مرورتاریخایرانازانقلاب

مشروطهتاانقلاب 57– بخش 27

تغییر نام خیابانها و قتل

مردقدرتمند درباررضاشاه

سال 1311 هنوز سال تغییرات مثبت برای مدرن سازی جامعه شهری ایران است. رضاشاه موقعیت خود را کاملا تثبیت کرده است. از مجلس جز پوست و استخوانی باقی نمانده است. دوره های مجلس پشت سر هم تشکیل می شود. بنام انتخابات، لیستی از آنها که باید به مجلس بروند تهیه می شود و رضا شاه آنهائی را که تمایل دارد انتخاب کرده و دستور رفتن آنها به مجلس را میدهد. در مدتی کمتر از 8 سال، 5 دوره مجلس جدید تشکیل می شود و همه چاکران و چاپلوسان قدرت مطلق رضاشاه. مجلس چهارم دیگر تکرار نمی شود. مجلسی که تنها پس از سقوط رضاشاه یکبار دیگر جان می گیرد و احزاب و فراکسیون های حزبی در آن حضور پیدا می کنند و از درون آن دکتر مصدق زمام نخست وزیری را در زمان جانشین رضاشاه بدست می گیرد. تغییر نام شهرها، نام واحد پول ایران و... از رویدادهای قابل ذکر در این سال است اما مهم ترین رویداد بازداشتو محاکمه تیمورتاش وزیر دربار رضاشاه است. کسی که در مجلس چهارم برای به قدرت رسیدن رضاشاه از هیچ کوششی دریغ نکرد و سرانجام نیز تاج سلطنت را در سینی به خدمت رضاشاه برد.

در همین سال رضاشاه بر سر درآمد حاصل از نفت با انگلیس کمی درگیر می شود اما بعدا با قراردادی که بسته می شود هر دو طرف راضی می شوند. اعلام واحدهای اندازه گیری، تغییر نام شهرها، نام واحد پول ایران و... از رویدادهای قابل ذکر در این سال است اما مهم ترین رویداد بازداشت و محاکمه تیمورتاش وزیر دربار رضاشاه است. کسی که در مجلس چهارم برای به قدرت رسیدن رضاشاه از هیچ کوششی دریغ نکرد و سرانجام نیز تاج سلطنت را در سینی به خدمت رضاشاه برد. در فاصله سفر او به روسیه و اروپا دستگاه نظمیه و امنیت، در یک جنگ قدرت در حکومت برای او پرونده ای می سازد و با کمک انگلستان نظر رضاشاه را برای بازداشت و سقوط او فراهم می کند. نه تنها این، بلکه او را پشت درهای بسته محاکمه فرمایشی کرده و به زندان محکوم می کنند و در همان زندان نیز بدستور رضاشاه جانش را می گیرند! سقوط و قتل او، عملا اتاق فکر و تدبیر رضاشاه از او گرفته میشود. انگلستان در این دوران در پی تیره کردن مناسبات رضاشاه با دولت انقلابی اتحاد شوروی است و تیمورتاش قربانی این هدف انگلستان می شود زیرا او تحصیل کرده روسیه و مشوق مناسبات با اتحاد شوروی بود. گرچه پس از قتل تیمورتاش و پس از آغاز جنگ دوم جهانی، رضاشاه بریده از اتحاد شوروی، اتحاد با آلمان هیتلری را به نزدیکی و پیوند با انگلستان و امریکا ترجیح میدهد!

پس از سقوط رضاشاه و پیگرد جنایتکاران دوران او، دختر تیمورتاش بنام "ایران تیمورتاش" پرونده سازان و مامور قتل پدرش در زندان را تا کشاندن آنها به محاکمه دنبال می کند که خود فصل جالبی از دوران پس از سقوط رضاشاه است و بموقع به آن خواهیم پرداخت. حال رویدادهای مهم سال 1311 را بخوانید:

سال 1311

فروردین ماه

1 – واحد پول ایران از قران به ریال تبدیل شد و از امروز اسکناس و ریال جدید توسط بانک ملی ایران در سرتاسر ایران پخش و ملاک معاملات قرار گرفت. اسکناس های بانک ملی در قطعات 5، 10، 20، 50، 100، 500 و 1000 ریالی می باشد.

اردیبهشت ماه

1 – رابیندرانات تاگور ادیب و فیلسوف بزرگ هندوستان با همراهان به تهران وارد شد. وزیر معارف و معاون وزارت خارجه و عده ای از فضلاء و نویسندگان ازایشان استقبال کردند. آقای دینشاه ایرانی رئیس انجمن زردشتیان هندوستان نیز به اتفاق تاگور وارد ایران شد.

2 – حاج محمد حسین کازرونی موسس و بانی کارخانه پارچه بافی در اصفهان در سن هشتاد سالگی درگذشت.

مرداد ماه

1 – علی دشتی نماینده مجلس شورای ملی طی نطق مفصلی در جلسه امروز مجلس به شرکت نفت انگلیس و ایران تاخت و متذکر شد رفتار ایران با شرکت مضحک است. در سال 1391 فقط سیصد هزار لیره به دولت ایران پرداخت شده است. در حالیکه دولت انگلستان از کمپانی هشتصد هزار لیره مالیات گرفته است.

سید حسن تقی زاده وزیر مالیه در همین مجلس در پاسخ علی دشتی توضیحاتی داد و گذشتگان ایران را مقصردانست و افزود انعقاد قرارداد دارسی در 32 سال قبل ناشی از عدم اطلاع و بصیرت مصادر امور بوده است، مشغول مذاکره با کمپانی هستیم اگر مذاکرات به نتیجه مطلوب نرسد به طریق دیگری برای احقاق حق خود توسل می جوئیم.

شهریور ماه

1 – محمد علی فروغی وزیر امور خارجه برای حضور در جلسات سیزدهمین مجمع عمومی جامعه ملل به اتفاق آقای قریب و میرزا موسی خان نوری اسفندیاری از تهران حرکت کردند.

آبان ماه

1 – نام شهر ناصری به اهواز مبدل گردید.

2 – قانون اوزان و مقیاس ها به تصویب رسید و ملاک کار گردید. برطبق این قانون واحد وزن کیلوگرم، واحد طول متر، واحد سطح مترمربع، واحد حجم مترمکعب و اضعاف و اجزاء مقیاس های مزبور مطابق اصول متری معین شد.

آذر ماه

1 – امروز که مصادف با عید مبعث 1351 هجری بود، چون مذاکرات با کمپانی نفت بجایی نرسید رضا شاه پرونده را در بخاری سوزاند و گفت از این تاریخ امتیازنامه دارسی لغو می گردد و مراتب کتبا به شرکت نفت انگلیس در ایران اطلاع داده شد. روزنامه اطلاعات و سایر جراید در این روز فوق العاده انتشار دادند و در شهر تهران و سایر شهرها مراسم چراغانی و شادمانی بر پا شد.

2 – مراسم افتتاح کارخانه قند کرج انجام گرفت. فعلا محصول کارخانه سالیانه سه هزار خروار قند می باشد.

3 – دولت انگلستان یادداشت شدید اللحنی برای محمد علی فروغی وزیر خارجه ایران فرستاد و مدعی شد اگر ایران در مورد امتیاز نامه مطالبی دارد باید از طریق محاکمه صالحه بین المللی اقدام کند. فروغی در پاسخ دولت انگلیس متذکر شد ایران از این تهدیدات باکی ندارد.

4 – دولت انگلستان به استناد ماده 15 اساسنامه جامعه ملل شکایت خود را از دولت ایران به علت فسخ قرارداد دارسی تسلیم دبیرخانه جامعه ملل نمود.

دی ماه

1 – عبدالحسین تیمورتاش وزیر مقتدر دربار پهلوی از کار برکنار شد و در خانه خود واقع در بیرون دروازه باغشاه تحت نظر قرار گرفت.

2 – از طرف رضا شاه دستور داده شد دربار را منحل کنند و آن قسمت که تیمورتاش کار می کرد برچیده شد و رضا شاه گفت من دیگر دربار نمی خواهم و تیمورتاش دیگر وزیر دربار نیست.

3 – دوره هشتم مجلس شورای ملی پایان گرفت. دادگر رئیس مجلس، رئیس الوزراء، فهیم الملک، و شیخ الملک اورنگ نطق های تملق آمیزی ایراد کردند.

4 – علی اکبر داور وزیر دادگستری، حسین علاء وزیر مختار سابق ایران در پاریس، انوشیروان سپهبد وزیر مختار در برن و نصرالله انتظام عضو مقدم اداره عهود و جامعه ملل عازم اروپا شدند تا در جلسات شورای جامعه ملل که برای رسیدگی به اختلاف ایران و انگلیس در مورد لغو امتیاز قرارداد دارسی منعقد می شد شرکت و دفاع نمایند.

5 – دکتر احمد متین دفتری در غیاب علی اکبر داور به کفالت وزیر دادگستری انتخاب شد.

بهمن ماه

1 – جامعه ملل قراری صادر نمود که به موجب آن شرکت نفت را به مذاکره مستقیم با دولت ایران وادار نمود. جامعه ملل مقرر داشت اگر مذاکرات مستقیم به حل اختلافات منتهی نشد موضوع مجددا در جامعه ملل طرح و اتخاذ تصمیم خواهد شد.

2 – طبق قرار مدعی العموم دیوان جزای عمال دولت (محمد سروری) قرار توقیف عبدالحسین تیمورتاش وزیر سابق دربار صادر شد و در اداره نظمیه زندانی گردید.

اسفند ماه

1 – نهمین دوره مجلس شورای ملی با تشریفات خاص افتتاح شد. در این مراسم از علماء و روحانیون آقایان امام جمعه خوئی، سید محمد امامی امام جمعه تهران، میر سید محمد بهبهانی، جواد ظهیرالاسلام، حاج محمد امین خوئی حاج شیخ بحرالعلوم رشتی، و از رجال شاهزاده عبدالحسین فرمانفرما، حسن وثوق، احمد قوام، محمود علا میر (احتشام السلطنه)، ممتاز الدوله و سید محمد تدین حضور داشتند. در همین جلسه دادگر به ریاست موقت و آقایان افسر و دادور به نیابت ریاست انتخاب شدند.

2 – محاکمه عبدالحسین تیمورتاش وزیر سابق دربار در شعبه اول دیوان جزای عمال دولت آغاز گردید. ریاست محکمه با عبدالعلی لطفی و مستشاران میرزا اسمعیل یکانی و مهریار بودند. جلسه محاکمه سری اعلام گردید و سه روز ادامه داشت. سید هاشم وکیل و دکتر احمد مقبل از متهم دفاع کردند و سروری مدعی العموم شخصا به بیان ادعا نامه پرداخت. در این محاکمه تیمورتاش از حیث ارتشاء به سه سال حبس مجرد که مستلزم محرومیت از تمام حقوق اجتماعی و استرداد مال حاصل از ارتشاء و پرداخت سی و هشت هزار و پانصد و نود و دو تومان و هزار و هفتصد و دوازده لیره انگلیسی بود محکوم گردید.

3 – هیئت نمایندگی ایران در جامعه بین الملل ازژنو مراجعت و به تهران وارد شدند.

4 – حسین علاء وزیر مختار سابق ایران در فرانسه به ریاست هیئت مدیره بانک ملی ایران منصوب گردید. والتر هرشیش آلمانی به سمت مدیر عاملی بانک پذیرفته شد.

لینکهایشمارههایگذشته:

1- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/novamr/624/ruzshomar.ht

2 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/novamr/625/ruzshmar.htm

3 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/novamr/626/ruzshomar.html

4 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/desamr/627/tarikh.html

5 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/desamr/628/ruzshomar.html

6 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/desamr/629/tarikh.html

7 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvi2018/tarikh.html

8 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvi2018/631/tarikh.html

9 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2018/janvie/632/tarikh.html