"بر بال بحران"

اصلاحات ارضی

از کجا شروع

و به کجا ختم شد!

دکتر امینی مبتکر اصلاحات ارضی در ایران بود. اساسا با همین هدف و علیرغم میل شاه، و زیر فشار کاخ سفید و شخص جان اف کندی رئیس جمهور این کشور که بمیناک یک شورش در ایران بود  نخست وزیر شد. فساد مالی و اخلاقی در سالهای پس از کودتای 28 مرداد به اوج رسیده و ستون فقرات رژیم یعنی ارتش را هم فرا گرفته بود. شاه یک تنه امور را در کف قدرت خود گرفته بود و نظامی هائی که کودتا کرده و تاج و تخت او را به وی بازگردانده بودند ازجنایت تا دزدی را سهم خود می دانستند و شاه نیز اعتراضی نداشت. شاید با همین انگیزه، یعنی وحشت از یک شورش عمومی بود که کودتای سرتیپ قرنی شکل گرفت. افسری در قلب رکن دو ارتش شاهنشاهی که نقش سازمان امنیت را در درون ارتش برعهده داشت. طرح او برای کودتا لو رفت و شاه رد پائی از ارتباط قرنی با علی امینی نیز پیدا کرد و به همین دلیل هرگز به امینی اعتماد نداشت. قرنی دستگیر و محاکمه و زندانی شد و پس از سه سال آزاد و از ارتش اخراج شد. پس از انقلاب به خدمت فرا خوانده شد و نقش مهمی در بازسازی ارتش پس از انقلاب ایفاء کرد. تا آنکه ترور شد.

به هر روی، علی امینی برای اصلاحاتی که امریکا در نظر داشت به نخست وزیری رسید و همزمان با تصفیه محدود در ارتش و گرفتن برخی اختیارات شاه – خصوصا در ارتش- طرح اصلاحات ارضی را اعلام کرد. مخالفت زمینداران بزرگ به مخالفان نظامی امینی افزوده شدند و دربار نیز در این میان آتش بیار معرکه شد. سرانجام شاه به امریکا سفر کرده و متعهد شد که اصلاحات را خودش در ایران به اجرا بگذارد و پرچمدار آن بشود به این شرط که امینی نخست وزیر نباشد. با چراغ سبز امریکائی ها از سفر امریکا به ایران بازگشته و امینی را برکنار کرد و یکی از نزدیکترین یاران خود یعنی اسدالله علم را جانشین او کرد. از این مرحله به بعد است که شاه اصول اعلام شده اصلاحات ارضی توسط علی امینی را گرفته و چند بند به آن اضافه کرد و نام آن را گذاشت "انقلاب شاه و ملت" که بعدها تبدیل شد به "انقلاب سفید". انقلاب سفید شاه در همان ابتدای کار با قیام 15 خرداد روبرو شد که این قیام با ابتکار شخص اسدالله علم سرکوب شد. جان اف کندی نیز در امریکا ترور شد و خیال شاه از چند جانب راحت شد.

به این دلیل است که آگاهی از طرح اولیه علی امینی برای اصلاحات ارضی مهم است زیرا فصل مهمی از تاریخ ایران است. نه تنها فصل مهمی از تاریخ معاصر ایران است بلکه بدون آگاهی از آنچه انجام شد نمی توان دلیل ویرانی روستاها، از بین رفتن کشاورزی ایران، آغاز زندگی مصرفی و وارداتی ایران، محاصره شهرها از سوی روستاها را درک کرد و بتدریج پی به ریشه های انقلاب 57 برد.

حال بخوانید رئوس طرح اصلاحات ارضی علی امینی را به نقل از کتاب "بر بال بحران" نوشته ایرج امینی فرزند علی امینی:

دکتر امینی خود یکی از بزرگ مالکان ایران بود و اراضی وسیعی در "لشت نشای" گیلان داشت که  از پدر و مادرش به ارث برده بود. معهذا به ضرورت انجام نوعی اصلاحات ارضی در ایران اعتقاد داشت. این اعتقاد بر این پایه بود که ایران را سرزمینی اساسا کشاورزی و تمام حواشی مملکت را زراعی می دانست.

فراموش نکنیم که در آن زمان 55 درصد از 35 میلیون جمعیت ایران روستایی بودند. یعنی نزدیک به 18 میلیون نفر. 16 میلیون از این 18 میلیون در 67000 ده زندگی می کردند. 2 میلیون باقی مانده بخشی از سال را در شهرها و بهار و پاییز را خارج از شهرها می زیستند. نگارنده در جریان تحقیق خود با آمار گوناگونی درباره ی تعداد روستاهای ایران مواجه بوده است. از جمله می توانم به اظهارات حسن ارسنجانی استناد کنم که تعداد روستاهای ایران را 50000 برآورد کرده است.

نخستین طرح اصلاحات ارضی که امینی تدوین و اعلام کرد کوتاه و مختصر چنین بود:

1- اجرای اصلاحات وسیع ارضی و تشویق مالکان کوچک به کار و فعالیت از طریق خرید و تقسیم املاک بزرگ به وسیله ی دولت و کمک به مالک کوچک در آباد ساختن املاک خود و اصلاح روابط مالک و رعیت و پیش بینی دیگر جزییات لازم بود.

2- مکانیزه کردن کشاورزی و کنار گذاشتن راه و روش فلاحت قدیمی و ابزار کشاورزی پوسیده و کهن.

3- تاسیس موسسات بهداشتی و فرهنگی در دهات.

4- به وجود آوردن امکاناتی برای تعلیم فنی و کشاورزی دهقانان و نشان دادن طرق صحیح و جدید کشت و بهره برداری از زمین و دام پروری و تربیت حواشی و گله داری.

5- تاسیس و استقرار موسسات مالی و اعتباری در دهات که قروض کوتاه مدت یا غیر آن به روستاییان اعطا کنند

6- تعیین و تثبیت قیمت محصولات کشاورزی و حداقل بهای خرید این محصولات.

7-  واگذار کردن امور هر ده به روستاییان و تشویق و اجبار آن ها در حل و فیصله ی کارهای عمومی کشاورزی و تاسیس موسساتی که روستاییان و دهقانان را با اصول و موازین زندگی و حقوق طبیعی آنان آشناتر و مانوس تر سازد و آزادی و دموکراسی را در داخل روستاها نفوذ بخشد.

8- تشویق و ترغیب روستاییان به ایجاد شرکت های تعاونی مصرف و تولید.

        پیج فیسبوک راه توده