زندگینامه
سروان توپخانه
خسرو روزبه

در چند شماره اخیر "روزشمارتاریخ از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57" چند بار اشاره به فرار رهبران حزب توده ایران از زندان و نقش سروان خسرو روزبه دراین فرار شده بود و ما چندین پیام دریافت داشتیم که در آنها خواهان معرفی بیشتر وی بودند. ما سعی کردیم بدون هیچ شعار و تبلیغاتی، اطلاعات زیر را جمع کرده و برای این دسته از خوانندگان خود منتشر کنیم. طبیعی است که این اطلاعات کامل نیست و بسیاری از فعالیت های حزبی خسرو روزبه در آن مطرح نشده است، اما آنچه منتشر شده کوتاه ترین و فشرده ترین شرح زندگی اوست.

 روزبه در خانواده‌ای متوسط در شهر ملایر بدنیا آمد. دوران سختی را این خانواده پشت سرگذاشت و روزبه در همین دوران به نوجوانی رسید. پدرش رئیس کار ‌پردازی یکی از لشگرها ارتش بود. تحصیلات ابتدایی اش را در مدرسه امریکایی شهر ملایر تمام کرد و سپس تحصیلات متوسطه را در همدان به پایان رساند.

به توصیه پدرش وارد دانشکده افسری شد و در رشته توپخانه فارغ التحصیل شد. بصورت همزمان در دانشکده فنی دانشگاه تهران نیز رشته مهندسی مکانیک را تمام کرد.

در سال 1318 با فرمانده توپخانه ضد هوایی درگیر شد و به مدت یک ماه و نیم به اهواز تبعید شد و سپس به تهران بازگشت.

از شهریور 1320 که رضاشاه سقوط کرد، روزبه استاد رشته توپخانه در دانشکده افسری شد و بعنوان تحصیلکرده ترین و باسوادترین دانشجوی دانشکده افسری شهرت یافت. در همین دوران رزم آراء که بعدها سپهبد، نخست وزیر و ترور شد، رئیس دانشکده افسری بود روزبه را مورد توجه خود قرار داد و کتاب هایی که او نوشته بود تبدیل به کتاب های درسی دانشکده شد. این کتاب ها، هم در باره فنون توپخانه بود و هم در باره ریاضی و مکانیک.

فساد درون ارتش، بی سوادی افسران و چاپلوسی و نوکر صفتی آنها از یک طرف و فقر و نابرابری اجتماعی از سوی دیگر مشوق روزبه برای پیوستن روزبه به حزب توده ایران در سال 1322 شد.

در همین سال، بخشی از رهبری حزب توده ایران تصمیم گرفت، با توجه به رویکرد وسیع نظامی ها برای عضویت در حزب توده ایران و با توجه به پیگردهای آینده که پیش بینی می شد، یک سازمان نظامی مستقل از تشکیلات رسمی حزب تشکیل بدهد. بویژه که سرهنگ سیامک، از اعضای لو نرفته حزب کمونیست ایران نیز آمادگی تشکیل این سازمان را داشت.

سازمان نظامی تشکیل شد و آرداشس (اردشیر) آوانسیان موقتا مسئول این سازمان نظامی شد. پس از بازگشت عبدالصمد کامبخش که او نیز خود نظامی و خلبان اخراجی ارتش بود و همراه 53 نفر بقایای حزب کمونیست توسط رضاشاه زندانی شده و پس از سقوط او از زندان بیرون آمده بود، مسئول این سازمان شد. کامبخش برای جمعی کردن رهبری سازمان نظامی حزب، یک هیات سیاسی برای آن تشکیل داد که از درون این هیات سیاسی یک هیات دبیران سه نفره انتخاب شدند مرکب از سرهنگ سیامک، سرهنگ مبشری و خسرو روزبه.

در ترکیب رهبری سازمان نظامی، درجات نظامی مطرح نبود، بلکه سوابق سیاسی و حزبی و توان سازماندهی افراد مطرح بود.

«اطاعت کورکورانه» معروف ترین کتابی بود که روزبه با نام مستعار "ستخر" (مخفف نام "سروان توپخانه خسرو روزبه) در باره مناسبات کورکورانه درون ارتش شاه نوشت. او در این کتاب ضمن افشای مفاسد سران ارتش از افسران و درجه‌داران خواست به مبارزه علیه حکومت برخیزند.

روزبه در 17 فروردین 1326 برای اولین بار توسط رکن 2 (اداره اطلاعات ارتش) ستاد ارتش دستگیر شد اما در 17 اردیبهشت‌‌‌ همان سال با کمک حسام لنکرانی، سروان ابوالحسن عباسی و صفیه حاتمی از زندان دژبانی گریخت. دادگاه ارتش غایباً او را به 15 ماه زندان و اخراج از ارتش محکوم کرد.

محمد مسعود روزنامه نگار در شماره 137 مرد امروز مقاله‌ای علیه اشرف خواهر شاه – به دلیل خرید پالتو پوستی گرانقیمت– منتشر کرد که خشم دربار را برانگیخت. او را پس از مدتی ترور کردند و مضحک آن که فورا شایع کردند خسرو روزبه ترتیب ترور او را داده است!

روزبه در فروردین 1327 مجددا دستگیر شد و دادستانی ارتش برای وی تقاضای اعدام کرد و در ‌‌‌نهایت روزبه به 15 سال زندان محکوم شد.

او در آذر ماه 1329 به همراه 9 تن دیگر از رهبران حزب توده (از جمله کیانوری، مرتضی یزدی، جودت، نوشین و قاسمی) که قبلاً همگی در دادگاه نظامی محاکمه شده بودند، به یاری افراد بیرون از زندان، ترتیب یک فرار جنجالی را از زندان قصر دادند، که طراح آن خود روزبه از داخل زندان بود. طبق نقشه قبلی یک نفر با لباس افسری ارتش و کامیون نظامی به زندان قصر مراجعه و با نشان دادن مدارک جعلی خود را نماینده دستگاه قضایی ارتش معرفی و زندانیان را جهت انتقال به زندان مرکزی در جنوب تهران تحویل گرفت.

دو افسر نگهبان زندان هم که از پیش در جریان ماجرا بودند به بهانه بدرقه زندانیان با همین خودرو از آنجا خارج شدند و چند ساعت بعد اعلام شد که همگی با این نقشه فرار کردند. روزبه بعد از فرار بزرگ از زندان قصر بار دیگر در رهبری هیات دبیران سازمان نظامی بازگشت و درعین حال مسئول اطلاعات حزب نیز شد.

یک سال پس از کودتای 28 مرداد 1332 تعداد زیادی از افسران عضو سازمان بازداشت شدند. روزبه نیز همراه این افسران بازداشت شد اما او را نتوانستند شناسائی کنند و آزاد شد.

27 تن از افسران بازداشتی بدستور شاه اعدام شدند. روزبه تا سال 1336 فعالیت حزبی مخفی داشت تا آنکه شناسائی شد و پس از یک درگیری مسلحانه در حوالی خیابان سیروس تهران در حالی که مجروح شده بود دستگیر شد. پس از دستگیری ابتدا به بیمارستان و سپس به زندان قزل‌قلعه منتقل شد. سرهنگ علی زیبایی، بازجو و شکنجه گر اصلی او بود. او را 21 اردیبهشت 1337 در زندان قزل قلعه تیرباران کردند.

        پیج فیسبوک راه توده