اسناد سخن می گویند

ماهیت مشترک 4 کودتا

درتاریخ معاصر ایران

اگر کودتای محمدعلی شاه علیه مجلس و مشروطه را هم به حساب کودتاهای کلاسیک تاریخ معاصر ایران بگذاریم، از انقلاب مشروطه تا انتخابات 88 ایران چهار کودتا را به خود دیده است. تفاوت کودتای 88 با سه کودتائی که اشاره کردیم، در آن ظرفیت باقی مانده از انقلاب 57 بود که زور کودتا به آن نرسید و وجود یک جنبش انقلابی و اصلاحی در درون خود جامعه، در کنار بخش های عمدتا به حاشیه حکومت رانده شده که نقش اپوزیسیون درون حکومتی را بر عهده دارند و ما حضور و نقش این جنبش و این به حاشیه حکومت رانده شدگان را در انتخابات هفتم اسفند شاهد شدیم. در حقیقت کودتای 88 زورش به انقلاب 57 نرسید.

عوارض و عواقب هیچ کودتائی از بین نمی رود. نه در حکومتی که دست به کودتا زده و نه در جامعه ای که قربانی کودتا شده. اگر کودتای محمدعلی شاه علیه مجلس و مشروطه را هم به حساب کودتاهای کلاسیک ایران از انقلاب مشروطه تا انتخابات 88 بگذاریم، آنوقت ایران چهار کودتا را به خود دیده با همان عوارض و عواقبی که اشاره کردیم. یعنی کودتای محمدعلیشاه و به توپ بستن مجلس و دستگیری ها و اعدام های متعاقب آن در زندان باغشاه تهران، کودتای سوم اسفند سید ضیاء- رضاخان میرپنج که به سقوط سلطنت قاجاریه و در نهایت به سلطنت پهلوی و تبدیل رضاخان به شاه ختم شد. از این کودتا، در کنار اقدامات مثبتی که طی دو دهه انجام شد، یک طومار ترور و قتل و توطئه و جنایت و سرکوب مطلق آزادی ها از آن باقی ماند. وقتی رضا شاه از ایران برده شد تازه عوارض حکومتی و مردمی دو دهه اختناق و سرکوب بصورت انفجار اطلاعات و افشاگری بیرون ریخت و معلوم شد در حکومت و رژیم نیز چگونه از درون تهی شده و قتل و خانه نشینی و زندان دولتی ها و سیاسیون رژیم را از درون بی پشتوانه کرده بود. حتی در ارتش.

کودتای 28 مرداد هنوز آنقدر نزدیک است که خیلی ها صحنه ها و عوارض و عواقب حکومتی و مردمی آن را به یاد داشته باشند. باز هم سرکوب آزادی ها، محاکمه سیاسیون مخالف و باز هم تهی شدن رژیم از درون. حذف و خانه نشینی و ترور و زندان حکومتی ها و افراد درون رژیم در کنار سرکوب سیاسیون و آزادی ها و بستن دهان همگان، رسید به سال 1357 و انقلاب ایران. انقلابی که تهی بودن و پوسیده بودن کالبد رژیم کودتائی محصول درون حکومتی آن بود.

چهارمین کودتا، همان کودتای انتخاباتی 88 است. دستگیری ها، محاکمات کودتائی، سرکوب مردم معترض و جنایاتی که در زندان ها انجام شد و در کنار آن، تهی شدن حکومت از درون. چنان که در انتخابات جمعه هفتم اسفند شاهد آن شدیم.

تفاوت کودتای 88 با سه کودتائی که اشاره کردیم، در آن ظرفیت باقی مانده از انقلاب 57 بود که زور کودتا به آن نرسید و وجود یک جنبش انقلابی و اصلاحی در درون خود جامعه، در کنار بخش های عمدتا به حاشیه حکومت رانده شده که نقش اپوزیسیون درون حکومتی را برعهده دارند و ما حضور و نقش این جنبش و این به حاشیه حکومت رانده شدگان را در انتخابات هفتم اسفند شاهد شدیم. در حقیقت کودتای 88 زورش به انقلاب 57 نرسید.

با این تعبیر بسیار کوتاه و گذرا از چهار کودتائی که بخش مهمی از تاریخ معاصر ایران است، ما می رسیم به انتخابات ریاست جمهوری 1392 و انتخابات دو مجلس شورا و مجلس خبرگان که جمعه گذشته برگزار شد.

