ترجمه: کیوان خسروی

ترکمنستان بدون شک بسته ترین جمهوری ازجمهوری های شوروی سابق است. این شرایط، از یک سو دریافت اطلاعات جامع درباره رخ دادها در این کشور را دشوار می کند و از سوی دیگر تا حد زیادی وجدان اکثریت رسانه های داخلی و آنهایی که به این کشور هیچگونه علاقه ای ندارند را تسلی می بخشد، زیرا به گزارشها و اخبار این کشور اهمیت نمی دهند. در دسامبر سال گذشته اطلاعاتی در رسانه های عمومی منتشر شد مبنی بر اینکه در ترکمنستان کمبود مواد اولیه خوراکی وجود دارد. درباره این مسئله، رادیو"آزاد لیق"(سرویس ترکمنی "رادیو آزادی") و نشریه "تاریخ ترکمنستان"، در یک مقاله خبری بنام "در ترکمنستان بحران خواربار شروع شده" گزارشی منتشر کرد. در مقاله همچنین اشاره شد که بعلت کمبود و گرانی قیمت آرد بحران مشابه خواربار در ترکمنستان در اواخر سال 2016  نیز پدید آمده بود.

با این حال بحران آغاز شده در نوامبر سال 2017 به درازا کشید. سوم ماه مارس سال جاری آژانس خبری ازبکستان "فرغانه" مطلب "نبرد برای سبوس" را منتشر کرد و در آن خبرقحطی پیش آمده در ترکمنستان"، را منتشر کرد که در آن  اوضاع را بسیار نگران کننده ترسیم کرده بود. 

 در ماه ژوئن آشکار شد که بحران خواربار در ترکمنستان ادامه دارد و بحران سال آینده نیز کشور را تهدید می کند. میتوان فرض کرد که همه گزارشات درباره قحطی در ترکمنستان، محصول خلاقیت حیله گرانه رسانه های اپوزیسیون است، اما در بیست و هشتم ژوئن آژانس خبری بازرگانی "کورسیو قزاقستان" نیز با عنوان " با گاز، اما بدون غذا" نوشت:

با توجه به اوضاع اجتماعی- سیاسی درونی ترکمنستان و دشوار شدن مستمر وضعیت اجتماعی- اقتصادی در این جمهوری بحران جاری میتواند زمینه ظهور راستگرایان اسلامی را تشدید کند.

ترکمنستان ضعیف ترین حلقه در راه گسترش و نفوذ احتمالی داعش از افغانستان به شمال است. شاید حتی گزاف نخواهد بود گفته شود که امروزه این درواقع شکافی در سیستم امنیت دسته جمعی در آسیای مرکزی است. رهبری ترکمنستان مایل نیست به سازمان امنیت یا حداقل به همکاری کامل در زمینه تامین امنیت جمعی در منطقه بپیوندد و بطور رسمی وجود تهدید از مرزهای افغانستان را انکار می کند و به "قدرت" ارتش خود امید بسته است. درحالیکه ارتش ترکمنستان در واقع ضعیف ترین ارتش آسیای میانه است.                                        

ارتش ترکمنستان بطورجدی از فساد می برد. علاوه براین بعلت رکود کلی اقتصادی در کشور، از شروع سال 2015، در ارتش بطور منظم جیره غذایی کاهش یافته و حقوق ماهیانه افراد بطور منظم پرداخت نمی شود. روحیه رزمندگی  پرسنل بسیار پائین است. مردم بسادگی آماده نخواهند شد برای دولتی که قادر به تامین حقوق اساسی شهروندان خود نیست یاری برسانند.

در عین حال ظاهرا رهبری ترکمنستان ضمن آگاهی از خطرات موجود، از یکسو بی سروصدا با اسلامگرایان افغانستان به منظور آرام کردن آنها تماس برقرار می کند و از سوی دیگر  باز خیلی آرام و بی سروصدا، تقاضای کمک از ساختارهای قدرتمند روسیه، چین و افغانستان در امر سازماندهی موثرتر حفاظت از مرزها را می کند، از جمله از طریق جلب شرکت های نظامی خصوصی. اطلاعاتی که توسط مشاوران نظامی روسیه از مرزهای افغانستان بدست آمده، آشکار می کند که در مناطق مرزی واحدهای سربازان و نیروهای نظامی قراردادی در تابستان 2015 مشاهده شده اند که دارای ظاهر اسلاو هستند. با این حال می توان فرض کرد که تصمیمات نیمبند مورد نظر میتواند نتایج مطلوب را ندهد. در صورت وخامت اوضاع بحرانی واحدهای کوچک بدون پشتیبانی جدی نمی توانند نقشی را بعنوان مانع جدی ایفا کنند و در جنگهای بی رحمانه ناپدید می شوند.

پس از ایجاد "ولایت خراسان" در ژانویه سال 2015، توجه بیشترداعش به ولایات شمال افغانستان، که بطور مستقیم هممرز ترکمنستان هست مشاهده می شود. مردم این مناطق مرزی که عمدتا از اقوام ترکمن تشکیل می شوند، بطور سنتی از طالبان پشتیبانی می کنند و  در سالهای 2017-2016 بخشی از گروه بندی های محلی سوگند وفاداری به "خلافت" را نیز خورده اند. 

با توجه به شمار ترکمن هایی که در خاک افغانستان زندگی می کنند و شمار آنها یک میلیون نفر تخمین زده شده، میتوان تصور کرد که پتانسیل بسیج آنها تاچه حد جدی است. در دهه سالهای 30-20 سده گذشته در دوران تارومار شدن باسماچی‌ها، چندین قبیله متنفذ و بزرگ ترکمن به افغانستان فرار کردند، اما زمین های اجدادی و به ارث رسیده آنها در خاک ترکمنستان باقی است. دعوی استرداد این زمین ها همچنان موضوع شانتاژ منظم ترکمن های افغانستان است. در عین حال در نزدیکی این زمین های به ارث رسیده و اجدادی دو ذخایر گاز طبیعی بسیار بزرگ در ترکمنستان قرار دارند. یعنی در این مورد منافع طوایف بزرگ ترکمن هایی که رویای "بازپس گیری" زمینها را دارند، بطور عینی با منافع داعش منطبق است و تجاوز خارجی را تشدید می کند، بعلاوه سخن در اینجا درباره « پایگاه تغذیه» بلند مدت نیز مطرح است.

تا سال 2014 رهبری ترکمنستان بطور موثر موفق شد با گسترش افراط گرایی مذهبی در کشور مقابله کند، درعین حال به میزان زیادی روحیه خود شهروندان ترکمن به موفقیت این امر کمک کرد . اوضاع با ظاهر شدن داعش در مناطق مرزی افغانستان تغییر کرد. در جمهوری بشدت تبلیغ سلفی گری فعال شد که این بار بازتاب زنده ای بین مردم پیدا کرد که نتیجه بی پایگاهی دولت در میان مردم است. همین شرایط به داعش اجازه عضو گیری و تشکیل گروه های وابسته به خود را داد. حتی در میان محافل نظامی وارتشی نیز تبلیغات افراط گرایان مذهبی تاثیر خود را برجای گذاشته است.

اپوزیسیون های سیاسی سرکوب شده اند، شهروندان هیچ راه قانونی برای بیان مخالفت خود با حکومت ندارند و نیروهای امنیتی آنها را سرکوب می کنند. بدین ترتیب است که قحطی- عامل برانگیزنده جدیی است و مردم درعمل احساس می کنند چیز برای از دست دادن ندارند. جهادگرایان اسلامی از این وضع حداکثر استفاده را کرده و بسرعت نقش رهبری مردم را بدست می گیرند.

نیکیتا مندکویچ مفسر سیاسی آژانس خبری رگنوم که تخصص منطفه آسیای میانه در 21 ژوئن نوشت که بحران غذا و خواربار در ترکمنستان خصلت درازمدت و تهدید کننده ای را به خود گرفته است. خطرات احتمالی جدی تر از فرورفتن ترکمنستان در"ورطه درگیری داخلی طولانی" است. در هیچ موردی نمیتوان تلاش داعش برای انجام یک حرکت سریع را رد کرد. این خطری است برای «آرقا داغ» [«پشتیبان،حامی»] ترکمن ها و از کف رفتن استقلال کشور، ارتش و بدنبال آن سقوط دولت در یک لحظه.                                                                                    

تاکتیک جنگ های پرتحرک در بیابان برای مسافت های طولانی بین داعشی ها دنبال می شود. در ترکمنستان، کوه هایی مانند کشورتاجیکستان وجود ندارند که در آنها بتوان به آرامی خزید. در اینجا میتوان همچنان از دشتها عبور کرد و رفت. داعشی ها از این منطقه عبور خواهند کرد تا برسند  به مانگشلاق قزاقستان، جایی که حمایت سلفی‌های محلی و نفت - علاوه بر گاز ترکمنستان را پیدا کنند... و بیرون راندن آنها از آنجا دیگر سخت و دشوار خواهد بود.

منبع: سایت  نالینی. به روسی

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده