دهه سوم

سلطنت شاه

به حکومت مطلقه

وی تبدیل شد!

سال 1345، سال مرگ های بزرگ و تاریخی و سال آغاز زیرساخت اساسی صنعت ایران یعنی قرار داد تاسیس ذوب آهن با اتحاد شوروی وقت و قرار داد تراکتور سازی و ماشین سازی تبریز با کشور رومانی است. در این سال، ابتدا سعید نفیسی، روزنامه نگار، نویسنده، مترجم و استاد ارشد دانشگاه تهران به درود حیات گفت و اندک زمانی پس از وی، استاد محمد معین، وصی و جانشین شادروان دهخدا در لغت نامه دهخدا، در دفتر کارش در دانشکده ادبیات و هنرهای زیبای تهران دچار ایست مغزی شد و سالها در "کُما" ماند و دیگر به این جهان بازنگشت. بدنبال این دو، محمد مصدق در حصر خانگی اش که شاه برای او تعیین کرده بود در روستای احمد آباد جهان را ترک کرد و ننگ این حصر را در تاریخ ایران برای شاه باقی گذاشت. جبار باغچه بان، مترجم و معلم مبتکری که بنیاد "کر و لال های" ایران ابتکار فراموش نشدنی اوست نیز در همین سال در گذشت، و سرانجام، در یک حادثه عجیب رانندگی، فروغ فرخزاد که از دیدار مادرش به استودیو فیلمبرداری گلستان بازمی گشت کشته شد.

در همین سال گروه معروف به تشکیلات تهران حزب توده ایران که عباس شهریاری از سوی ساواک در آن نفوذ کرده بود لو رفت و پرویز حکمت جو که از افسران سازمان نظامی حزب توده ایران (خلبان) و در کودتای 28 مرداد توانسته بود از چنگ فرمانداری نظامی کودتا بگریزد و به خارج از کشور برود و همچنین علی خاوری که پیش از کودتا و در نوجوانی برای تحصیل از طرف سازمان حزبی خراسان به تاجیکستان فرستاده شده بود و هر دو در همین سال، برای فعالیت مخفی حزبی به ایران بازگشته بودند به دام افتادند و دستگیر شدند. آنها در دادگاه نظامی محکوم به اعدام شدند. محاکمه آنها همزمان شد با محاکمه گروه "حزب ملل اسلامی" که نوه آیت الله آسید ابوالحسن بجنوردی و حجت الاسلام حجتی کرمانی رهبری آن را برعهده داشته و پیش از اقدام به عملیات نظامی دستگیر شده بودند. فشار مراجع تقلید برای جلوگیری از اعدام رهبران حزب ملل اسلامی شاه را ناچار به عقب نشینی کرد و محکومیت به اعدام رهبران این حزب را با یک درجه تخفیف به حبس ابد تبدیل کرد. این عقب نشینی که با فشار جهانی همراه شده بود، شامل حال خاوری و حکمت جو نیز شد و آنها نیز با یک درجه تخفیف به حبس ابد محکوم شدند. حکمت جو بعدها در زندان و زیر شکنجه کشته شد و خاوری تا انقلاب 57 در زندان ماند و با انقلاب آزاد شد. همچنان که کاظم بجنوردی، ابوالقاسم سرحدی زاده، حجت الاسلام حجتی کرمانی و کیوان مهشید از رهبران حزب ملل اسلامی با انقلاب آزاد شدند. حکمت جو در ارتباط با فعالیت های بیژن جزنی در زندان و وصل بودنش به بنیانگذاران چریک های فدائی خلق در خارج از زندان زیر شکنجه رفت و کشته شد. کیوان مهشید که پس از انقلاب به حزب توده ایران پیوسته بود درجریان دستگیری رهبران و کادرهای حزب توده ایران در دو یورش بهمن و اردیبهشت 61  و 62 دستگیر شد و در قتل عام زندانیان سیاسی اعدام شد. اعزام افرادی از خارج کشور برای فعالیت در داخل کشور که در زمان رهبری دکتر رادمنش دبیراول وقت حزب صورت گرفت و شکست این ماموریت و تبلیغاتی که رژیم شاه دراین زمینه راه انداخت موجب شد تا رهبری حزب از آن پس به جای اعزام نیرو از خارج به داخل، بیشتر روی نیروی داخل کشور و از نسل بعد از کودتای28 مرداد متمرکز شود. نیروئی که در محیط است و با فضای سیاسی و اجتماعی بیشتر از افرادی که سالها در خارج از کشور بوده اند آشناست. هسته حزبی که دکتر هوشنگ تیزابی با نشریه "بسوی حزب" در ایران تشکیل داد و سپس تشکیل سازمان نوید به ابتکار و رهبری رحمان هاتفی، از دل تجربه تلخ و توام با شکست اعزام نیرو از خارج کشور به داخل کشور بیرون آمد. همچنان که شکست تشکیلات تهران به پای دکتر رادمنش نوشته شد، پیروزی سازمان نوید در داخل کشور نیز به پای نورالدین کیانوری که مبتکر این شیوه سازمانی در داخل کشور بود نوشته شد.

آغاز قضاوت زنان در دادگستری، تدارک تاجگذاری شاه، کودتای برادر علیه برادر در عراق که با دستکاری در هواپیمای رئیس جمهور و سقوط آن ترتیب داده شده بود، و بالاخره ازدواج و همسر دار شدن امیرعباس هویدا نخست وزیر شاه که برای مدت ها به سوژه مجلات طنز و فکاهی تبدیل شده بود نیز از دیگر رویدادهای این سال است.

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده