مرور تاریخ ایران

از مشروطه تا انقلاب 57

ایران همچنان

در گیر نتایج

استبداد رضاشاهی

ایران در سال 1322، همچنان در حال بیرون آمدن از زیر آوار استبداد رضاشاه و درگیر جنگ دوم جهانی است. دولتمردان و نظامی های دوران رضاشاه حذف می شوند و افراد تازه ای جای آنها را می گیرند. معاونین نخست وزیر از میان رجال خوشنام و دانشمند انتخاب می شوند، انتشارات وتبلیغات به کسانی سپرده می شود که یا نویسنده اند و یا حقوقدان و حاضر در جمع فعالان انتشاراتی و مطبوعاتی. مجلس چنان جان می گیرد که وزیر جنگ مقتدر (سپهبد احمدی) را برای استیضاح بدلیل سرکوب مردم معترض تهران به مجلس فرامی خواند. در همین سال انتخابات مهم مجلس چهاردهم انجام می شود. مجلس که در تاریخ ایران تنها با مجلس اول و مجلس ششم جمهوری اسلامی قابل مقایسه است. در همین مجلس مصدق که از تبعید رضا شاه بازگشته رای لازم را برای ریاست آن بدست نمی آورد. بزرگترین رویداد این سال تشکیل کنفرانس تهران است که شرح آن را بصورت مستقل در همین شماره راه توده می خوانید.

مرور تاریخ 1322

فروردین ماه

1 –  زین العابدین رهنما به معاونت نخست وزیر تعیین شد.

3 – دکتر مصباح زاده مدیر روزنامه کیهان به سمت ریاست اداره کل انتشارات و تبلیغات منصوب شد. (در کابینه سهیلی)

4 – تجار و کسبه بازار علیه اختیارات رئیس کل دارائی دکاکین خود را تعطیل و به مجلس رفتند.

اردیبهشت ماه

1 – وزارت خواروبار 25 هزار تن گندم از دولت شوروی خریداری کرد.

2 – جمع کثیری از مهندسین کشور و عده ای از استادان دانشگاه به علت کمبود اشل حقوق دست به اعتصاب زدند.

3 – آئین گشایش بیمارستان شوروی در خیابان نادری تهران انجام گردید.

خرداد ماه

1 – حکومت نظامی از روزنامه های مهر ایران – اقدام – کیهان – خورشید ایران – مرد امروز و باختر رفع توقیف نمود.

2 – شاه به نمایندگان اعتصاب کننده وعده مساعدت داد و آنها به اعتصاب خود خاتمه دادند.

3 – دکتر مصباح زاده از ریاست انتشارات استعفا داد.

4 – علی اصغر حکمت وزیر دادگستری و زین العابدین رهنما معاون نخست وزیر به مناسبت لایحه مطبوعات استعفا دادند.

5 – لایحه تحدید مطبوعات از طرف دولت به مجلس داده شد چون فوریت آن رد شد نخست وزیر لایحه را مسترد نمود.

تیر ماه

1 – محمد حجازی(مطیع الدوله) به ریاست انتشارات و تبلیغات منصوب شد.

2 – فرمان انتخابات دوره چهاردهم مجلس صادر شد.

3 – دکتر میلسپور اعلام کرد ایران گرانترین کشور جهان است.

4 – عشایر متمرد فارس پادگان سمیرم را غافلگیر نموده رزم خونینی بین افراد پادگان و عشایر به وقوع پیوست و عده زیادی از افسران و سربازان شهید شدند. سرهنگ حسنعلی شقاقی فرمانده پادگان به قتل رسید.

مرداد ماه

1 – سرتیپ حاج علی رزم آرا به ریاست ستاد ارتش وسرتیپ محمود خسروپناه به ریاست شهربانی منصوب شدند.

2 – نوبخت نماینده مجلس، علی سهیلی نخست وزیر و سپهبد احمدی وزیر جنگ را به علت خبط های نظامی استیضاح کرد.

3 – اعضای انجمن شهر تهران تعیین شدند.

4 – لایحه آموزش مجانی و اجباری و عمومی به تصویب رسید.

5 – بودجه کل کشور به درآمد 096 , 795 , 890 , 1 ریال و هزینه 537 , 718 , 297 , 3 ریال تقدیم مجلس شد.

6 – محسن صدر(صدرالاشراف) نماینده مجلس به وزارت دادگستری منصوب شد.

7 – دولت لایحه ای به قید یک فوریت به مجلس داد. در این لایحه آمده است انتشار مطالب در مرحله تحقیق ممنوع است.

شهریور ماه

1 – دکتر علی اکبر سیاسی وزیر فرهنگ از کار کناره گیری کرد.

