یادداشت انتشارات پروگرس، مسکو 1977

مقالات مارکس و انگلس که در مطبوعات دوران آنها منتشر شد، بُرد عظیم تاریخی جنبش های رهایی بخش ملت های تحت ستم را نشان داده و چشم انداز سیر تحول آنها را ترسیم می کند. این مقالات غالبا به سالهای 50 در قرن گذشته (قرن نوزدهم) باز می گردد. یعنی دورانی که جنبش های گسترده و توانای مردمی در آسیا علیه استعماگران آغاز می شود.

در سال 1853 مارکس شماری از مقالاتش را درباره هند در "نیویورک دیلی تریبون"، روزنامه مترقی آمریکایی به چاپ می رساند.(New-York Daily Tribune). و نقاب از چهره ریاکاری و بربریتی بر می دارد که جزء لاینفک تمدن سرمایه داری است. مارکس در مقالات خود نشان می دهد که در تمام مراحل سیاست بریتانیا در رابطه با هند، در جهت منافع خود خواهانه طبقات حاکم انگلستان ساخت و سامان یافته بوده است. مقالات «استیلای بریتانیا در هند» (1)، «دولت هند» و چند مقاله دیگر چشم انداز هولناک ظلم و ستم و فقری را ترسیم می کند که استعمارگران بر مردم هند روا داشتند. مارکس می گوید، بدون هیچ تردیدی ژرفای رنج و آزاری که انگلیسیها به هند تحمیل کردند، هندوستان هرگز در تمام طول تاریخ به خود ندیده بود.

مارکس و انگلس سیاست استعماری فرانسه، چهره غیر انسانی استعمارگران فرانسوی و بیرحمی و سفاکی شان را در سر زمین های اشغالی افشاء می کنند. در سال 1857 انگلس در مقاله ای تحت عنوان «الجزایر» می نویسد : «از نخستین روزی که فرانسه الجزایر را اشغال کرد تا کنون این کشور بینوا به صحنه بلاانقطاع خونریزی، چپاول و خشونت تبدیل شد. فتح هر یک از شهرها، بزرگ و کوچک به بهای قربانی کردن بسیاری صورت پذیرفت. قبایل عرب و کبیل که به اصل استقلال و آزادیشان دلبستگی دارند و نفرت از سلطه بیگانه اصلی ست برای آنان از خود زندگی ارزنده تر است، زیر تهاجمات سهمگین در هم کوبیده شدند و خانه و کاشانه شان طعمه حریق شد، محصولاتشان لگد مال گردیده و بازماندگان یا از دم تیغ گذشتند و یا به فجیع ترین و هولناکترین خشونت ها سپرده شدند.»

زمانیکه در سال 1857، مردم هند علیه استعماگران بریتانیایی دست به شورش زدند، مارکس و انگلس جریان مبارزات هندیان را برای آزادیشان به دقت دنبال می کردند و چندین مقاله تحلیلی از شیوه طغیان مردمی بچاپ رساندند و دلایل آنرا نشان داده و خصوصیت ملی آنرا در رابطه با «بی مهری عمومی علیه برتری بریتانیا را نزد بزرگترین ملت های آسیایی» خاطر نشان ساختند. برخی از این مقالات در همین مجموعه ارائه می شود.

مقالات متعددی به چین اختصاص یافته است. از اولین جنگ تریاک در سال 1842- 1839، واحدهای نظامی بریتانیا و به همین منوال نیروهای مسلح فرانسه و اتازونی چندین بار به چین حمله کردند تا این کشور را به زانو درآورده و آنرا به مستعمرات خود ملحق سازند. مقالات مارکس تحت عناوین «جنگ بریتانیا در چین»، «جنایات انگلیس در چین»، «تجارت تریاک» و غیره را به مناسبت دومین جنگ تریاک نوشته است که انگلیسی ها در سال 1856 آغاز کردند. تجار انگلیسی که به مدد تجارت نفرت انگیز تریاک ثروت اندوزی می کردند و «صنعتگران طماع انگلیسی» که در بازار وسیع چین منافع سرشاری یافته بودند، و این چنین است الیگارشی کاپیتالیستی - نظامی بریتانیا بین سالهای 1842-1839 و 1858-1856 و در 1860 مردم صلحجو و آرام چین را به قتل می رسانند و چپاول می کنند. مارکس و انگلس در مقالاتشان نشان می دهند مقاومتی را که خلق چین علیه مهاجمین بیگانه بر پا کردند تا چه اندازه جدی بوده است. انگلس در مورد جنگ چینی ها علیه متجاوزین انگلیسی می نویسد که «این جنگ ملی و بخاطر حفظ ملت چین است.»

مقالات مارکس و انگلس در برگیرنده تحلیلی عمیق از روابط اجتماعی و نظام سیاسی چین است و شامل بررسی شورش تایی- پینگ ها (taï- pings) که در سال 1850 آغاز شد و عبارت است از انقلاب وسیع و گسترده دهقانان علیه فئودال ها و مهاجمین بیگانه. در مقاله «انقلاب در چین و در اروپا» مارکس از روابط بین جنبش انقلابی اروپا و جنبش آزادیبخش خلق های آسیا می نویسد، نظریاتی که متعاقبا توسط لنین بعنوان اصول تئوریک اتحاد طبقه کارگر در کشورهای کاپیتالیستی در مبارزه برای سوسیالیسم و توده های زحمتکش شرق استعماری و نیمه استعماری بکار برد.

منتخبی از کتاب سرمایه اثر مارکس که به مسائل و مشکلات استعمار می پردازد، در این مجموعه گنجانده شده است.

بخش آخر کتاب مرکب است از نامه ها و نوشته های پراکنده مارکس و انگلس که به بررسی شماری از مسائلی می پردازند که مرتبط است به جنبش آزادیبخش ملی خلق های استعمار شده و نیمه مستعمره.

تاریخ با صراحت کامل ارزیابی های مارکس، انگلس و لنین را در مورد فروپاشی غیر قابل اجتناب نظام استعماری تأیید کرد.

تحت شرایط فعلی، آثار مارکس و انگلس از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چنین آثاری ابزار بسیار مناسبی جهت درک دلایل و ارزیابی دقیق تر حوادثی است که امروز و همچنان در جهان بوقوع می پیوندد.

در ادامه این سلسله از مقالات مارکس و انگلس، در شماره آینده راه توده ترجمه مقاله "ایدئولوژی آلمانی" را می خوانید.

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده