نگاهی به پس

دولتهای چپ میانه در آمریکای لاتین دستاوردهای اجتماعی بسیاری داشتند. همگرایی منطقه یی٬ بعنوان بدیل٬ پاسخی بود به سلطه ی ایالات متحده بر آمریکای لاتین. دیوان عالی آرژانتین قوانینی را از تصویب گذراند که اعطای مصونیت به رهبران کلیدی دیکتاتوری گذشته را خلاف قانون اساسی اعلام میکرد. ونزوئلا٬ بولیوی و اکوادور نیز تغییراتی را در قانون اساسی خود گنجاندند تا راه گذار به سوسیالیسم هموارشود. به لحاظ سیاسی٬ وجه تمایز این کشورها با کلمبیا٬ پرو٬ پاراگوئه٬ هندوراس و مکزیک خیره کننده بود. به لحاظ ایدئولوژیک نیز گفتمان ضد امپریالیستی احیا شد و در برخی کشورها بحث و گفتگو بر سر سوسیالیسم و گذار به جامعه ی پسا سرمایه داری همه گیر و داغ بود.

دولت های مترقی از عواید درآمد صادرات برای پیشبرد برنامه ها و سیاست های اجتماعی به منظور افزایش نرخ اشتغال و حفظ آن (هرچند مشاغلی کم درامد و ناپایدار) و نیز تقویت تقاضا و مصرف داخلی به سود محروم ترین قشرهای اجتماعی استفاده کردند. شرایط زندگی طبقه ی محروم بهبود بسیار یافت. از فقر کاسته و اختلاف درآمدها کمتر شد. (باید گفت که کاهش نابرابری در برخی کشورهای منطقه تحت دولتهای راستگرا نیز رخ داد. برای نمونه نگاهی به ارقام صندوق بین المللی پول در رابطه با برزیل و کلمبیا این مساله را بخوبی نشان میدهد. با اینحال آمریکای لاتین کماکان بیشترین نابرابری اجتماعی را در جهان دارد.) از شتاب خصوصی سازی کاسته و حتی در چند کشور در برخی حوزه های اقتصادی روندی معکوس یافت. خدمات اجتماعی و زیرساختهای پایه یی در برخی مناطق فقیرنشین شهری و مناطق حاشیه نشین روستایی فزونی گرفت. این دولتها دسترسی به آموزش رایگان و در مواردی دسترسی عادلانه به دانشگاه را فراگیر کردند. به سخن پابلو اوسپینا پرالتا٬ جامعه شناس اکوادوری٬ ترقیخواهی در آمریکای لاتین در مقایسه با «هیچ» که نتیجه ی دهها سال سلطه ی نولیبرالیسم بود واقعا «چیزی» برای عرضه داشت هر چند حداقلی.

اما با رسیدن بحران جهانی اقتصاد که به کاهش درآمد این دولتها انجامید همین دستاوردهای هر چند اندک هم از دست میرفت.

نگاهی به پیش

در آستانه ی دوره ی جدیدی هستیم که احتمالا با وجهه ی خشن تری از حاکمیت راستگرا همراه باشد٬ دوره یی بدون وفاق اجتماعی و متکی به سرکوب و سلطه ی نظامی. اما راست از حل ساختاری و زیربنایی اقتصادی منطقه عاجز است و بنابراین دوره با بی ثباتی اقتصادی٬ اجتماعی و سیاسی٬ با مداخله های دوباره ی ایالات متحده و با وخیم تر شدن شرایط معیشتی اکثریت مردم آمریکای لاتین همراه خواهد بود.

امروز دولتهای پیشرو منطقه هر چه بیشتر در منگنه ی خواستهای مردمی برای ادامه دستاوردهای اجتماعی اخیرشان از یک سو و ناخشنودی سرمایه های داخلی و خارجی – که با این دولتها به همزیستی تن داده بودند - از دیگر سو گرفتار است. در چنین شرایطی٬ هیچیک از این دولتها ظرفیت سیاسی٬ ایدئولوژیک یا سازماندهی لازم برای مقابله با سرمایه را ندارند. اقداماتی متهورانه مانند ملی کردن بانکها٬ به انحصار درآوردن تجارت٬ اصلاحات در کشاورزی٬ اجرای طرحهایی برای اشتغال همگانی٬ اعمال قوانین زیست محیطی٬ افزایش تقاضا و مصرف عمومی و کنترل پولشویی لازم است بلکه بتواند پایگاه اجتماعی این دولتها را بار دیگر تقویت کند. گی یرمو آلمیرا مینویسد: «این دولتها از بسیج پایگاه اجتماعی خود بیش از ساقط شدن بوسیله ی راست سیاسی وحشت دارند.»

حرکت توده یی علیه لیبرالیسم و به قدرت رسیدن چپ و نیروهای مترقی آمریکای لاتین در سالهای نخست سده ی اخیر نشان داده است که تحول و تغییر ساختار اقتصاد٬ دولت و جامعه آسان نیست. در واقع بدست گرفتن قدرت دولتی در اغلب موارد جنبشهای اجتماعی را مهار و خواستهای آنها را در چارچوب ادامه ی وضعیت موجود مستحیل میکند. این ارزیابی و مشاهده هرگز به معنای رها کردن تلاش برای تسخیر قدرت سیاسی یا ناچیز شمردن قدرت دولتی و فرو رفتن در لاک دفاعی و سپردن حاکمیت به راست سیاسی نیست٬ آنچنانکه نگرش اکونومیستهای رادیکال است برای تغییر جهان بدون قبضه ی قدرت. بلکه وضعیت جدید مستلزم ارزیابی آگاهانه ی این دوره از چپ در قدرت٬ نقد برخی حقیقت- انگاشته های انقلابی و بحث و گفتگوی مدام و مداوم است پیرامون آنچه که بلحاظ استراتژیک میتوان از ‍این تجربه آموخت. رائول زیبه‌چی میگوید: «هنگامیکه روندهای تاریخی اثرگذار به پایان می رسند و شکستهای سیاسی جایگزین آن میشود٬ نا امیدی و سردرگمی آغاز میشود٬ آرزو با واقعیت در هم می آمیزد و شفاف ترین چارچوبهای تحلیلی محو میشوند.»

لینک های شماره های گذشته:

1 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvi2018/chapno.html

2 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvi2018/631/chap.html

3 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2018/janvie/634/latin.html

4 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2018/fbrie/636/latin.html

5 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2018/fbrie/637/latin.html

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده