جنبش های اجتماعی ایران- احسان طبری (20 )

قیام مزدکیان علیه

بردگی جنسی زنان در ایران

"مزدک" شاید پرچمدار نخستین آئین ایرانی باشد که علیه بردگی جنسی زنان قیام کرد. در زمان او تعدد زوجات و داشتن حرم های بزرگ برای اشراف مجاز بود. در حرم های اشراف علاوه بر کدبانوی حرم تعداد بی شماری زنانی که خادم جنسی بودند زندگی می کردند. ازدواج با محارم نزد اشراف مجاز بود. داستان "ویس و رامین" که فخرالدین اسعد گرگانی آن را با مهارت به شعر پارسی دری در آورده، داستان عاشقانه میان دو خواهر و برادر است. در این شرایط محرومیت های شدید جنسی مردم مستمند، تجاوزات خشن ناموسی از طرف اشراف به زنان دهقانان و فقرای شهری فراوان بود و از جمله شعارهای مزدک علیه این شرایط بود.

باید از مساله زن در آموزش مزدک صحبت کنیم. تقریبا همه مورخان باستان یادآوری می کنند که مزدک شعار «اشتراک زنان» را در میان گذاشت. با آن که این مطالب مسلما حاوی نکات افترا آمیز است، ولی نمی توان به کلی آن را مجعول شمرد. مساله زناشویی در دوران مزدک مساله حادی بود. تعدد زوجات و داشتن حرم های بزرگ (شپستان) برای اشراف مجاز بود. در حرم های اشراف علاوه بر «پادشازن» که کدبانوی سرای محسوب می شدند، تعداد بی شماری «چاکرزنان» زندگی می کردند. از آن گذشته «خوته دسی» یا ازدواج با محارم در نزد اشراف مجاز بود. داستان پهلوی ویس و رامین که فخرالدین اسعد گرگانی آن را با چنان مهارت به شعر پارسی دری گزارده است، داستان دو عاشقی است که در عین حال برادر و خواهرند. در این شرایط احتمال محرومیت های شدید جنسی مردم مستمند، تجاوزات خشن ناموسی از طرف اشراف به زنان دهقانان و فقرای شهری فراوان است. همچنین، باید در نظر داشت که در میان اقوامی که در مجاورت ایران زندگی می کردند مانند ماساژت ها و هیاطله (هپتالی ها) هنوز ازدواج گروهی مرسوم بود. همه این ملاحظات ما را بدین نتیجه می رساند که مزدک نوعی اصلاحات در مساله زناشویی که مقررات آن بر ما روشن نیست و الغای حرم و تعدد زوجات را خواستار بوده است. اشراف الغای حرم و تعدد زوجات را در حکم آن می دانستند که همراه اموال شان نوامیس آن ها نیز به وسیله اراذل غارت شده و اشتراکی گردیده است. از این رو، بعدها در دوران پس از اسلام به مزدکیان و پیروان این روش ها نام «اباحیه» نیز داده شده است!

به هر جهت، با توجه به سیمای اخلاقی مزدک که مردی بی نهایت مهربان و بی آزار و ریاضت کش بوده است و با توجه به بخش های دیگر تعالیم وی تصور آن که مزدک بدعت هایی برای عنان گستگی شهوانی گذارده باشد، محال است و نباید کمترین تردیدی داشت که آموزش مزدک در این زمینه ناشی از روح تعالیم اوست که بر تجلیل برابری و دادگستری و مردم دوستی مبتنی است.

آموزه مزدک در باره برابری و عدالت را مورخان معاصر «کمونیسم مزدکی» یا «کمونیسم ایرانی» نام نهاده اند. گیرشمن می نویسد:

«برنامه مزدک که به حق کمونیسم ایرانی می نامند، یک برنامه انقلابی حقیقی به شمار می رفت».

باید گفت از جهت علمی این نام گذاری بلامانع است، زیرا اشکال مختلف کمونیسم ابتدایی، که با کمونیسم علمی تفاوت اساسی دارد، مبتنی بر خواست مساوات مطلق، هموارطلبی و برابری جویی بوده است. این کمونیسم که شعار آن «تقسیم مساوی اموال موجود بین همگان» است با کمونیسم علمی معاصر که به مثابه مرحله دوم جامعه کمونیستی (پس از مرحله سوسیالیسم) و شعار آن «از هر کس به اندازه استعدادش و به هر کس به اندازه نیازش» می باشد، تفاوت اساسی دارد. کمونیسم ابتدایی متعلق به دوران های سافل رشد قوای مولده و کمونیسم معاصر متعلق به دوران های عالی رشد قوای مولده و تولید ماشینی است. به همین جهت، نباید بین کمونیسم مزدکی و آموزش سوسیالیسم علمی علامت تساوی گذاشت با آن که مسلما کمونیسم مزدکی فصلی از تاریخ تکامل اندیشه کمونیستی بشری است و با اندیشه معاصر کمونیستی از این جهت پیوند باطنی دارد.

برای مطالعه بخش های پیشین به لینک های زیر مراجعه نمائید:

1 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/mars/544/tabari.html

2 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/mars/545/tabari.html

3 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/april/546/tabari.html

4 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/april/547/tabari.html

5 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/april/548/tabari.html

6 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/april/549/tabari.html

7 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/550/tabari.html

8 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/551/tabari.html

9 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/552/tabari.html

10 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/553/tabari.html

11 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/554/tabari.html