مرور اخبار و رویدادهای ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57 -  بخش 54

شاه فرصت عقب نشینی

و رفرم را قربانی استبداد کرد!

به سال 1339 رسیده ایم. سال روی کار آمدن دمکرات ها در امریکا، سال ریاست جمهوری کندی، سال فشار امریکا به شاه برای رفرم و تغییرات. شورش 15 خرداد نشان داد که نگرانی امریکا بیهوده نبود.

فساد، پس از کودتا و برقرار سانسور مطبوعات و سرکوب های سیاسی سراپای کودتاچی ها را فرا گرفته بود و امریکا نگران بازگشت جنبش ملی و رشد و حضور دوباره ملیون و حزب توده ایران درصحنه بود. سپهبد تیمور بختیار در اوج اقتدار بود و شاه نیازمند او برای ادامه سرکوب های کودتائی. بعدها بختیار افسوس خورد که چرا علیه شاه کودتا نکرده است!

در سال 39 فعالیت علی امینی که چند سال سفیر ایران در امریکا بود و جبهه ملی سرعت می گیرد. جبهه ملی از فضای سیاسی که شاه زیر فشار امریکا باز کرده و از فعالیت علی امینی ارزیابی درستی ندارد و به چپ روی دچار می شود و تن به همکاری با امینی نمی دهد اما از فضای سیاسی بوجود آمده استفاده می کند. همایش های بزرگ در تهران تشکیل میدهند و همین همایش ها و جمعیتی که در آنها جمع می شوند بیشتر باعث اشتباه ارزیابی جبهه ملی از توان خود، توازن نیروها و امکانات مانور شاه می شود. شاه کوته بین نیز در این دوران بزرگترین فرصت را برای عقب نشینی از یکه تازی، بازگرداندن قدرت به مجلس و برگزاری انتخابات آزاد از دست می دهد و بعدها خود را رهبر انقلابی معرفی می کند که مضحک ترین نام را برای آن انتخاب کرد "انقلاب شاه و مردم". در هیچ کجای تاریخ هرگز شاه و یا قدرت حاکم با مردم برای انقلاب علیه رژیم حاکم متحد نشده اند. یا مردم علیه قدرت و شاه انقلاب کرده اند و یا شاه و قدرت علیه مردم کودتا! به همین دلیل نامی که شاه برای رفرم های قطره چکانی که خود مشک سوراخ آن را بدست گرفته بود انتخاب کرد مضحک و خنده دار بود. چند نمونه از خود بزرگ بینی شاه را در اخبار همین سال می خوانید. آنجا که شماری از رجال کشور می خواهند به او نصیحت کنند و همگی پیش از نصیحت مورد غضب قرار می گیرند!

در مناسبات خارجی، امریکا حاکمیت خود در ایران را از هر جهت تثبیت می کند. با فروش تسلیحات نظامی و اعزام مستشاران نظامی بر ارتش ایران تسلط پیدا می کند و در زمینه اقتصادی با دادن وام، فروش گندم، قراردادهای نفتی و .... سلطه خود را گسترش می دهد و شاه جلب رضایت امریکائی ها را به جلب رضایت مردم و سیاستمداران ملی داخل کشور ترجیح می دهد. هنوز مقابله با حزب توده ایران در اولویت است و به همین دلیل در آذربایجان 7 سال پس از کودتای 28 مرداد و 14 سال پس از سرکوب حکومت خودمختار آذربایجان 5 تن را باتهام فعالیت های کمونیستی تیرباران می کند. دادگاههای نظامی که دادگاه های انقلاب بتدریج تقلیدی شد از آنها، به محاکمات نظامی و سیاسی ادامه میدهند و فضای کودتائی را حفظ می کنند. سپهبد تیمور بختیار فرماندار پرقدرت نظامی تهران در کودتای 28 مرداد، فرمانده لشکر زرهی و بنیانگذار سازمان امنیت و اطلاعات موسوم به ساواک در همین سال خلع مقام می شود اما هنوز مشمول تصفیه نشده است. اندک زمانی بعد، او به یک سفر خارج از کشور می رود و دیگر باز نمی گردد و رسما اعلام سیاست مقابله با شاه می کند که در ادامه مرور اخبار سالهای آینده به آن نیز خواهیم رسید.