2 – قوای شوروی و انگلیس تعداد زیادی از رجال ایران و افسران ارتش و کارکنان بنگاه راه آهن دولتی ایران و روزنامه نگاران را به اتهام همکاری با آلمان ها و تشکیل ستون پنجم در ایران توقیف و زندانی نمودند و آنها را به اراک انتقال دادند. در میان بازداشت شدگان دکتر احمد متین دفتری نخست وزیر سابق، دکتر محمد سجادی وزیر سابق، علی هیئت رئیس شعبه دیوان عالی کشور، امیر همایون بوشهری، جعفرشریف امامی، علی اکبر موسوی زاده رئیس دیوان کیفر، سرلشکر آق اولی – سرلشکر ابوالحسن پورزند – سرتیپ صادق کوپال – سرهنگ منوچهری ( بعدا بهرام آریانا ) سرهنگ بقائی، سرهنگ باتمانقلیچ (بعدها از عاملین کودتای 28 مرداد که پس از آن رئیس ستاد ارتش شد) بودند.

3  سرلشکر فضل الله زاهدی فرمانده لشگر اصفهان توسط قوای انگلیس بازداشت و به فلسطین اعزام شد.

4 – سید محمد تدین وزیر کشور طی اعلامیه ای به بازداشت مقامات ایران اشاره و اتهام آنها را همکاری با نیروی فاشیست دانست.

5 – ابراهیم خواجه نوری نویسنده معروف به ریاست اداره کل تبلیغات و انتشارات منصوب شد.

6 – ایران به آلمان اعلان جنگ داد نخست وزیر و رئیس مجلس پیرامون این تصمیم مطالبی بیان کردند و افزودند با این ترتیب ایران در صف متفقین قرار گرفت و الحاق ایران به اعلامیه مشترک ملل متحد اعلام شد.

مهر ماه

1 – شریدان آمریکایی مستشار خواروبار ایران اعلام کرد مردم تهران مواد چرکین و کثیفی را به نام نان که نانواهای بی رحم می پزند میخورند. نانواها آرد دولتی را به قیمت گزاف به طور قاچاق می فروشند. دولت ناچار است نانواخانه مرکزی دائر کند و نان سیلو به مردم بدهد.

2 – خبازان تهران در پاسخ شریدان اعلام نمودند که آرد دولتی آنقدر مخلوط دارد که جای قبول هیچ ماده خارجی حتی خاک رس را هم ندارد.

3 – آقای سید ضیاء الدین طباطبایی که مدت 22 سال خارج از ایران زندگی می کرد در میان استقبال و شور و هیجان مردم وارد تهران شد. سید ضیاء الدین در سالهای اخیر در فلسطین به امر کشاورزی اشتغال داشت ضمنا مدتی نایب رئیس کنگره مسلمین بود. وی در سوم حوت 1299 با قوای قزاق مقیم تهران قزوین کودتا کرد و حکومت را در دست گرفت و رجال ایران را به حبس انداخت و دست به اصلاحاتی زد. مدت نخست وزیری او 90 روز طول کشید سپس (بدستور رضاشاه) از کشور خارج شد. وی قبل از نخست وزیری روزنامه نویس بود و روزنامه های برق – شرق – رعد را به ترتیب منتشر کرد.

4 – ایدن وزیر امور خارجه انگلیس و کردل هول وزیر خارجه آمریکا وارد تهران شدند و پس از 24 ساعت توقف تهران را ترک کردند. نخست وزیر و وزیر امور خارجه ایران میزبان میهمانان بودند. نخست وزیر و وزیر خارجه پیرامون مسائل ایران و جنگ مذاکراتی بعمل آوردند. از طرف ایدن قول همه گونه همراهی و مساعدت داده شد.

آبان ماه

1 – قانون اجازه استخدام شصت نفر آمریکایی برای وزارت دارائی تصویب شد.

آذر ماه

1 – ژوزف استالین نخست وزیر و پیشوای اتحاد جماهیر شوروی به اتفاق مولوتف کمیسر امور خارجه و مارشال وروشیلف و عده زیادی از مردان سیاسی و نظامی شوروی وارد تهران شدند.

2 – وینستون چرچیل نخست وزیر انگلیس به اتفاق ایدن وزیر امور خارجه و هفتاد نفر از کارشناسان نظامی و سیاسی انگلیس وارد تهران شدند.

3 – روزولت رئیس جمهور آمریکا در میعت عده زیادی از مقامات سیاسی و نظامی آمریکا به تهران ورود نمودند.

4 – کنفرانس سران سه کشور (شوروی – امریکا – انگلیس) در تهران تشکیل شد.

5 – مراسم اعطای شمشیر استالینگراد از طرف چرچیل به استالین طی مراسم با شکوه انجام گرفت.

6 – به مناسبت شصت و نهمین سال تولد وینستون چرچیل مراسمی در سفارت انگلیس بر پا شد و هدایایی به چرچیل داده شد.

7 – محمد رضا پهلوی پادشاه ایران برای ملاقات چرچیل و روزولت به سفارت انگلیس رفت. این ملاقات چند لحظه ای بیش طول نکشید. در این ملاقات شاه ایران درخواست نمود پدر او را از جزیره موریس به نقطه دیگری که آب و هوای ملایمی داشته باشد بفرستند.

