مسلح افغانی پرداخت. امیرقائنات فوج جماز سوارخود را به تعقیب و دستگیری آنان تعیین کرد.

4-    رئیس نظمیه طی بخشنامه ای وظایف مردم را درمقابل پلیس تعیین نمود . وستداهل دستور خرید یک هزار قبضه تفنگ را صادرکرد.

مرداد ماه

1-      با وجود اخطاردولت چون قوای بختیاری متمرکز در تهران از تحویل سلاح خویش خودداری نمودند لذا نیروی ژاندارم درصدد خلع سلاح آنها برآمد. درنتیجه زد و خورد شدیدی بین قوای ژاندارم و افراد بختیاری درخیابانهای تهران آغازشد. این جنگ قریب 10 ساعت طول کشید و سرانجام قوای ژاندارم پیروزشد و بختیاریها خلع سلاح شدند. تلفات طرفین و افراد بی گناه از صد نفرتجاوز کرد.

2-      عین الدوله وزیرداخله از کار کناره گیری کرد و درنتیجه کابینه دچار بحران شد .

3-      محمد علی خان علاءالسلطنه استعفای خود را تسلیم ناصرالملک نمود .

4-      ناصرالملک نایب السلطنه مجددا میرزا محمد علی خان علاء السلطنه را درسمت خود ابقاء نمود و از وی خواست با قاطعیت هرچه بیشتر بانجام امورمحوله بپردازد. در اثر تذکر ناصرالملک، عین الدوله استعفای خود را پس گرفت وکابینه حالت عادی پیدا کرد.

5-      درسمنان نزاع سختی بین عده ای ازسنگسری ها و مردم درگرفت . دراین نزاع از سلاح سرد و گرم استفاده شد و تعداد تلفات و زخمی ها از صد نفرتجاوزکرد.

6-      هوای تهران بشدت رو به گرمی رفت وغالب مردم به اطراف پناه بردند .

7-      نزاع شدیدی درمحله کلیمی ها بین عده ای کلیمی و مسلمان رخ داد که از طرفین عده زیادی مقتول و مجروح شدند. وستداهل رئیس نظمیه شخصا با افراد پلیس تحت فرماندهی خود به رفع غائله پرداخت .

آذرماه

1-    زد و خورد شدیدی در اردبیل بین قوای قزاق و نفرات شاهسون به وقوع پیوست. از تبریز برای نجات قوای قزاق کمک فرستاده شد .

دی ماه

1-    بعلت نزول برف سنگین درتهران بطورکلی عبور و مرور درشهر قطع شد و بازار وکسبه یک هفته تعطیل کردند .

اسفند ماه

1-    میرزامهدی خان امیرتومان برادرناصرالملک نایب السلطنه به سمت وزیرمختار ایران در آمریکا تعیین گردید .

سال 1293 شمسی

مرداد ماه

1-    به دنبال یک اولتیماتوم 48 ساعته اتریش به صربستان اعلان جنگ داد.

2-    جنگ جهانی اول آغاز شد. آلمان به روسیه حمله نمود .

3-    آلمان به دولت های فرانسه و بلژیک اعلان جنگ داد.

4-    انگلستان به آلمان یورش برد.

5-    محمد علی خان علاء السلطنه رئیس الوزرا استعفا کرد.

6-    احمد شاه مستوفی الممالک را به رئیس الوزرائی انتخاب نمود.

مهر ماه

1-    اولین شماره روزنامه عصر جدید به مدیریت عبدالحمید خان متین السلطنه درتهران انتشار یافت.

آبان ماه

1-    به دنبال صدور فرمان احمد شاه مستوفی الممالک رئیس الوزرا بی طرفی ایران را در جنگ جهانی اعلام کرد.

2-    ستارخان سردار ملی در تهران درگذشت .

3-    جنازه ستارخان با تشریفات کامل نظامی با مشارکت قاطبه مردم تشییع شد و درباغ طوطی واقع در حضرت عبدالعظیم به خاک سپرده شد .

آذرماه

1-    دوره سوم مجلس شورای ملی با نطق سلطان احمد شاه افتتاح شد. در نخستین جلسه که در همین روزتشکیل شد میرزا حسین خان موتمن الملک به ریاست انتخاب گردید.

دی ماه

1-    سپاه عثمانی با کمک کردها شروع به تجاوزبه خاک ایران نمود.

2-    شهرهای تبریز و ارومیه توسط لشکریان عثمانی تصرف شد.

3-    قوای عثمانی پیشروی خود را به سمت شمال ایران آغازکرد.

بهمن ماه

1-    سپاه روسیه وارد ایران شد.

2-    درتبریز و ارومیه جنگ شدیدی بین قوای دولت روس و لشکریان عثمانی آغاز شد.

3-    سپاه عثمانی از نیروی روس شکست خورد وروس ها تمام منطقه را به تصرف خود درآوردند . درا ین زد و خورد ظرف یک هفته عده زیادی از اهالی آذربایجان شهید شدند.

4-    کشمکش نظامی درشمال ایران بین روس و عثمانی شدت گرفت.

5-    محمد حسن میرزا ولیعهد به فرمانفرمائی آذربایجان برقرار شد.

اسفند ماه

1-    مستوفی الممالک رئیس الوزرا استعفا کرد.

2-    مجلس شورای ملی به اتفاق آراء رای به رئیس الوزرائی میرزا حسن خان مشیرالدوله داد و فرمان شاه صادر شد.