مرور رویدادهای ایران

از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57

آغاز دو دهه

استبداد مطلق شاه

سالهای 1337 تا 1357، یعنی 20 سال استبداد مطلق شاه. او که به زور کودتای نظامی بر ایران مسلط شده، برای حفظ موقعیت خود بزرگترین قراردادهای نظامی را با امریکا می بندد، ایران را گرفتار وام هائی می کند که از امریکا می گیرد، به پیمانی می پیوندد که امریکا علیه اتحاد شوروی در منطقه تشکیل داده است. اینها نکاتی است که در مرور اخبار سال 1337 می خوانید. در اخبار همین سال، به اخبار جالبی برخورد می کنید که شبیه آن در دهه سوم جمهوری اسلامی با شعبده بازی احمدی نژاد و حمایت رهبر جمهوری اسلامی بنام سفرهای استانی و انقلابی دولت انجام شد. نظیر همین سفرها و تشکیل هیات دولت در استان ها در سال 37 نیز انجام شد. در دوران نخست وزیر دکتر اقبال. در همین سال، دادگاه نظامی حکم اعدام سروان خسرو روزبه از رهبران سازمان نظامی حزب توده ایران را صادر کرد و بلافاصله تیرباران شد. و باز در اخبار همین سال می خوانید که مقدمات انرژی اتمی در ایران فراهم می شود. کودتای افسران متمایل به چپ در عراق به رهبری سرهنگ عبدالکریم قاسم که در همین سال روی داد ضربه بزرگی به اهداف نظامی امریکا در منطقه بود زیرا عراق از پیمانی نظامی بغداد خارج شد. و باز می خوانید که شاه از ترس بازتاب همین کودتا در ایران، برای بازگشت از ترکیه به ایران دچار وحشت و تعلل می شود!

و باز در اخبار همین سال، خبر بازداشت و محاکمه و محکومیت سرلشکر قره نی را می خوانید. او نه به جرم کودتا علیه شاه و دربار، بلکه کودتا علیه دولت بازداشت شد و به همین دلیل نیز نتیجه محاکمه او 3 سال زندان بود. قره نی که دارای تمایلات ملی – مذهبی بود، پس از انقلاب 57 رئیس ستاد ارتش از هم پاشیده ایران شد اما چند ماه بیشتر زنده نماند زیرا اولین قربانی ترور گروه "فرقان" شد. گروهی اسلامی که سپس آیت الله مطهری را ترور کرد. او در خانه اش توسط فرقان ترور شد. قرار داد دو جانبه نظامی میان ایران و امریکا و اعلام لغو عهد نامه  1921 با اعتراض شدید اتحاد شوروی روبرو شد، زیرا این پیمان اقدامی نظامی برای محاصره اتحاد شوروی بود. رهبر وقت اتحاد شوروی "خروشچف" شدیدترین حملات را به شاه و این پیمان کرده و آشکارا گفت که هیچ قدرت خارجی نمی تواند حکومتی را نجات بدهد که مردم آن را نخواهند! این پیش بینی در سال 57 به وقوع پیوست. در سال 1357 اتحاد شوروی با استناد به همین عهدنامه که هرگز انحالا آن را نپذیرفته بود، مهم ترین اخطار و هشدار را به امریکا در باره هر گونه دخالت در امور داخلی و علیه انقلاب ایران را داد. و باز در همین سال سازمان بازرسی شاهنشاهی زیر فشار فساد گسترده حکومتی هائی که پس از کودتای 28 مرداد و بسته شدن مطبوعات و ممنوع شدن احزاب واقعی یکه تاز میدان شده بودند تشکیل شد. ریاست این سازمان بعدها به ارتشبد فردوست از نزدیک ترین نظامی ها به شاه رسید. در جمهوری اسلامی نیز به تقلید از همین روش، سازمان بازرسی بیت رهبری تشکیل شده که ریاست آن را ناطق نوری برعهده دارد. به دو خبر دیگر هم باید اشاره کرد. نخست اعتصاب تاکسیرانان تهران و دومی دیدار روزنامه نگاران با شاه. درباره اعتصاب حکومت که هنوز کاملا از فضای دوران پیش از کودتا در نیآمده با اعتصابیون کنار می آید. درباره خبر دوم، شاه بعدها هیچ روزنامه نگار ایرانی را به حضور نپذیرفت و با آنها مصاحبه نکرد، تا در سال 1356 که با امیر طاهری سردبیر وقت روزنامه کیهان و محمود عنایت سردبیر مجله "نگین" مصاحبه ای کمرنگ و بی خاصیت کرد.

برخی از برجسته ترین نکات اخبار این سال را با حروف رنگی برجسته کرده ایم تا با دقت بیشتری دنبال شوند.

سال 1337

فروردین ماه

1 – قرارداد سد دز با کمپانی (موریس کنودسن امریکا) منعقد شد. هزینه این سد 650 میلیون تومان خواهد بود.

2 – چهار مخزن نفت در پالایشگاه آبادان آتش گرفت و ده میلیون بشکه نفت خام سوخت و عده ای نیز مقتول و مجروح شدند.

3 – کلیه رانندگان تاکسی و سواریهای کرایه اعتصاب کردند. علت اعتصاب آنها عدم توجه دولت به افزایش کرایه بود. سرانجام دولت با پنج ریال اضافه کردن رضایت آنها را به دست آورد.

اردیبهشت ماه

1 – دکتر علیقلی اردلان وزیر امور خارجه به سمت سفیر کبیر ایران در امریکا تعیین شد و از وزارت امور خارجه کناره گیری نمود.

2 – خسرو روزبه یکی از کارگردانان نظامی حزب توده بموجب رای دادگاه نظامی اعدام شد.

خرداد ماه

1 – قرارداد نصب راکتور اتمی دانشگاه تهران امضاء شد.

2 – اساسنامه مؤسسه بین المللی انرژی اتمی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

تیر ماه

1 – نخست وزیر برای رسیدگی به وضع مردم کردستان با کلیه وزراء به سنندج عزیمت کرد.

2 – وزارت امور خارجه امریکا اعلام کرد که ایالات متحده امریکا 40 میلیون دلار وام برای اجرای طرحهای راهسازی، ایجاد فرودگاهها، خرید ماشین های کشاورزی و اسفالت خیابانها وام می دهد. مدت این وام دوازده سال و بهره آن سه و نیم درصد می باشد.

3 – مسلمانان شوروی از حضرت آیت الله بروجردی دعوت کردند که در رأس یک هیئت روحانی از مؤسسات مذهبی و نقاط مسلمان نشین آن کشور بازدید نمایند.

4 – بامداد امروز در حالی که رهبران ایران و ترکیه و پاکستان و وزیران امور خارجه امریکا و انگلیس در استانبول منتظر ملک فیصل پادشاه عراق و نوری السعید نخست وزیر آن کشور بودند گروهی از افسران آزاد عراقی به رهبری ژنرال عبدالکریم قاسم و سرهنگ عبدالسلام عارف در عراق کودتا نمودند و در همان روز ملک فیصل پادشاه عراق، عبدالاله نایب السلطنه و ولیعهد، نوری سعید پاشا نخست وزیر و عده زیادی از مقامات آن کشور را به قتل رساندند و رژیم سلطنتی را باطل و رژیم جمهوری برقرار نمودند.

5 – کودتای نظامی در عراق که در روز اول منجر به قتل عام مقامات رژیم سلطنتی شده بود در جهان بازتاب وسیعی پیدا کرد. این رویداد موجب خوشوقتی مسکو و قاهره و باعث ناراحتی واشنگتن و لندن گردید و ایران از این واقعه فوق العاده ترسید و شاه از آمدن به ایران خودداری نمود تا بازتاب کودتای عراق را در ایران ببیند.

6 – اسکندر میرزا رئیس جمهور پاکستان و بانو ناهید امیر تیمور کلالی همسرش وارد تهران شدند.

7 – دادگاه نظامی محاکمه سرلشکر ولی قره نی معاون ستاد ارتش و رئیس رکن 2 را خاتمه داده و رأی خود را صادر نمود. بموجب رأی صادره وی به سه سال زندان و اخراج از ارتش محکوم شد. سرلشکر آزموده دادستان ارتش در کیفرخواست اقدام قره نی را به مراتب خطرناکتر از توطئه سازمان نظامی حزب توده توصیف نموده و هدف وی ساقط کردن دولت و به دست گرفتن زمام حکومت عنوان شده است.

مرداد ماه

1 – ساختمان جدید فرودگاه بین المللی مهر آباد گشایش یافت. ساختمان فرودگاه توسط چند شرکت مقاطعه کاری سوئد انجام پذیرفت. ابتهاج مدیر عامل سازمان برنامه هزینه تمام شده را 513 میلیون ریال اعلام کرد.

2 – دولت جدید عراق آمادگی خود را برای رفع اختلاف با ایران اعلام کرد.

شهریور ماه

1– سرلشکر نادر باتمانقلیچ به سمت وزیر کشور تعیین گردید.

مهر ماه

1 – ترفیعات ارتش اعلام شد. بموجب این ترفیعات سپهبد عبدالله هدایت به درجه ارتشبدی و سرلشکر عبدالحسین حجازی، سرلشکر مهدیقلی علوی مقدم، سر لشکر صادق امیر عزیزی، سرلشکر احمد وثوق، سرلشکر هدایت الله گیلانشاه، سرلشکربهرام آریانا، سرلشکر کریم ورهرام و سرلشکر قهارقلی شاهرخشاهی به درجه سپهبدی نائل شدند. عده زیادی نیز درجه سرلشکری و سرتیپی گرفتند.

2 – مدیران و سردبیران روزنامه ها و مجلات با شاه ملاقات کردند و پیرامون مسائل جاری کشور مذاکراتی انجام گرفت.

3 – اولین فرستنده تلویزیون ایران (معروف به تلویزیون ثابت پاسال) که توسط بخش خصوصی احداث شده است افتتاح گردید.

4 – دکتر منوچهر اقبال نخست وزیر و هیئت دولت وارد تبریز شدند. هیئت وزیران در تبریز نیازمندیهای استان را مورد علاقه قرار داد.

5 – امریکا برای توسعه باند فرودگاه مهر آباد دو و نیم میلیون دلار به ایران وام داد.

6 – سازمان بازرسی شاهنشاهی تشکیل شد. وظیفه این سازمان رسیدگی به شکایات مردم از ادارات و دوایر دولتی و مأموران دولتی اعم از کشوری، لشکری و قضائی خواهد بود. در رأس این سازمان سناتور سپهبد بازنشسته یزدان پناه قرار گرفت.

7 – نخست وزیر لایحه « از کجا آورده ای» را برای تصویب به مجلس داد. در این لایحه گفته شده است که کلیه مأمورین دولتی و وابسته به دولت باید با سند و مدرک ثابت کنند دارائی خود را از کجا آورده اند.

آبان ماه

1 – غلامرضا تختی بازوبند پهلوانی کشور گرفت.

2 – دولت شوروی یادداشت شدید اللحنی برای وزارت امور خارجه فرستاده و در مورد انعقاد قرارداد نظامی ایران و امریکا سخت اعتراض نمود.

آذر ماه

1 – مجلس شورای ملی به دنبال انتقاد شاه از کندی کار مجلس، مجموعا 20 لایحه دولت را تصویب کرد.

دی ماه

1 – اولین کمیته برگزاری جشن بیست و پنجمین سده بنبانگذاری شاهنشاهی ایران با شرکت حسین علاء وزیر دربار، علی اصغر حکمت وزیر امور خارجه، محمود مهران وزیر فرهنگ، دکتر فرهاد رئیس دانشگاه، سناتور تقی زاده، سناتور محمد حجازی، سناتور دکتر شفق، سپهبد جهانبانی و سعید نفیسی استا دانشگاه تشکیل شد.

2 – بمناسبت هزار و صدمین سال تولد رودکی مراسم با شکوهی بر پا شد.

3 – دانشگاه اهواز طی مراسمی گشایش یافت.

بهمن ماه

1 – ساختمان مرکز برق سد کرج آغاز شد.

2 – خروشچف طی نطقی که در پارلمان ایراد کرد رژیم شاه ایران را به باد حمله شدید گرفت و گفت قرارداد با امریکا خاک ایران را مبدل به یک پایگاه نظامی امریکائی خواهد کرد و شاه ایران را عروسک امریکائیها نامگذاری نمود.

اسفند ماه

1 – شاه در جمع نمایندگان مجلسین به دوران حکومت دکتر مصدق حمله کرد و گفت ما هنوز مشغول ترمیم خرابی های سالهای 1330 تا 1332 می باشیم.

2 – دولت جمهوری عراق از پیمان بغداد خارج شد.

3 – مجلس شورای ملی با دریافت چهل و هفت میلیون و پانصد هزار دلار وام از صندوق وامهای عمرانی امریکا موافقت کرد.

4 – روزنامه پراودا منتشره در مسکو اقدام دولت ایران را نسبت به لغو مواد 5 و 6 عهدنامه 1921 عبث و بیهوده دانست.

5 – موافقتنامه دفاعی دو جانبه امریکا با کشورهای ایران و پاکستان و ترکیه در آنکارا امضاء شد. از طرف دولت ایران سرلشکر حسن ارفع سفیر در ترکیه و از طرف امریکا فلچروارن سفیر امریکا در آنکارا موافقتنامه را امضاء کردند. بموجب این موافقتنامه ایران و امریکا هم پیمان نظامی شدند.

6 – وزارت امور خارجه ضمن اعلام موافقتنامه دفاعی دو جانبه ایران و امریکا اعلام نمود این موافقتنامه هیچکس را نباید نگران کند زیرا این موافقتنامه جنبه دفاعی دارد و اگر شوروی قصد تجاوز نداشته باشد هرگز آن کشور را تهدید نمی کند.

7 – رادیو مسکو و رادیوهای کشورهای کمونیستی تبلیغات زننده و موهنی علیه ایران آغاز کردند. روزنامه های شوروی ایران را تهدید کردند که برای امریکا در ایران پایگاه علیه شوروی نباید ساخته شود.

8 – خروشچف طی نطقی گفت: شاه ایران از ملت خود می ترسد و لذا برای حفظ خود با امریکائیها قرارداد می بندد ولی نمی داند هیچ نیروی خارجی کسی را از دست ملت خویش نجات نخواهد داد.

9 – قانون مجازات اسید پاشیدن به اشخاص مورد تصویب قرار گرفت.

10 – لوله کشی آب تهران بزرگ شامل تهران نو، نارمک، عباس آباد، یوسف آباد و دیگر نقاط حومه تهران به شرکت الکساندر گیپ واگذار شد.

        پیج فیسبوک راه توده