اخبار مورد اشاره در بالا را به نقل از کتاب تحقیقی "مرور اخبار ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57" در ادامه می خوانید:

سال 1339

فروردین ماه

1- کمیته نظامی سازمان پیمان مرکزی "سنتو" در باشگاه افسران با شرکت نمایندگان ایران، امریکا، انگلستان، ترکیه و پاکستان آغاز بکار کرد.

2- بین ایران و امریکا موافقتنامه ای امضاء شد. بموجب این موافقتنامه ساختمان راههای فرعی کشور به آن دولت واگذار شد.

3-عملیات ساختمانی هتل "هیل تن" در تهران آغاز شد.

4-امریکا تعدادی هواپیمای جت (اف – 86) تحویل نیروی هوائی ایران داد.

اردیبهشت ماه

– 5 یک نفر در آذربایجان به جرم کمونیست بودن طبق رای دادگاه نظامی اعدام شد.

خرداد ماه

1- ژنرال گورسل در ترکیه کودتای نظامی کرد، جلال بایار رئیس جمهور، عدنان مندرس نخست وزیر و سایر مقامات دستگیر و بعضی از آنها اعدام شدند.

2- دکتر اقبال رهبر حزب ملیون و نخست وزیر در مشهد اولین نطق انتخاباتی خود را ایراد کرد و گفت کسانی که هوس زمامداری کرده اند مرد کار نیستند.

مرداد ماه

1- عباس آرام وزیرخارجه در یک مصاحبه مطبوعاتی به نطق جمال عبدالناصر پاسخ داد و صریحا اعلام نمود دولت ایران با اسرائیل روابط سیاسی ندارد. قطع روابط سیاسی ایران و مصر هم اعلام شد.

2- به سفیر مصر در ایران اخطار شد که ظرف 24 ساعت از ایران خارج شود.

3- رادیو و مطبوعات سوریه حملات شدید خود را به دولت ایران آغاز کردند.

4- بیست و پنج تن از قهرمانان ایران در رشته های وزنه برداری، کشتی، بوکس، دو و میدانی برای شرکت در مسابقات المپیک عازم رم شدند.

5- اخذ آراء برای انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملی در تهران و شهرستانها آغاز شد و مبارزه انتخاباتی بین احزاب ملیون و مردم و منفردین به شدت شروع گردید.

 شهریور ماه

 1- شاه در یک کنفرانس مطبوعاتی شدیدا انتخابات را مردود دانست و عدم رضایت خود را ابراز کرد. چند تن از مدیران و سردبیران جراید دکتر منوچهر اقبال را مورد حمله قرار دادند و از شاه خواستند تا کابینه او را ساقط نماید.

2- مطبوعات کشور سرمقاله های خود را به فساد در انتخابات اختصاص داده از شاه تقاضای برکناری دکتر منوچهر اقبال را نمودند.

3- هشتاد درصد نمایندگان انتخاب شده در شهرستانها با در دست داشتن اعتبارنامه خود به تهران آمدند.

4- دکتر بقائی، خلیل ملکی، دکتر علی آبادی، حاج سید جوادی در اتاق دادستان تهران حاضر شدند و علیه انتخابات اعلام جرم کردند.

5- دکتر علی امینی طی یک مصاحبه مطبوعاتی انتخابات دوره بیستم را ننگین ترین انتخابات ادوار اخیر دانست.

6- انتخابات تهران پایان پذیرفت و تمام کاندیداهای حزب ملیون به رهبری دکتر اقبال سر از صندوق ها درآوردند.

7- دکتر منوچهر اقبال از نخست وزیری کناره گیری کرد و شاه استعفای او را پذیرفت.

8- شاه جعفر شریف امامی وزیر صنایع و معادن را به سمت نخست وزیر تعیین کرد.

9- مردم غالب شهرستانها به انتخابات اعتراض کرده و تقاضای ابطال آنرا نمودند.

10- بنا به دعوت سران جبهه ملی میتینگ بزرگی در میدان جلالیه تهران تشکیل شد ولی دولت از اجرای برنامه جلوگیری کرد و در نتیجه بین مردم و پلیس زد و خورد در گرفت.

11- گروهی از زنان طی تظاهراتی خواستار تساوی حقوق زنان و مردان شدند.

 مهر ماه

1- شاه در یک مصاحبه مطبوعاتی پیرامون روابط ایران و شوروی، بهای قیمت نفت، مسئله بحرین و احزاب نقطه نظرهای خود را بیان کرد.

