روز شمار تاریخ ایران

از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57

سال 1345

سال مرگ های تاریخی

سال 1345، سال مرگ های بزرگ و تاریخی است. در این سال، ابتدا سعید نفیسی، روزنامه نگار، نویسنده، مترجم و استاد ارشد دانشگاه تهران به درود حیات گفت و اندک زمانی پس از وی، استاد محمد معین، وصی و جانشین شادروان دهخدا در لغت نامه دهخدا، در دفتر کارش در دانشکده ادبیات و هنرهای زیبای تهران دچار ایست مغزی شد و سالها در "کُما" ماند و دیگر به این جهان بازنگشت. بدنبال این دو، محمد مصدق در حصر خانگی اش که شاه برای او تعیین کرده بود در روستای احمد آباد جهان را ترک کرد و ننگ این حصر را در تاریخ ایران برای شاه باقی گذاشت. جبار باغچه بان، مترجم و معلم مبتکری که بنیاد "کر و لال های" ایران ابتکار فراموش نشدنی اوست نیز در همین سال در گذشت، و سرانجام، در یک حادثه عجیب رانندگی، فروغ فرخزاد که از دیدار مادرش به استودیو فیلمبرداری گلستان بازمی گشت کشته شد.

در همین سال گروه معروف به تشکیلات تهران که عباس شهریاری از سوی ساواک در آن نفوذ کرده بود لو رفت و پرویز حکمت جو که از افسران سازمان نظامی حزب توده ایران (خلبان) و در کودتای 28 مرداد توانسته بود از چنگ فرمانداری نظامی کودتا بگریزد و به خارج از کشور برود و همچنین علی خاوری که پیش از کودتا و در نوجوانی برای تحصیل از طرف سازمان حزبی خراسان به تاجیکستان فرستاده شده بود و هر دو در همین سال، برای فعالیت مخفی حزبی به ایران بازگشته بودند به دام افتادند و دستگیر شدند. آنها در دادگاه نظامی محکوم به اعدام شدند. محاکمه آنها همزمان شد با محاکمه گروه "حزب ملل اسلامی" که نوه آیت الله آسید ابوالحسن بجنوردی و حجت الاسلام حجتی کرمانی رهبری آن را برعهده داشته و پیش از اقدام به عملیات نظامی دستگیر شده بودند. فشار مراجع تقلید برای جلوگیری از اعدام رهبران حزب ملل اسلامی شاه را ناچار به عقب نشینی کرد و محکومیت به اعدام رهبران این حزب را با یک درجه تخفیف به حبس ابد تبدیل کرد. این عقب نشینی که با فشار جهانی همراه شده بود، شامل حال خاوری و حکمت جو نیز شد و آنها نیز با یک درجه تخفیف به حبس ابد محکوم شدند. حکمت جو بعدها در زندان و زیر شکنجه کشته شد و خاوری تا انقلاب 57 در زندان ماند و با انقلاب آزاد شد. همچنان که کاظم بجنوردی، ابوالقاسم سرحدی زاده از رهبران حزب ملل اسلامی با انقلاب آزاد شدند. حکمت جو در ارتباط با فعالیت های بیژن جزنی در زندان و وصل بودنش به بنیانگذاران چریک های فدائی خلق در خارج از زندان زیر شکنجه رفته بود. اعزام افرادی از خارج کشور برای فعالیت در داخل کشور که در زمان رهبری دکتر رادمنش دبیراول وقت حزب صورت گرفت و شکست این ماموریت و تبلیغاتی که رژیم شاه دراین زمینه راه انداخت موجب شد تا رهبری حزب از آن پس به جای اعزام نیرو از خارج به داخل، بیشتر روی نیروی داخل خود کشور متمرکز شود. نیروئی که در محیط است و با فضای سیاسی و اجتماعی بیشتر از افرادی که سالها در خارج از کشور بوده اند آشناست. هسته حزبی که دکتر هوشنگ تیزابی در ایران تشکیل داد و سپس تشکیل سازمان نوید، از دل تجربه تلخ و توام با شکست اعزام نیرو از خارج کشور به داخل کشور بیرون آمد. همچنان که شکست تشکیلات تهران به پای دکتر رادمنش نوشته شد، پیروزی سازمان نوید در داخل کشور نیز به پای نورالدین کیانوری که مبتکر این شیوه سازمانی در داخل کشور بود نوشته شد.

آغاز قضاوت زنان در دادگستری، تدارک تاجگذاری شاه، کودتای برادر علیه برادر در عراق که با دستکاری در هواپیمای رئیس جمهور و سقوط آن ترتیب داده شده بود، و بالاخره ازدواج و همسر دار شدن امیرعباس هویدا نخست وزیر شاه که برای مدت ها به سوژه مجلات طنز و فکاهی تبدیل شده بود نیز از دیگر رویدادهای این سال است.

فروردین ماه

1 – تعداد حجاج ایرانی برای زیارت مکه در سال جاری به 23064 نفر بالغ گردید.

2 – یک باند هروئین ساز و توزیع کننده دستگیر و توقیف شدند.

3 – برژنف در سومین کنگره حزب کمونیست شوروی از بهبود روابط ایران و شوروی سخن گفت و افزود عده ای کارشناس ذوب آهن به زودی عازم ایران خواهند شد.

4 – یک هیئت 15 نفری از کارشناسان شوروی برای مطالعه پیرامون احداث کارخانه ماشین سازی سنگین وارد تهران شدند.

5 – دادگستری9 دختر لیسانسیه حقوق را به عنوان قاضی زن استخدام کرد.

6 – مارشال عبدالسلام عارف رئیس جمهوری عراق به اتفاق وزیر کشور و صنایع در اثر سقوط هواپیما به قتل رسیدند.

7 – به دنبال مرگ رئیس جمهور عراق، در جلسه شورای وزیران عبدالرحمن عارف برادر متوفی به اتفاق آراء به ریاست جمهور انتخاب شد.

8 – در یک دادگاه نظامی ستوان دوم پرویز حکمت جو و علی خاوری محکوم به اعدام شدند. در همان دادگاه 6 تن دیگر از 1 تا 7 سال زندان گرفتند. ظاهرا اتهام متهمین فعالیت در حزب توده بود.

اردیبهشت ماه

1 – معادل یک روز بودجه نظامی ایران برای مبارزه با بیسوادی تخصیص داده شد.

2 – بر روی تاکسی های تهران تاکسیمر نصب شد. نرخ تاکسیمر در تهران برای هر 350 متر یک ریال تعیین شد.

خرداد ماه

1 – جت های جنگی عراق یک دهکده مرزی ایران و پاسگاه ژاندارمری را بمباران و ویران کردند.

2 – بار دیگر جت های جنگی عراق نوار مرزی ایران را بمباران کردند.

تیر ماه

1 – دادگاه تجدید نظر نظامی هفت نفر را به اتهام مخالفت با رژیم به حبس محکوم کرد.

2 – امیر عباس هویدا نخست وزیر برای اولین بار در سن 47 سالگی داماد شد. همسر وی دختر نظام الدین امامی است.

3 – قرارداد خرید و نصب فرستنده های تلویزیون دولتی به امضاء رسید.

مرداد ماه

1 – شرکت هواپیمائی ملی ایران اولین خطوط هوائی را بین تهران به پاریس دائر کرد.

2 – دانشگاه ملی صاحب شش دانشکده شد که عبارتند از: دانشکده بانکداری و علوم مالی، دانشکده اقتصاد، دانشکده معماری، دانشکده پزشکی، دانشکده دندانپزشکی و دانشکده ادبیات فارسی و زبان خارجه.

3 – دو دانشکده جدید در دانشگاه تهران تاسیس شد که عبارتند از: دانشکده جنگلبانی و دانشکده بهداشت.

شهریور ماه

1 – قرارداد ساختمانی سد شاه عباس در اصفهان با یک شرکت فرانسوی امضاء شد.

مهر ماه

1 – مسجد دانشگاه تهران طی مراسم با شکوهی افتتاح گردید. آیت الله سنگلجی موسس مزبور طی سخنانی سابقه احداث مسجد را توضیح داد.

آبان ماه

1 – فرستنده تلویزیون ملی ایران کار خود را آغاز کرد.

2 – ساختمان جدید ایستگاه راه آهن مشهد گشایش یافت.

3 – امیر اسدالله علم نخست وزیر اسبق به سمت وزیر دربار تعیین شد.

4 – سعید نفیسی، استاد و محقق پر کار ایران در سن 73 سالگی در تهران درگذشت. آثار باقیمانده از وی اعم از تاریخ و ادبیات و ترجمه بالغ بر یکصد مجلد می باشد. وی فرزند ناظم الاطباء کرمانی بود و قریب 50 سال به تدریس اشتغال داشت.

5 – علم وزیر تازه دربار اعلام کرد، تاجگذاری شاه در هفته اول آبان ماه 1346 انجام خواهد گرفت.

آذر ماه

1 – جبار باغچه بان پدر فرهنگ "کر و لال ها" درگذشت.

2 – نیروگاه برق حرارتی شهر تبریز که از کشور شوروی خریداری شده بود نصب و مورد بهره برداری قرار گرفت. قدرت تولید این نیروگاه شش هزار کیلو وات است که تا دوازده هزار کیلو وات قابل افزایش است.

3 – نتیجه سرشماری کشور اعلام شد. جمعیت کل کشور 000 / 789 / 25 نفر می باشد.

4 – دکتر محمد معین استاد دانشگاه و سرپرست لغتنامه دهخدا در دفتر کار خود دچار سکته مغزی شد و به بیمارستان انتقال یافت.

دی ماه

1 – بهره برداری از کارخانه برق سه هزار کیلوواتی اصفهان آغاز شد.

2 – قرارداد خرید دومین کارخانه نورد ایران بین نماینده کمپانی دماک و شرکت نورد ایران امضاء شد.

3 – دولت رومانی در ایران یک کارخانه تراکتور سازی دائر کرد.

4 – قانون منع ازدواج کارمندان وزارت امور خارجه با اتباع بیگانه به تصویب نهائی رسید.

بهمن ماه

1 – شاه دومین کتاب خود را به نام انقلاب سفید انتشار داد.

2 – ورزش در دانشگاهها اجباری شد.

3 – اشرف پهلوی به ریاست هیئت نمایندگی ایران در کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد انتخاب شد.

4 – فروغ فرخزاد شاعر بزرگ معاصر در یک حادثه اتومبیل درگذشت.

اسفند ماه

1 – سپهبد بازنشسته مرتضی یزدان پناه به ریاست شورای برگزار کننده جشنهای تاجگذاری منصوب شد.

2 – دکتر محمد مصدق نخست وزیر سابق که در دوران نخست وزیری خود صنعت نفت ایران را ملی اعلام کرد و با دولت انگلستان قطع رابطه نمود در سن هشتاد و پنج سالگی در قریه احمد آباد که به حالت تبعید به سر می برد درگذشت.

3 – نخست وزیر لایحه تصویب مسجد موسسان را به منظور تجدید نظر در سه اصل متمم قانون اساسی به مجلس داد.

4 – لایحه تشکیل مجلس موسسان به تصویب نهائی رسید.