مرور تاریخ ایران

از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57

سالهای سازندگی

در ابتدای

سلطنت رضاشاه

سال 1309 نیز، سال سرکوب شورش عشایر فارس، طغیان های محلی در مناطق مختلف ایران و سال تصمیمات اصلاحی در تمام زمینه های اجتماعی و اقتصادی در ایران است. ساختار دولتی نوین شکل می گیرد که در این شکل گیری هم رضاشاه مجری و حتی مبتکر خوبی است و هم مجلس با او همراهی می کند. در پشت صحنه "فروغی" و "تیمورتاش"، "نصرت الدوله" و "داور" رضا شاه را هدایت سیاسی می کنند و بسیاری از تصمیمات را آنها می سازند و رضاشاه فرمان آن را می دهد. اگر چه بتدریج که استبداد فردی وی حاکم می شود همه آنها یا خانه نشین می شوند و یا محکوم به مرگ.

فروغی در این دوران باصطلاح "آچار فرانسه" دربار رضا شاه است. هرجا که نیاز به تغییرات است و یا هر جا که به وزیری کارکشته نیاز است فروغی در آن پست و مقام حاضر است. از نخست وزیری تا قبول وزارت خارجه، از سفارت تا نماینده اعزامی. تیمورتاش نیز از دربار، هدایت مجلس و اجرای طرح ها را پیش می برد. رضاشاه همچنان فرمانده عزل و نصب می کند، درجات نظامی را از این و آن می گیرد و دوباره به آنها میدهد، فرماندهان لشگر منصوب می کند و یا به جرم تعلل در انجام وظیفه برکنار و حتی زندانی می کند و جنگ های منطقه را پیش می برد.  هرکس ادعا کند آنچه که بعنوان اصلاح ساختار اداری و یا اجرای طرح های عمرانی و ... در این سالها پیش برده شد همه کار و فکر و عمل رضاشاه بود، خود را فریب داده است. پشت صحنه کسان دیگری طراح اند و رضاشاه مجری قاطع و مستبد. ما در همین سال شاهد شکل گیری "کانون وکلا" هستیم. مالیات ها بر قرار می شود و مقتدرانه نیز وصول می شوند. در همین سال دریاچه ارومیه که آن را با نام رضائیه در گزارش زیر می خوانید لبریز از آب می شود.

سال 1309

فروردین ماه

1 –  قانون حق الثبت و مالیات وسائط نقلیه به تصویب مجلس رسید. از این تاریخ از اتومبیل های سواری شخصی و کرایه هر سال 120 تومان، از کامیون ها و اتوبوس ها 180 تومان، از گاری و دلیجان 36 تومان، از عرابه های دو اسبه 18 تومان و از موتورسیکلت 12 تومان مالیات اخذ خواهد شد.

2 –  قانون مالیات بر شرکت ها و تجارت و اصناف و دلال و حق العمل کار و وکلای عدلیه و اطباء در 16 ماده به تصویب رسید. به موجب این قانون مالیات های زیر باید پرداخت شود:                                                  

تاجر درجه اول سالیانه 250 تومان، تاجر درجه دوم سالیانه 150 تومان، تاجر درجه سوم سالیانه 80 تومان، تاجر درجه چهارم سالیانه 30 تومان، صنف درجه اول سالیانه صد تومان، صنف درجه دوم 48 تومان، صنف درجه سوم 18 تومان. حق العمل کار و دلال درجه یک سالیانه صد تومان، درجه دو 50 تومان، درجه سه سی تومان. طبیب و وکیل عدلیه درجه اول در طهران 120 تومان و در ولایات 60 تومان، درجه دوم در تهران 48 تومان در ولایات 24 تومان، درجه سوم در تهران شش تومان در ولایات سه تومان.

3-  تشکیلات نظمیه مملکتی فورم پلیس را به فورم جدید کت و شلوار سواره آبی کم رنگ و کلاه لبه دار تبدیل نمود.

اردیبهشت ماه

1 – فیروز میرزا فیروز که در منزل خود تحت نظر بود به محبس نظمیه منتقل گردید.

2 – محاکمه فیروز فیروز(نصرت الدوله) به جرم ارتشاء در دیوانعالی تمیز با حضور کلیه مستشاران و مدعی العموم کل و معاونین وی آغاز شد. ابتدا میرزا رضا خان نائینی مدعی العموم کل به بیان ادعا نامه پرداخت سپس نصرت الدوله از خویش دفاع کرد. آنگاه سید هاشم وکیل و شیخ رضا ملکی وکلای مدافع وزیر سابق مالیه به تفصیل سخن گفتند. سرانجام پس از چهار روز رسیدگی حکم محکومیت نصرت الدوله به محرومیت از خدمات اجتماعی، چهار ماه حبس تادیبی و پرداخت مبلغ 5808 تومان جریمه صادر شد.

3 – محاکمه نصرت الدوله صرفا یک محاکمه سیاسی بود و ارتباط زیادی با وقایع فارس و مالا شیطنت های او داشت. کما اینکه نصرت الدوله در دادگاه صریحا اظهار کرد من در سیاست ممکن است خبط و خطا کرده باشم ولی مرا دزد نکنید آنهم آفتابه دزد.                                                                                                    

بقرار اطلاع نصرت الدوله در دادگاه با کمال رشادت و شایستگی از خود دفاع نمود و شغل خود را سیاست خواند و مرتبا اشاراتی به سوابق خود می نمود. قضاتی که در محاکمه نصرت الدوله حضور داشتند عبارتند از:

رضا قلی هدایت(نیرالملک) رئیس شعبه اول و کفیل دیوانعالی تمبر، محمد صادق بروجردی شگرف، میرزا طاهر تنکابنی، حاج حسن فلسفی، میرزا محمد رضا ایروانی، شیخ اسدالله ممقانی، ابوالقاسم فروهر، مجید آهی، معتمد الممالک راد و سید ابدالحسن حائری زاده.

4 – سرتیپ محمد خان در گاهی به ریاست اداره نظام وظیفه منصوب شد. وی قبلا رئیس نظمیه بود. در آذر سال قبل به طور ناگهانی از کار برکنار و به زندان افتاد. بعدا مورد عفو قرار گرفته به خدمت دعوت شد.

5 – زلزله شدیدی در شهر سلماس حادث شد. شهر سلماس و شهر کهنه و دهات اطراف را ویران و منهدم ساخت. تمام مردم منطقه زیر آوار رفتند. نظامیان توانستند فقط سیصد نفر را از زیر آوار نیمه جان بیرون بیاورند. در اثر این زلزله صدها کیلومتر راه شکاف برداشت. آب های زیرزمینی بیرون آمد و دریاچه رضائیه پر از آب شد. چندین کوه ریزش نموده برای مردم آن مناطق خطرات جانی ایجاد کرد.

6 – محمد علی فروغی وزیر اقتصاد ملی با کفالت آن وزارتخانه به سمت وزیر امور خارجه تعیین شد.

7 – محمد علی فرزین وزیر خارجه مختار ایران در آلمان گردید.

8 – قراردادی بین دولت و بانک شاهی در مورد واگذاری حق صدور اسکناس به بانک ملی امضاء شد.

خرداد ماه

1 – فرمان انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای ملی صادر شد.

2 – مستوفی الممالک امروز از رضاشاه تقاضا نمود به مناسبت روز عاشورا چون نصرت الدوله فیروز در محبس مریض است اجازه داده شود از محبس به منزل منتقل شود. شاه با این پیشنهاد موافقت کرد. داور وزیر عدلیه به موجب ماده 55 قانون مجازات عمومی تقاضای یک درجه تخفیف نمود و نصرت الدوله از محبس مستخلص و در منزل تحت نظر قرار گرفت.

3 – اعلان انتخابات انجمن بلدیه تهران منتشر گردید.

4 – اعضاء انجمن بلدیه تهران به شرح زیر تعیین شدند:

حاج محمد حسین بلور فروشان – بصیرالدوله یزدی هروی – غلامحسین کاشف – حاج حسین قاسم فخارپور میرزا حسن کورس – حاج محمد حسین فخار – ارباب رستم گیو – آقای علی وکیلی – آقای تقی کنی – آقای حکیم الدوله آقای حاج محمد حسین طهرانیان – عبید پیشوائی.

تیر ماه

1 – سید احمد ادیب پیشاوری شاعر، ادیب و دانشمند برجسته معاصر در گذشت.

2 – قانون متقابله در روابط تجارتی با ممالکی که با دولت ایران عهد نامه تجارتی دارند تصویب شد.

3 – بین دولت ایران و ژاپن روابط سیاسی مستقیم برقرار گردید و طرفین مبادله سفیر نمودند.

4 – آقای حکیم الدوله ادهم به ریاست انجمن بلدیه تهران منصوب شد. حاج محمد حسین بلورفروشان نایب رئیس و غلامحسین کاشف منشی شدند.

5 – کلنل لورنس انگلیسی که محرک فتنه و طغیان افغانستان و همچنین محرک طغیان اکراد ایران بود وارد تهران شد و در سفارت انگلیس سکنی نمود.

6 – اسمعیل آقا سمیتقو یاغی معروف کرد که سالیان دراز کردستان و آذربایجان ایران را مورد تاخت و تاز و غارت و کشتار مردم قرار داده بود با تامین گرفتن از طرف سرتیپ ظفرالدوله مقدم فرمانده لشکر آذربایجان وارد اشنویه شد. به محض ورود به اشنویه از طرف پادگان محاصره و به او تیراندازی شد. پس از مختصرزد و خوردی سمیتقو و عده ای از کسان وی به قتل رسیدند.

مرداد ماه

1 – سی و شش نفر از معتمدین تهران برای تشکیل انجمن نظارت انتخابات تهران به اداره حکومتی دعوت شدند.

شهریور ماه

1 – نشریه یومیه (ایران آزاد) به مدیریت ضیاءالواعظین منتشر شد.

مهر ماه

1 – مجلس شورای ملی برای توسعه خیابان های تهران طی قانونی تصویب کرد دولت 125 هزار تومان در اختیار اداره بلدیه تهران قرار بدهد.

آبان ماه

1 – کانون وکلای عدلیه تشکیل و آغاز به کار کرد. این کانون یکی از ادارات تابعه وزارت عدلیه است.

2 – قانون حفظ آثار ملی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

3 – مجلس هفتم پایان یافت. دادگر رئیس مجلس ضمن خداحافظی با نمایندگان اظهار کرد در دوره هفتم قوانین مهمی مانند تاسیس بانک ملی، بانک فلاحتی، تغییر واحد پول از نقره به طلا، الغاء امتیاز اسکناس، توحید لباس، تاسیس کارخانجات، انعقاد قراردادهای متقابله، ساختن راه آهن و راه های شوسه به تصویب مجلس رسیده است.

4 – فرخی یزدی نماینده مجلس در دوره هفتم و مدیر روزنامه طوفان ناپدید شد.

آذر ماه

1 – نام شهر دزداب به زاهدان و نام شهر نصیر آباد به زابل تبدیل گردید.

2 – سرتیپ فضل الله زاهدی که چندی قبل خلع درجه شده بود به خدمت دعوت وپس از اعاده درجات نظامی به ریاست نظمیه کل مملکتی منصوب شد. سرتیپ کوپال رئیس سابق نظمیه به وزارت جنگ بازگشت.

اسفند ماه

1 – کلیه خطوط تلگرافی دولتی و کمپانی هند و اروپا تحویل دولت ایران گردید.

2 – ارباب کیخسرو شاهرخ رئیس اداره مباشرت مجلس شورای ملی برای خرید لوازم راه آهن به اروپا عزیمت نمود تا طی قراردادی کلیه لوازم مورد نیاز را از دولت سوئد خریداری نماید.

3 – سرتیپ فضل الله زاهدی رئیس نظمیه کل مملکتی از کار برکنار و خلع ید شد و به زندان افتاد. علت برکناری بلوای زندان قصر و فرار عده ای از جمله سید فرهاد از زندان بود.

4 – متمم قانون انحصار تجارت خارجی تصویب شد. به موجب این قانون حق ورود و صدور کلیه محصولات طبیعی و صنعتی و تعیین موقتی یا دائمی بودن واردات و صادرات به دولت واگذار گردید.