8 – استالین به اتفاق مولوتف برای ملاقات و دیدار شاه به کاخ رفتند.

9 – سران سه کشور متفق پس از اجتماع در تهران اعلامیه ای انتشار دادند. در این اعلامیه پس از قدردانی از مساعی ایران در جنگ و تحمیلاتیکه به ایران وارد آمده حفظ و استقلال و حاکمیت و تمامیت ارضی ایران را تصدیق نمودند و مقرر شد با ایران طبق منشور آتلانتیک عمل شود.

10 – سران سه کشور به اتفاق همراهان تهران را به قصد کشورهای خودشان ترک کردند.

دی ماه

1 – سلیمان میرزا اسکندری رهبر سوسیالیست ها در ادوار اولیه مجلس و وزیر معارف کابینه سردار سپه که بعد از شهریور 1320 رهبری حرب توده را در دست داشت درگذشت. در تشییع جنازه وی افراد حزب توده ایران نمایشی از قدرت خود را به مردم ایران عرضه کردند.

2 – وزارت امور خارجه طی اعلامیه ای به عمال دولت سعودی عربستان به مناسبت گردن زدن یکی از حجاج ایرانی به نام ابوطالب یزدی شدیدا اعتراض نمود. مامورین عربستان یک جوان 22 ساله ایرانی را که هنگام مناسک حج دچار بیماری شد ه بود گردن زدند. وهابی ها غیر از آن جنایت مرتکب جنایات دیگری نسبت به ایران شده بودند به مناسبت این واقعه روابط سیاسی خود را ایران با عربستان قطع نمود و تا سالیان دراز اجازه زیارت بیت الحرام به کسی داده نمی شد.

بهمن ماه

1 – ابراهیم خواجه نوری رئیس تبلیغات با حفظ سمت معاون نخست وزیر شد.

2 – به مناسبات سالگرد درگذشت دکتر تقی ایرانی حزب توده ایران مراسم با شکوه و عظیمی بر پا ساخت.

3 – دولت ایران موجبات ارتقاء سفارت خود را در واشنگتن و لندن به سفارت کبری اعلام کرد و از این تاریخ به بعد بین ایران و دولتین سفیرکبیر مبادله خواهد شد.

4 – انتخابات تهران پایان گرفت.

اسفند ماه

1 – دوره چهاردهم مجلس شورای ملی افتتاح شد.

2 – دکتر محمد مصدق نماینده اول تهران، دکتر رادمنش و تقی فداکار با اعتبارنامه سید ضیاءالدین طباطبایی مخالفت کردند.

3 – در جلسه امروز مجلس دکتر مصدق دلائل مخالفت خود را با سید ضیاءالدین ابراز کرد و تقاضا نمود وکلای حزب توده مخالفت خودشان را پس بگیرند زیرا دفاع از وطن واجب کفائی است و آنها نیز پس گرفتند. مصدق در این جلسه نطق مشروحی در مورد کودتا و دخالت انگلیس ها در امور ایران و استقرار دیکتاتوری بعد از کودتا توسط رضا خان و استانداری فارس و استعفا از آن و اختفاء در خاک بختیاری مطالب تازه ای ایراد نمود.

4 – سید ضیاءالدین طباطبایی نماینده یزد در پاسخ دکتر مصدق توضیحات مفصلی داد و او را مغرض و عوامفریب دانست. وی علل و جهات کودتا را تشریح نمود و مدعی شد کشور ایران را مشتی رجال از همه جا بی خبر با عنوان دوله ها و سلطنه ها و ملک ها به آن روز انداخته بودند و یک روزنامه نویس جوان توانست زمام امور را در دست بگیرد و رجال دروغین و پوسیده را به زندان بیفکند. ضیاءالملک فرمند در مخالفت با اعتبارنامه سید ضیاء و نقایت در موافقت سخن گفتند. سرانجام به اعتبار نامه سید ضیاءالدین با طریق مخفی رای گرفته شد و از 86 نفر عده حاضر 57 نفر به اعتبارنامه او رای دادند. پس از تصویب نامه سید ضیاءالدین، دکتر مصدق به او تبریک گفت و صورت یکدیگر را بوسیدند.

5 – انتخابات هیئت رئیسه مجلس شورای ملی به عمل آمد.سید محمد صادق طباطبایی 44 رای و دکتر محمد مصدق 42 رای داشتند در نتیجه سید محمد صادق طباطبایی به ریاست انتخاب شد.

6 – اکثریت مجلس شورای ملی در یک جلسه خصوصی به نخست وزیری محمد ساعد مراغه وزیر امور خارجه ابراز تمایل کردند. و بدین ترتیب علی سهیلی پس از یکسال و یک ماه زمامداری مجدد از صحنه سیاسی ایران خارج شد.

        پیج فیسبوک راه توده