ارتش ایران

از ترکیب ژاندارمری

و نیروی قزاق

تشکیل شد!

علی گلاویژ - 43

فصل ششم

استثمار دهقانان و وضع آن در نیمه اول قرن 20

در نیمه اول قرن 20 به علت تکامل مالکیت خصوصی بر زمین و رشد استفاده از زمین، در استثمار دهقانان نیز تغییراتی رخ داد. هر نوع بقایا و آثار "اشتراک" آرکائیک در مالکیت ارضی به طور کلی از میان برخاست و لذا استثمار دهقانان و مجموع روابط اجتماعی خطوط مشخص تر و متمایزتری به خود گرفت. به علت از میان رفتن مالکیت عالی حکومت بر زمین، مالیات ارضی دولتی و بهره ارضی مالکانه نیز به شکل به اصطلاح "مستقل" و "خالص" خود در آمدند. بهمین دلیل نیز برای درک مسئله استثمار دهقانان در این دوره، باید مسئله از هم جدا شدن و از هم "پاکسازی شدن" مالیات ارضی و بهره ارضی را به روشنی درک نمود. این کار نیازمند بررسی مسائل چندی است.

1- الغای مالیات جنگی پاتریارکال – فئودال

در قرن 19 گرچه اوضاع اجتماعی – اقتصادی ایران مانع از آن می شد که بقایای تیول جنگی ملغی شود، ولی نیازهای سیاسی مملکت این امر را با قاطعیت هر چه بیشتر طلب می نمود. در ربع اول قرن 20 با پیدایش امکانات جدید برای رشد سرمایه داری در ایران این خواست تاریخی با شدت بیشتری مطرح گردید. ولی به علت برخورد با سیاست های استعماری خارجی و شدت محافظه کاری در هیئت حاکمه ایران، این کار بسیار لنگ و ناقص و معیوب پیش می رفت.

در سال 1900 به ابتکار انگلیسی ها و به دست کارشناسان سوئدی و به مثابه نیروی رقیب در برابر نیروی قزاق، نخستین سازمان ژاندارمری ایران تاسیس شد. بعدها این سازمان زیر نظر شوستر آمریکایی و یالمارسون سوئدی وسعت بیشتری یافت.

بدین ترتیب فعلا "نیروهای قزاق و ژاندارمری برحسب ظاهر هم شده – دو بخش نیروهای جدید ایران بودند. گرچه قانون اساسی مشروطه و متمم آن هنوز سیستم مالیات جنگی قدیمی را ملغی نساخته بودند، ولی با الغای اصول تیول توسط مجلس شورای ملی در سال 1907 (1286) قاعده واگذاری زمین و درآمد آن به اشخاص در مقابل خدمتی که برای دولت انجام می دادند (و از آن جمله خدمت جنگی) از میان برچیده شد. این گام ضربه غیر مستقیم به سیستم مالیات جنگ قدیمی بود. ولی با وجود این سربازگیری و تشکیل ارتش بر پایه بنیچه همچنان رسما ادامه داشت. قانون "سربازگیری" هم که در پائیز سال 1294 به تصویب مجلس رسید، با وجود ایجاد برخی تغییرات جزئی، خود بر پایه همان سیستم قدیمی قرار داشت. در سال 1916 (1295) انگلیسی ها به منظور حفظ منافع استعماری خویش و تامین امنیت در راه های بازرگانی جنوب، سپاه تفنگداران جنوب را به وجود آوردند. این نیرو گرچه ظاهرا مانند نیروهای قزاق و ژاندارم بخشی از نیروهای مسلح جدید ایران محسوب می شد، ولی در واقع جز آلتی برای اجرای سیاست استعماری انگلیس چیز دیگری نبود.

انقلاب کبیر سوسیالیستی اکتبر که به رهبری لنین و به نیروی پرولتاریای روس پیروز شد، مردم ایران را از شر یکی از غدارترین دشمنانش که تزاریسم بود نجات داد. دیگر دشمن غدار استقلال و آزادی ایران یعنی دولت امپریالیستی انگلیس هم در محیط جهان آن روز با تولد نخستین حکومت سوسیالیستی جهان از ریشه دگرگون گشته بود، به مقتضای استراتژی سیاسی – نظامی خود، خواهان آن بود در ایران چنان حکومت متمرکز به وجود بیاید که

اولا) قادر به سرکوب جنبش انقلابی و دمکراتیک در ایران باشد

ثانیا) ایران را در چارچوب منافع امپریالیسم جهانی به سرکردگی انگلیس اداره نماید و از تامین منافع انگلیس سرپیچی نکند.

یکی از مهم ترین مسائل ایجاد یک چنین حکومت متمرکزی ایجاد دستگاه جبر دولتی آن و قبل از همه نیروهای مسلح آن بود. استعمارگران انگلیس به منظور تامین نظارت خود بر نیروهای مسلح ایران، در سال 1919 با حکومت وثوق الدوله قرارداد ننگینی را امضاء نمودند. انگلیسی ها نیروی مسلح منظم ایران را که عبارت از تفنگ داران جنوب (4500 نفر) به نیروی قزاق (7856 نفر)، نیروی ژاندارم (8400 نفر)، بریگاد مرکزی، نظامی ولایتی، امنیه، نظمیه و غیره بود. تجدید سازمان نموده زیر فرماندهی ژنرال دیکسون قرار دادند و برای آن 15 میلیون تومان بودجه تعیین نمودند و بدین ترتیب به اجرای نقشه خود پرداختند، ولی قرارداد ننگین 1919 زیر ضربات مبارزه رهایی بخش خلق های ایران و همچنین تحت تاثیر حیات بخش انقلاب اکتبر در نطفه عقیم ماند و نقشه انگلیسی ها فعلا به موفقیت نرسید. با وجود این شکست، انگلیسی ها از برنامه استراتژیک خود در ایران دست برنداشتند. تغییری که پیدا شد این بود که آنها اگر اول می خواستند خود مستقیما بر اجرای نقشه های خود در ایران رهبری و نظارت کنند این بار تصمیم گرفتند این کار را "پوشیده تر" و به صورت غیر مستقیم توسط عمال و ایادی خود اجرا نمایند.

محافل و افرادی که پس از کودتای 3 اسفند 1299 سید ضیاء الدین – رضاخان حکومت ایران را به دست گرفتند، در سمت اجرای نقشه استراتژیک سیاسی – نظامی- امپریالیسم جهانی به سرکردگی انگلیس گام برداشتند و یکی از مهم ترین این گام ها در سمت ایجاد ارتش جدید ایران با روح استراتژی استعماری فوق بود. به دستور حکومت ایران در سال 1300 (1921) از صاحب منصبان عالی رتبه آن روز کمیسیون ویژه ای به مظور بررسی و تصمیم گیری در باره سربازگیری ایجاد شد. طبق تصمیم این کمیسیون نیروی "قره سوران" که نوعی نیروی مسلح و دستگاه گمرک محلی خوانین و فئودال ها بود ملغی و به جای آن به عنوان تامین امنیت راه ها در تشکیلات "امنیه" تجدید سازمان به عمل آمد و این تشکیلات تقویت گردید. سازمان ژاندارمری از وزارت داخله مجزا و در اختیار وزارت جنگ قرار داده شد. در همین سال استعمال اصطلاحات "قزاق" و "ژاندارم" قدغن و به جای آنها اصطلاحات "نظام ایران" و "نظامی" و بعدها "ارتش" معمول گردید. در سال 1301 (1922) به سنت قدیمی جلب سواران محلی به خدمت جنگی خاتمه داده شد. در همین سال "مدرسه نیابت" ایجاد گردید که بعدها مدرسه صاحب منصبان و "دانشکده افسری" نامید شد. سپس مجلس طی قانونی همه درجات و القاب نظامی سابق را ملغی ساخت. در خرداد 1304 (ژوئن 1925) قانون "نظام اجباری" از تصویب مجلس گذاشت. بدین ترتیب مالیات جنگی پاتریارکال – فئودال سابق در سمت تحول به سوی مکلفیت جنگی بورژوایی و خدمت به سازمان اجتماعی – اقتصادی وابسته جدید که در حال شکل گرفتن بود، تغییر یافت.

تاکنون در اکثر آثاری که حتی در باره تاریخ جدید ایران نوشته شده، به این مسئله توجه لازم نشده است. در این بحث فرصت پرداختن به تشریح افکار و روحیات کسانی که اکثرا با روحیه سرشار از حس میهن دوستی و تجدد خواهی، ولی به علت عدم آگاهی، شیفته اقدامات رضاشاه در ایجاد دستگاه جدید دولتی و به ویژه ارتش جدید ایران شده بودند نداریم و اصولا اینجا جای این مطلب نیست. همچنین در این بحث امکان شکافتن این فاجعه تاریخی را هم نداریم توضیح دهیم که مدعای رضاشاه در باره "استقلال" و به ویژه ایجاد "ارتش مستقل ایران" از آنجا که بر مبنای استراتژی سیاسی – نظامی امپریالیسم جهانی قرار داشت، عاقبتش به تکوین ارتش محمدرضا شاهی رسید که کادر و تسلیحات و تعلیمات و سیاست و ایدئولوژی و نظامی فرماندهی آن بطور دربست در اختیار مستشاران آمریکا قرار داشت. و به مراتب اولی امکان این را هم نداریم توضیح دهیم که چگونه در دوران حکومت پهلوی افکار ده ها هزار افسر و درجه دار میهن دوست را با ایدئولوژی ها و تصورات واهی از راه منحرف و دچار خرافه هایی کردند که برای زدودن آنها از ارواح معصوم و مغزهای بی گناه آنها باید با هشیاری و صبر و حوصله سال ها تجدید تربیت و بازسازی خلاق انجام گیرد. در اینجا فقط می خواهیم جنبه صرفا علمی مسئله را مورد بررسی قرار دهیم و بر بی توجهی که نسبت به یکی از مسائل مهم تاریخ میهن ما شده به قدر امکان انگشت بگذاریم.

اگر به ظاهر قضیه نگاه کنیم شاید به چنین نتیجه ای برسیم که تغییرات مذکور در فوق فقط تغییراتی در سطح بوده است: یک سیستم مالیات جنگی ملغی و یک سیستم دیگر جای آن را گرفته است. ولی به نظر ما این تغییرات باید نه تنها به عنوان پدیده ای در تاریخ نظامی ایران و گذار صوری از نوعی مالیات جنگی به نوعی دیگر بلکه باید همچنین به عنوان یکی از عناصر مهم انتقال جامعه ایران از قرون وسطی به دوران سرمایه داری ارزیابی شود. در اینجا به لحاظ موضوع مورد بحث، تنها به یکی از جهات عمده این تغییرات که با مناسبات ارضی پیوند مستقیم داشت اشاره می کنیم.

برای مطالعه بخش های پیشین لینک های زیر را می توانید مطالعه نمایید:

1- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/551/khodmokhtari.ht

http://www.rahetudeh.com/rahetude/indexfolder/2016/may/index552.html

3 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/553/galavigh.html

4 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/554/galavijh.html

5 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/555/galavigh.html

6 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/556/glavigh.html

7 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/557/galavigh.html

8 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/558/galavigh.html

9 http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jolay/559/galavigh.html

10 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jolay/560/galavij.html

11 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jolay/561/galavijh.html