دست به قلم شویم!

با آنکه تاکنون چند بار در باره شیوه مقاله نویسی - بویژه به سبک حزب توده ایران- توصیه هائی را نوشته ایم، اما بنظر می رسد که تکرار آن خالی از فایده نیست، زیرا هنوز هم مقالاتی برای ما ارسال می شود که بکلی با اسلوب مقاله نویسی و بویژه مقاله و تحلیل توده ای مغایرت دارد. اکثر مقالات سیاسی و تحلیلی و حتی هنری که در مطبوعات ایران منتشر می شوند و یا روی اینترنت قرار میگیرند فاقد این اسلوب هستند و باید آنها را در چارچوب یک پرنویسی و پراکنده نویسی ارزیابی کرد. بنظر ما در این نوع مقالات، بیش از همه خود نویسنده است که انسجام فکری و سیاسی و اندیشه ای ندارد و به همین دلیل با دوختن زمین و زمان به یکدیگر سعی می کند این عیب خود را از خواننده پنهان کند. خواننده نیز اغلب پس از صرف وقت و تا پایان خواندن آن مقاله نمی فهمد نویسنده چه می خواسته بگوید و بقول معروف حرف حسابش چه بوده است؟

نمی توان همه محفوظات و اطلاعات خود را بصورت لجام گسیخته به روی کاغذ آرد و نامش را گذاشت مقاله و یا تحلیل. حتی تسبیح یکصد دانه شاه مقصود را هم به نخ می کشند و مهره ای بنام عمامه را بالای آن می گذارند و سپس آن را می دهند دست طالب ذکر!

هر مقاله ای باید هدف مشخصی داشته باشد و برای انتقال این هدف مشخص به خواننده باید نظم مطلب در محدوده سوژه حفظ شود. درعین حال که باید فارسی را به گونه ای نوشت که خواننده به آسانی و گام به گام همراه نویسنده حرکت کرده و به پایان نوشته و همان نتیجه ای برسد که نویسنده در نظر داشته است. فضل فروشی در غالب لغات و اصطلاحاتی که برای مردم آشنا نیست دلیل بر دانش و آگاهی نویسنده نمی تواند باشد. همچنان که به کار بردن پیاپی صفات (کبیر، قهرمان و ...) و یا جملات اتهامی نه تنها وزن و اعتبار یک مقاله نمی شود، بلکه برعکس، از اعتبار اصل موضوع در ذهن خواننده کم می کند.

روش و اسلوب مورد اشاره ما برای نگارش به نویسنده این امکان بسیار مهم را میدهد که حجم مطلب را در محدود موضوع اصلی، محدود نگهدارد. یکی از دشواری های مقاله نویسی، همین دو مسئله است. یعنی حرکت در محدوده سوژه و محدود نگهداشتن حجم نوشته. آنچنان که خواننده در نیمه راه خسته نشده و ادامه خواندن را رها نکند. بویژه در عصر اینترنت که حوصله ها برای خواندن مقالات بلند بالا بسیار تنگ شده است.

اما درباره توده ایهایی که دست به قلم هستند و یا می خواهند باشند، توصیه می کنیم به خود زحمت داده و شماری از مقالات قدیمی مجله دنیا را مطالعه بفرمائید، تا ملاحظه کنند که نویسندگان آن مجله که تقریبا تمامی آنها چهره در نقاب خاک کشیده اند، چگونه می نوشتند و نکات مورد اشاره در بالا را مراعات می کردند. حتی در باره مهم ترین مباحث فلسفی. مقالات پرفسور آگاهی، مقالات احسان طبری، مقالات ایرج اسکندری، نوشته های کوتاه و منسجم منوچهر بهزادی، مقالات بهرام دانش، نوشته های امیرنیک آئین، مقالات عبدالصمد کامبخش و خانم ملکه محمدی و.... همگی در چارچوب همین شیوه نگارش تنظیم می شدند. سالها کار و قلم زدن در رادیو پیک ایران، درسالهای نیمه دهه 1340 و نیمه اول دهه 1350 و تمرکز هیات تحریریه در یک محل، این فرصت تاریخی را برای نویسندگان آن رادیو فراهم آورد تا نویسندگان آن رادیو که بعدها تقریبا همگی از رهبران حزب توده ایران شدند و نویسندگان مجله دنیا و روزنامه "مردم" ارگان حزب توده ایران در سالهای بعد از انقلاب تا یورش به حزب در سال 1361، یکی از شیواترین و منسجم ترین شیوه های نگارش را از خود به یادگار بگذارند.

حتی مقالات تحلیلی نورالدین کیانوری و یا مقالات  بسیار مهم ایرج اسکندری- از جمله در شرح طرح برنامه جدید حزب توده ایران در سال 1350 که تاکنون چندین بار در راه توده آن را معرفی کرده و از همه توده ایها خواسته ایم آن را با دقت بخوانند و شیوه استدلال و فارسی نویسی را از آن بیآموزند- نیز در حجم کم و بر محور اصل موضوع چنان متمرکزاند که حیرت بر می انگیزد.

هرگز نباید درک خوانندگان را که ممکن است خود نویسنده نباشند اما دارای درک شیوه ها باشند دست کم گرفت. بسیاری از مردم ممکن است نویسنده نباشند و حتی بلد نباشند برای مادرشان نامه بنویسند، اما وقتی مطلبی را می خوانند سریع می خواهند آن را درک کنند و این هنر نویسنده است که بین دانسته های خودش و دانسته های محدود خواننده پل بزند. هنگام نگارش یک مقاله هرگز نباید تصور کرد که خواننده چیزی که شما از طرح آن صرفنظر می کنید را میداند. خیر! همیشه باید مبنی را بر آن قرار داد که خواننده با گذشته موضوعی که می خواهید بنویسید آشنا نیست و از آن اطلاع ندارد و یا اطلاعات مربوط به آن را اگر همه داشته فراموش کرده است. به همین دلیل باید در مختصرترین جملات به این گذشته نیز پرداخت. اما به این شرط که برای ارائه همین اطلاعات نیز گرفتار پرنویسی و پراکنده نویسی نشویم.

همیشه پیش از نوشتن، بهتر است ابتدا موضوع را انتخاب کنید و محدوده مسئله ای را که می خواهید طرح کنید اول برای خودتان مشخص کنید و حوصله و اطلاعات مخاطب را هم در نظر بگیرید، آنگاه دست به قلم ببرید!

 تلگرام راه توده :

        پیج فیسبوک راه توده