اوکرائین

قربانی بزرگ

 وحشت امریکا

از آینده روسیه

زمانی كه كراوچوك رئیس جمهوری وقت اوکرائین در سال 1992 پذیرفت كه سلاح‌های هسته‌ای این كشور را بطور كامل در اختیار روسیه قرار دهد، آمریكا به مهم ترین هدف استراتژیك خود پس از فروپاشی شوروی در دسامبر 1991 دست یافت. آمریكا كوشید با انهدام سلاح‌های هسته‌ای كه در اختیار اوكرائین، قزاقستان و روسیه سفید (جمهوری بلاروس) قرار داشت، روسیه را تنها میراث ‌خوار اتمی شوروی سابق قرار دهد تا بتواند به ‌جای چانه ‌زنی سیاسی اتمی با چهار كشور، تنها با مسكو به توافق دست یابد.

دو سال بعد رسما قرارداد خلع سلاح اتمی اوکرائین در سال 1994 توسط لئونیدكوچما رئیس جمهوری وقت اوکرائین به امضا رسید تا بزرگترین امتیاز اوکرائین برای حفظ اقتدار خود در برابر نفوذ روسیه و غرب از دست برود. آقای كوچما این امتیاز را به طمع بدست آوردن حداقل 700 میلیون دلار به آمریكا داد، اما بعدها به خوبی فهمید كه آمریكا به همه‌ی آنچه كه وعده داده‌است عمل نمی‌كند. به همین دلیل تلاش كرد مناسبات خود را با روسیه مستحكم كند، اما این ترفند نیزنتیجه نداد.

کوچما برای آنکه به آمریکا ثابت کند با سیاست های واشنگتن هماهنگ است در جریان لشگر کشی آمریکا به عراق درسال 2003 با اعزام 1600 سرباز اوکراینی به عراق، هماهنگی کامل خود را با سیاست های غرب در عمل نشان داد. با وجود این آمریکا که می دانست طبق قانون اساسی اوکرائین، کوچما نمی تواند برای سومین بار کاندیدای ریاست جمهوری شود، تمام امکانات خود را بسیج کرد تا یوشچنکو رقیب کاندیدای مورد حمایت کوچما به قدرت برسد تا همسر یوشچنکو به عنوان شهروند آمریکایی نفوذ بیشتری دردستگاه حاکمه اوکرائین پیدا کند. بر این اساس رقابت نزدیکی بین هواداران روسیه و هواداران آمریکا در انتخابات سال 1383 بوجود آمد که در رسانه های گروهی غرب از آن تحت عنوان انقلاب نارنجی یاد شد.

كشوراوکرائین درشرق اروپا واقع شده و با شش كشور روسیه، روسیه سفید، مولداوی، اسلواكی، مجارستان و رومانی  مرز زمینی و با کشورهای روسیه، بلغارستان، تركیه و گرجستان مرز آبی دارد. (توجه کنید به موقعیت جغرافیائی آن و تلاش اتحادیه اروپا و امریکا برای تبدیل آن به پایگاه نظامی ناتو) مساحت آن 603700 کیلومتر مربع است. درجنوب اوکرائین آبهای دریای سیاه، لهستان، و آزوف واقع شده است. دریای سیاه برای اوکرائین ازنظر حمل و نقل دریایی دارای ارزش فوق العاده ای است. خط ساحلی این کشور در كنار دریای سیاه 2782 كیلو متراست. مهم ترین بنادراوکرائین: اودسا، ایلیچفسكی، نیكلایف، سیواستاپل، یالتا وكرچ می باشند. پایتخت اوکرائین كیف و بزرگترین شهرهای آن خاركف، اودسا، دنپر، دانتسك، زاپاروژه، كیروارخ و لوف می باشند.

جمعیت اوکرائین حدود 45 میلیون و هفتصد هزارنفراست. غیراز اوکرائینی ها براساس در صد جمعیتی، روسها (8 میلیون)، یهودیان، بلاروسها، لهستانی ها، مولداویای ها ازجمله سایر اقوامی هستند که در کنار اوکرائینی ها در این کشورزندگی می کنند. زبان رسمی در این کشورزبان اوکرائینی است ولی دراغلب مکان های عمومی به زبان روسی محاوره می کنند، دین آنها مسیحیت و عمدتا از شاخه كاتولیك و ارتدوکس اند.

از لحاظ  تقسیمات کشوری ، اوکرائین به 25 استان، 394 شهر، 892 شهرك، 477 ناحیه و 3 ناحیه بزرگ اقتصادی: كنار رود دنیپر، جنوب غربی و جنوبی تقسیم می شود. در این میان از لحاظ اقتصادی كنار رود دنیپریكی ازبزرگترین ناحیه ها بوده که نقش اصلی را دراقتصاد صنایع سنگین دارا بوده و شامل معادن و صنایع فلزی می باشد. ناحیه جنوب غربی دارای صنایع غذائی پیشرفته، ماشین سازی، صنایع شیمیایی، صنایع چوب و لوازم و مصالح ساختمانی می باشد. اوکرائین دارای سرزمینی با شرایط مساعد جهت توسعه كشاورزی و دامپروری و بهبود زندگی مردم و دارای شرایط استراتژیك خاص می باشد.