کودتای 28 مرداد جنبش آزادیخواهی مردم ایران را به عقب برد اما از دل همان کودتا و استبداد شاهنشاهی، انقلاب 57 درآمد که به دلیل 25 سال سرکوب تمام سازمان ها و احزاب سیاسی و وجود شبکه های گسترده مساجد، رهبری آن در کف روحانیون قرار گرفت. در این میان، نباید از انصاف خارج شد و نقش تعیین کننده آیت الله خمینی و روحانیونی نظیر آیت الله طالقانی در تهران، آیت الله منتظری در قم، آیت الله طاهری در اصفهان و برخی روحانیون دیگر در شهرهای مهم و بزرگ کشور که همگی در موج ترور سال 60 کشته شدند، در به میدان فراخواندن توده های وسیع مردم به میدان انقلاب را فراموش کرد. امری که اگر تحقق نیافته بود، رژیم سلطنتی بدان آسانی سرنگون نمی شد، که شد. این که ارتجاع مذهبی چگونه زیر عبای انقلاب پنهان شد و امروز قدرت را در اختیار دارد و یا اینکه توطئه های بی وقفه امپریالیسم جهانی و بویژه امریکا چه اندازه در شکل گیری جمهوری اسلامی نقش داشتند و در این 37 سال چه بر سر ایران و انقلاب آن آمد و چه نیروهائی قربانی توطئه ها شدند، خود فصول دیگری از تاریخ معاصر است که ما قصد پرداختن به آنها را نداریم.

در اینجا فقط می خواهیم توجه شما را به برخی تلاش های عوامل مستقیم کودتای 28 مرداد جلب کنیم که در توجیه آن کودتا، همان ترفندهائی را مطرح کردند که عاملین و آمرین کودتای 88 بدان متوسل شده و از روی آن کپی برداری کردند. ناگهان "فتنه" کشف شد، دستگیر شدگان خائن اعلام شدند، اخبار سرکوب ها و جنایات به حاشیه رانده شد و همان حصرها و تبعید هائی به خدمت گرفته شد که رضاشاه  و محمدرضا شاه از آن بهره گرفته بودند. حصر مصدق در خانه ای روستائی در شهریار تهران، حصر معروف و منجر به مرگ مظفرفیروز در زمان رضا شاه فقط دو نمونه است.

حالا خواندن مصاحبه سپهبد زاهدی عامل کودتای 28 مرداد که شاه فراری را به کشور باز گرداند و خود برای مدتی نخست وزیر شد، شاید به کمک مقدمه بالا قابل درک تر باشد. این سند را در ادامه "حزب توده ایران به روایت اسناد مطبوعاتی" منتشر می کنیم.

این سند مربوط به تعلل دکتر مصدق در مقابله پیگیر با خیزهای کودتائی است که سرانجام به کودتای 28 مرداد ختم شد و مصدق تعلل کرد در بستن چشمه با یک بیل خاک و زمانی که سیل کودتا راه افتاد دیگر امکان جلوگیری از آن بسیار محدود شده بود.

از مهرماه 1331 تا مرداد 1332 که کودتای 28 مرداد موفق شد دولت مصدق را سرنگون کند، بیشترین فشار تبلیغاتی و یورش اوباش سازمان یافته در حزب زحمتکشان بقائی متوجه  حزب توده ایران شد و دربار شاهنشاهی از این یورش ها حمایت کامل کرد. دست های پنهان انگلستان و کارگزاران آن در داخل کشور و حاکمیت، شبکه مطبوعاتی- تبلیغاتی معروف به "بدامن" را با کمک تعدادی از روزنامه نگاران وقت شکل دادند. یکی از این کارزارهای تبلیغاتی را در پوستر تبلیغاتی علیه آیت الله کاشانی می بینید. پوستری که کاشانی توده ای ها را بغل کرده است. این تبلیغات از آنجا تشدید شد که آیت الله کاشانی با میتینگ مشترک توده ای ها و ملیون در ابن بابویه تهران در سالروز قیام 30 تیر موافقت کرده بود. از ماجرای حمایت حزب توده ایران از آیت الله برقعی برای شرکت در کنگره صلح جهانی نیز ارتجاع و دربار شاهنشاهی کمال سوء استفاده را کردند. این کوشش را هم در تحریک آیت الله بروجردی مرجع اعلم تقلید شیعیان می خوانید. آیت الله برقعی، روحانی نواندیشی بود که برای خاتمه بخشیدن به جنجال هائی که روحانیون مرتجع و عوامل دربار شاهنشاهی در قم براه انداخته بودند، قم را ترک کرد.

آگاهی از این رویدادها و توطئه ها، برای درک شرایط کنونی کشور، آنقدر اهمیت دارد که بتوان گفت:

 از غفلت های رهبری وقت حزب توده ایران در سال های پس از انقلاب57  تشویق نکردن نسل جوان توده ای برای یافتن و خواندن این بخش از تاریخ سال های منجر به کودتای 28 مرداد، نقش ارتجاع مذهبی در آن ها و بویژه جمع آوری اسناد و مدارک مطبوعاتی منتشر شده در این سالهاست.

شاید کوشش امروز ما، بار اندکی را در این زمینه برداشته و نسل جوان ایران را بتواند بیش از نسل جوان انقلاب 57 با واقعیات و تاریخ به روایت مطبوعات آشنا کند.

ـــــــــــــــــــــــــ

تلگرام راه توده: https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده