|
آمریکا می خواهد روسیه و چین را از منطقه آسیای میانه جدا کند. در آغاز ماه
ژانویه منابع اینترنتی «کاروانسرای» مطالب جالب « 2018: سال رویدادهای
سرنوشت ساز در آسیای مرکزی» را منتشر کرد که در آن رتبه بندی خود از
رویدادهای اصلی سال گذشته در منطقه را ارائه کرد. پیش از هرچیز جالب اینجا
است که انتشار«کاروانسرای» بلحاظ مالی توسط مرکز فرماندهی مشترک نیروهای
مسلح ایالات متحده آمریکا تامین می شود و در ازبکستان متمرکز است.
«کاروانسرای» به زبانهای روسی، ازبکی و انگلیسی منتشر می‌شود. این مقاله
درمورد نتایج سال 2018 با تایید نقش فزاینده ازبکستان در سیاست منطقه ای
آغاز می شود. سیاست رئیس جمهور "شوکت میرضیایف" در زمینه بهبود روابط با
کشورهای همسایه آسیای مرکزی (میانه) توسط «کارونسرای» بعنوان دستیابی این
منطقه به «موضوع جدید» تعبیر می شود. منظور از این مسئله «جدائی» کشورهای
آسیای مرکزی از روسیه و چین است که با نقش برجسته ازبکستان و در سایه
همکاری با واشنگتن در حال اجراست.
به عنوان مدرک به برخی جلسات، مشاوره ها و رایزنی‌هایی که کشورهای آسیای
مرکزی در سال 2018 برگزار کردند اشاره می شود. دیدار مشورتی رؤسای جمهور
قزاقستان، قیرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و سرپرست وزارت امور خارجه
ترکمنستان در روز 15 مارس در آستانه (ابتکار عملی که به شوکت میرضیایف تعلق
دارد)؛ جلسات وزیران امور خارجه ششم ژوئیه در آستانه و 20-22 ژوئیه در شهر
چالپان آتا در قیرقیزستان در شمار این مدارک هستند. در همان موقع در اوایل
ماه سپتامبر ششمین نشست اجلاس شورای دولتهای ترک زبان برگزار شد که در آن
ن. نظربایف رئیس جمهور قزاقستان، سورنبای جینبکف رئیس جمهور قیرقیزستان،
ای.علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان، رجب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رئیس
جمهور شوکت میرضیایف و ویکتور اوربان نخست وزیر مجارستان بعنوان مهمان
افتخاری شرکت کردند. نظرات کارشناسان نسبت به این رویدادها به گونه ای
دستچین شده اند که به دو مورد تاکید می شود: ضرورت تقویت همکاری بین
کشورهای منطقه و نقش برجسته و پیش گام تاشکند. در ارتباط با دیدار رؤسای
جمهور آسیای مرکزی، برای نمونه اشاره می شود که شوکت میرضیایف از خط مشی
سیاست خارجی اسلام کریمف که روابط متشنج و بحرانی با همسایگان خود در منطقه
بخاطر مسائل مرزی و ارضی داشت فاصله گرفت. بطورکلی نشست ماه مارس در آستانه
توسط « کاروانسرای» بعنوان « نقطه عطفی در آینده سیاسی و اقتصادی منطقه» و
بعنوان گامی بسوی همکاری تنگاتنگ بدون نفوذ روسیه و نشست سران کشورهای ترک
زبان در چالپان آتا نشان شکل گیری و تشکیل اتحادیه «نیرومند» کشورهای منطقه
و«نزدیکی فرهنگ و سنن مشابه» تعبیر می شود. آمریکایی ها طرح های گسترده ای
را با «خط مشی سیاست خارجی نوین» ازبکستان پیوند می دهند، اما آنها لزوما
با برنامه های تاشکند همخوانی ندارند.
خط مشی بهبود روابط با همسایگان دلایل کاملا کاربردی دارد. ازبکستان با
جمعیتی 30 میلیونی که اکثریت آن مسلمان شیعه هستند، بلحاظ جغرافیایی کشور
بسیار منزوی در منطقه است و برای تامین نوسازی اقتصاد و بالا بردن سطح
زندگی، به ارتباطات حمل ونقل و بازار فروش نیاز دارد، اما بدون روابط عادی
با همسایگان این مسئله غیرممکن است. و ساده ترین گامی که می تواند وضع
اقتصادی پرجمعیت ترین جمهوری آسیای میانه را بهبود بخشد پایان دادن به
اختلافات ارضی با همسایگان و سروسامان دادن به روابط تجاری با آنها است. تا
آنجا که به طرح های متحد کردن پنچ کشور منطقه در اتحادیه ای بدون روسیه و
چین مربوط می شود این بیشتر یک فانتزی آمریکایی است. از زمان فروپاشی اتحاد
جماهیر شوروی سوسیالیستی سیستم های سیاسی و اقتصادی کشورهای آسیای میانه
بسیار متفاوت شده اند. قزاقستان و قیرقیزستان عضو اتحادیه اقتصادی اورآسیا
و سازمان پیمان امنیت جمعی هستند. تاجیکستان فقط عضو سازمان پیمان امنیت
جمعی است و قصد ندارد وارد اتحادیه اقتصادی اورآسیا شود. ترکمنستان و
ازبکستان ترجیح می دهند بی طرفی را نگه دارند. چهار کشور از پنچ کشور منطقه
(جز ترکمنستان) عضو سازمان همکاری شانگهای هستند. متحد کردن آنها در چارچوب
ساختارهای منطقه ای با وظایف مشترک درعمل غیرممکن است. آنطورکه تحلیلگران
روسیه اشاره می کنند آسیای میانه بلحاظ تاریخی یکپارچه و با کمک نیروهای
خارجی- مغولها، امپراتوری روسیه، اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی متحد شده
بودند؛ در بقیه زمان آسیای میانه در حالت تقسیم بندی های سیاسی بسر می
برند. در حال حاضر امریکا تلاش می کند نقش«متحد کننده» را داشته باشد. هدف
از چنین اتحادی مخالفت با روسیه است، اما این مسئله برای صاحبان پول
آمریکایی ضروری است و نه برای مردم آسیای میانه.
برای همین وزارت خارجه امور آمریکا هنگامیکه جان کری در راس آن قرار گرفت،
طرح منطقه‌ای « س 1+5 » را ایجاد کرد (این طرح شامل کشورهای قیرقیزستان،
ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و ترکمنستان بود. م) که دیدارهای منظم
کشورهای منطقه با دیپلماتهای آمریکایی بمنظور ایجاد ساختارهای منطقه ای
بدون شرکت روسیه و چین را در برداشت. «کاروانسرای» در بخش همکاریهای
استراتژیکی کشورهای منطقه با شور و شوق تعاملات آنها را در عرصه امنیت، پیش
از هرچیز توافق سال گذشته با قزاقستان و ازبکستان درزمینه حمل و نقل
محمولات نظامی آمریکایی از طریق دریای خزر به افغانستان را توصیف می کند.
از سال 2001 تا 2005 ایالات متحده آمریکا از فرودگاه خان آباد ازبکستان
برای حمایت از عملیات خود در افغانستان استفاده کرد. آنها اکنون می خواهند
در آسیای میانه نزدیک مرزهای مخالفان خود – روسیه، چین و ایران جای پای خود
را محکم کنند.
آسیای میانه امروزه تنها کلان منطقه اتحاد شوروی سابق است که آمریکا
کشورهای اقمار را ندارد. کشورهای حوزه دریای بالتیک مدتها است که وارد ناتو
شده اند و در مرزهای غربی اتحاد شوروی سابق آمریکایی ها جای پای خود را در
اوکراین محکم کرده اند؛ در ماوراء قفقاز آنها گرجستان را تحت کنترل خود
دارند، آنها به ارمنستان و مولداوی تسلط یافته اند و برای نفوذ در جمهوری
بلاروس تلاش می‌کنند. درآسیای میانه همه چیز کمی متفاوت است. درضمن
رویارویی ایالات متحده آمریکا با فدراسیون روسیه مستلزم تحریک بی ثباتی در
جمهوری های سابق شوروی در سراسر حوزه ژئوپلیتیکی فدراسیون روسیه است. به
همین دلیل درآسیای مرکزی توجه خاص به ازبکستان می‌شود. تا آنجا که به تز
مطرح شده «کاروانسرای» درباره «موضوع جدید» کشورهای آسیای میانه مربوط
می‌شود، لازم است باردیگر تاکید کرد که نه اتحادیه اقتصادی اورآسیا، نه
سازمان پیمان امنیت جمعی و نه سازمان همکاری شانگهای آمریکا را از این نقشه
و آرزو محروم خواهند کرد. موضع خاص کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اورآسیا
را، خواه بلاروس باشد یا قیرقیزستان (مانند زمان امضای قانون گمرکی جدید
اتحادیه اقتصادی اورآسیا در دسامبر سال 2016 ) مسکو همواره مورد توجه قرار
داده است. برخلاف این اوکراین ثروتمند که توسط آمریکایی‌ها «مورد بهره
برداری قرارگرفته» به کشوری با اقتصاد به قهقرا رفته، با جمعیت در حال
کاهش، با اختلافات بین ملت ها و جنگی شدید در دنباس تبدیل شده است. «دوستی»
ایالات متحده آمریکا برای کشورهایی که این «دوستی» به آنها تحمیل می شود
پرهزینه است.
تلگرام راه توده:
https://telegram.me/rahetudeh
|