 آب وهوای اوکرائین به استثنای تنگه جنوبی سواحل استان كریمه كه گرمسیر است. بقیه مناطق آن متعارف ومتغیراست. اوکرائین یك كشور كشاورزی- صنعتی محسوب می شود. دارای   رشته های صنایع سبک و سنگین، صنایع غذائی، كشاورزی و دامپروری پیشرفته، صنایع ساختمانی بزرگ و شبكه حمل و نقل مدرن می باشد. دراوکرائین 159 مركز آموزش عالی از جمله 9 دانشگاه (كیف، خاركف، لوف، اودسا، دنیپر وغیره) و 7 دانشگاه پلی تكنیك وجود دارد. اوکرائین دارای جاذبه های توریستی زیاد بوده وعلی رغم آنکه درقاره اروپا واقع شده کشوری ارزان و با مخارجی پائین به شمار می رود.

اکرائین در اثر جنگ‌های پی در پی تجزیه شد و تحت كنترل سایر كشورها بویژه لهستانی‌ها و از اواخر قرن هجدهم تحت كنترل روس‌ها درآمد .

درنیمه دوم قرن 18جنوب اوکرائین اززیر استعمارتركهای عثمانی رهایی یافت تا اینکه در سال 1917 حكومت شوروی تاسیس شد. در سال1922 اوکرائین به عضویت اتحاد جماهیر شوروی در آمد. اوکرائین پس ازفروپاشی درتاریخ 24 اوت سال 1991 به استقلال رسید.

موقعیت سرزمینی اوکرائین به گونه‌ای است كه ازیك طرف پیوند دهنده‌ی شمال اروپا درمنطقه‌ی دریای بالتیك به منطقه‌ی جنوب شرق اروپا دردریای سیاه است. علاوه براین اوکرائین با برخورداری از2782 كیلومترمرز آبی در جایگاهی قراردارد كه می تواند به عنوان مركزحمل‌و‌نقل جنوب به شمال وشرق به غرب خطوط انتقال انرژی و حمل و نقل کالا به اروپا مطرح شود. ازلحاظ وسعت نیزدرموقعیت دومین كشور قاره اروپا قراردارد که این نیز بر اهمیت اقتصادی این کشور به عنوان بازار خوبی برای غرب می افزاید.

اکنون ببینیم چرا اوکرائین برای آمریکا و روسیه مهم است .

از آنجا كه آمریكا نسبت به تبدیل دوباره روسیه به یک قدرت چپ و کمونیستی نگران است، از طریق گسترش نفوذ خود به شرق اروپا می‌كوشد با به قدرت رساندن دولت‌های طرفدارغرب درجمهوری‌های پیرامون روسیه، موقعیت خود را برای مقابله با هرگونه تغییر و تحول پیش‌بینی نشده درروسیه آماده سازد. براین اساس آمریكا می‌داند اگربتواند بر اوکرائین نیزمسلط  باشد، کنترل شرق اروپا را در اختیارخواهد داشت.

درباره‌ی اهمیت اوکرائین برای آمریكا، برژینسكی نظریه پردازآمریکایی دركتاب خود تحت عنوان «صفحه بزرگ شطرنج: تفوق آمریكا و ضرورت های ژئواستراتژیك آن» كه درسال ۱۹۹۷ منتشر شد،  می نویسد: "اوکرائین جزو کشورهای محور ژئوپلیتیک محسوب می شود. صرف وجود آن به عنوان كشوری مستقل به دگرگونی روسیه كمك می كند. زیرا بدون اوکرائین، روسیه دیگر یك امپراطوری اورآسیایی نیست.

برژینسکی همچنین درکتاب دیگرش که درسال 2004  تحت عنوان"انتخاب واقعی" منتشرشد در باره نقش وجایگاه اوکرائین دراروپای آینده می نویسد:  "توسعه ی قلمروی اروپایی- آتلانتیکی ایجاب می کند، که کشورهای تازه به استقلال رسیده ی شوروی سابق، به خصوص اوکرائین، به آن ملحق شوند."

درهمین ارتباط  پل فوویتز، معاون وقت وزیردفاع آمریكا درسخنرانی خود دردانشگاه ورشو پایتخت لهستان می‌گوید:

«هدف ما درخصوص ایجاد یك اروپای كامل وآزاد تا زمانی كه اوکرائین به عنوان عضو سوگند خورده‌ اروپا به حساب نیاید، تحقق نخواهد یافت»

آمریكا می‌كوشد درنهایت اوکرائین را به عضویت درناتو بكشاند. درجریان سفر مارچوك وزیر دفاع وقت اوکرائین به آمریكا در 5 می  2003 سند همكاری اوكرائین با ناتو در زمینه‌ی سرویس دادن به هواپیما‌های نظامی كشورهای عضو ناتو در واشنگتن امضا شد. پی آمد آن در دهم جولای 2003 زرمایشی تحت عنوان سپر صلح دراوکرائین برای اولین باربا شرکت نظامیان 23 كشورازجمله آمریکا برگزار شد. این مانورتحت فرماندهی ناتو انجام  شد. علاوه براین درجریان سفردبیركل ناتو به اوکرائین در19 آوریل 2004  نخستین بار درباره‌ حق استفاده‌  ناتو ازاراضی  اوکرائین و ترانزیت و آموزش نیروهای نظامی، مذاكرات اساسی به عمل آمد. درواقع دسترسی ناتو به خاك اوکرائین زمینه را برای گسترش ناتو در این کشور را نیز فراهم ساخت.   (بخش مهم این مقاله، از مقاله تحقیقی آقای بهشتی پور که در وبلاگ وی منتشر شده برگرفته شده است.)