2- قرارداد خرید 250 هزار تن گندم از امریکا امضاء شد.

3- به دنبال تاسیس بانک مرکزی ایران، جواهرات سلطنتی که پشتوانه اسکناس می باشد تحویل خزانه بانک مرکزی شد و از این تاریخ بانک ملی ایران یک بانک تجارتی است.

4- کلیه حسابهای دولتی از این تاریخ در بانک مرکزی ایران تمرکز خواهد یافت. در شهرستانها بانک ملی ایران به نیابت از طرف بانک مرکزی وجوه دولتی را نگهداری خواهد کرد.

آبان ماه

1- ولیعهد ایران در زایشگاه حمایت مادران و نوزادان در جنوب شهر متولد شد.

2- بمناسبت تولد ولیعهد در سراسر کشور تعطیل عمومی شد.

3-شاه فرمان ولایتعهدی رضا پهلوی اولین فرزند ذکور خود را صادر کرد.

4- راه ایران و عراق پس از دو سال و چهار ماه باز شد.

آذر ماه

1- دولت 200 هزار تن گندم از امریکا خریداری کرد.

2- سرلشکر نعمت الله نصیری به جای سرتیپ امیر انصاری رئیس شهربانی شد.

دی ماه

1- ساختمان جدید بانک رهنی ایران در خیابان فردوسی مورد بهره برداری قرار گرفت.

2- قانون نظام پزشکی مورد تصویب قرار گرفت.

3- کارخانه پارچه بافی ممتاز با ظرفیت روزانه یکصد هزار متر پارچه های نخی در جاده شهر ری شروع بکار کرد. این کارخانه توسط حاج میرزا عبدالله مقدم با سرمایه سی میلیون تومان بنیان گرفته است.

بهمن

1- عده ای از رهبران جبهه ملی در مجلس سنا متحصن شدند و تقاضای تضمین آزادی انتخابات را کردند.

2- دانشجویان دانشگاه با تعطیل کلاس ها از دانشگاه خارج شده دست به تظاهرات زدند. این تظاهرات چند روز ادامه داشت و بازار نیز گاهی بسته می شد. در تظاهرات دانشجویان عده زیادی بازداشت شدند و دانشگاه نیز تعطیل شد.

3- جمعیت ایران طی سرشماری به  000 / 353 / 21 نفر رسید.

اسفند ماه

1- دانشجویان دانشگاه تهران به علت عدم رضایت از مسائل جاری سیاسی دست به اعتصاب و تظاهرات شدید زدند و ضمن دادن شعار علیه دکتر اقبال و شریف امامی نسبت به انتخابات زمستانی مجلس شورای ملی اعتراض نمودند. در اثر مداخله پلیس زد و خورد بین دانشجویان و گارد امنیتی آغاز شد. دانشجویان اتومبیل دکتر منوچهر اقبال را به آتش کشیدند ولی اقبال توسط تنی چند از دوستان خود از دست دانشجویان نجات یافت و فرار کرد.

2- شورای دانشگاه اعلامیه ای داد و دانشگاه را برای مدت نامعلومی تعطیل کرد.

3-الیزابت ملکه انگلستان به اتفاق همسر خود وارد تهران شد و مورد استقبال شاه و فرح قرار گرفت.

4- اورل هریمن سفیر سیار و فرستاده ویژه رئیس جمهوری امریکا وارد تهران شد.

5- شاه در ارتش تصفیه دامنه داری نمود و مقامات درجه اول ارتشی را از کار برکنار ساخت از جمله سپهبد عبدالحسین حجازی بجای ارتشبد عبدالله هدایت به ریاست ستاد بزرگ ارتشتاران منصوب شد. سپهبد رضا عظیمی فرمانده نیروی زمینی گردید. سپهبد عزیز الله کمال بجای سپهبد حاج علی کیا به ریاست اداره دوم برگزیده شد. سپهبد تیمور بختیار رئیس سازمان امنیت جای خود را به سرلشکر پاکروان داد. به جزء تیمور بختیار بقیه امراء تغییر یافته بازنشسته شدند.

6- حسین علاء وزیر دربار طی اعلامیه ای متذکر شد از این تاریخ (شهبانوی ایران) بجای (ملکه ایران) بکار خواهد رفت.

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده