|
در ماه مه سال 2018 آمریکا از«برجام» خارج شد. پروتکل امضاء شده برجام در
سال 2015 ایران را به محدود کردن فعالیت هسته ای در ازای کاهش تحریمهای
مالی و اقتصادی علیه ایران ملزم می کرد. در سالهای 2016-2017 تحریمها کاهش
یافتند اما با ورود «ترامپ» به کاخ سفید این پروسه متوقف شد. رئیس جمهور
جدید خواستار بازنگری در توافق با ایران در جهت سخت تر کردن آن شد. «ترامپ»
بصورت اولتیماتوم دیگر امضا کنندگان «برجام» را، ضمن تهدید به تحریم های
اقتصادی علیه بانکها و شرکتهایی که به همکاری با ایران ادامه بدهند به این
امر فراخواند. با این حال نه تنها روسیه و چین بلکه سه کشور اروپایی که این
سند را امضاء کرده بودند حاضر به خروج از «برجام» نشدند. در ماه مه سال
گذشته اتحادیه اروپا به اصطلاح بسته مسدود کننده را ضمن فراخواندن تجار
اروپا به عدم پیروی از تهدید آمریکا اتخاذ کرد. حتی چیزی هم درباره جبران
خسارت به آن بانکها و شرکتهایی که ممکن است تحت تحریم واشنگتن قرار بگیرند
گفته نشد. اما تجار ترجیح دادند به فرمان آمریکا گوش فرا دهند. شرکتهای
اروپایی شروع به عقب نشینی از پروژه های سرمایه گذاری در ایران (استخراج
نفت، ایجاد تاسیسات زیرساختی، ساخت کارخانه ها) و لغو قراردادها کردند.
بروکسل ضمن متقاعد شدن از ناکارآمدی بسته پیشنهادی مسدود کننده، در سپتامبر
سال 2018 تصمیم به ایجاد «مکانیزم تجویز ویژه» یعنی سیستم مالی جدید برای
انجام معاملات مالی با ایران گرفت. مکانیزم مبادلات از طریق «سوئیفت» برای
این مسئله بدرد نخورد: اولا از ماه سپتامبر سال 2018 بانکهای ایران از این
سیستم بریده شدند، دوما سیستم «سوئیفت» را تحت کنترل واشنگتن قرار دارد.
سیستم مالی جدید می بایست ناشناس بودن معامله گران را تامین می کرد و علاوه
براین پرداختها و مبادلات می بایست به «یورو» و سایر ارزها و نه به
«دلار»انجام می شدند. این پروژه می بایست به دلارزدایی اقتصاد اروپا مساعدت
می کرد. مدتها است هیچ کشوری جرات نکرده صلاحیت شرکت سیستم مالی جدید را
بعهده خود بگیرد. همه از خشم واشنگتن هراس دارند. بالاخره «ماکرون» رئیس
جمهور موافقت کرد که چنین شرکتی را ثبت کند. موسسان این شرکت فرانسه، آلمان
و انگلیس بودند. اعلام شد که دیگر کشورهای اروپایی می توانند و دیرتر
کشورهای خارج از اروپا به این مکانیزم ملحق شوند. روسیه آن زمان آمادگی خود
را برای پیوستن به مکانیزم جدید مبادلات مالی اروپا اعلام کرد. اما این
روند به تاخیر افتاد. فقط در آخر ماه ژانویه سال 2019 گزارشی مبنی بر اینکه
همه توافقات در مورد شرکت سیستم جدید مالی بدست آمده ظاهر شد.
از این لحظه به بعد سیستم مالی جدید «اینستکس» (ابزار حمایت از مبادلات
تجاری) نامیده شد. دفتر مرکزی این سازمان می بایست در پاریس باشد و در راس
آن مدیر پیشین«کومرز بانک» آلمان «پیر فیشر» قرار می گرفت و رئیس شورای
نظارت یک بریتانیایی می بود. عملیات ارزی «یورو» و «پوند استرلینگ» انگلیس
اعلام شدند. در این زمان تهران دیگر خشم و رنجش خود را در مورد رفتار شرکای
اروپایی پنهان نکرد. اروپا بسیار کند عمل می کرد. تا پایان ماه ژانویه هیچ
مکانیزم مبادلاتی وجود نداشت، تنها«توافقات بدست آمده» وجود داشت و ایران
خسارت بزرگی را تحمل کرد.علاوه براین معلوم شد که سیستم مالی جدید شباهتی
به «سوئیفت» ندارد بلکه مکانیزمی است که به طرح مبادله تبادلی (طرح بارتر)
شباهت دارد: نفت ایران باید برای مواد غذایی، دارویی و دیگر کالاهای ضروری
زندگی مبادله شود. و حتی در چنین شکل مختصری مکانیزم «اینستکس» تا بحال
شروع بکار نکرده است. نتیجه این بود که تهران از حرف به عمل رسید. از 15
ماه مه ایران ضمن به اطلاع رساندن مسکو، پکن، لندن، پاریس و برلین در مورد
تصمیم خود ازانجام برخی تعهدات در چار چوب برجام بطور رسمی دست برداشت.
ایران حجم تولید سوخت هسته ای غنی شده اورانیوم را تا 67\3 درصد افزایش
داد. تهران همچنین هشدار داد که اگر دولتهای عضو «برجام» در عرض دو ماه
گامهای مشخصی در حمایت از اقتصاد ایران برندارند، تهران سطح غنی سازی
اورانیوم را بیشتر افزایش خواهد داد و نو سازی رآکتور هسته ای اراک را از
سر خواهد گرفت. پس از اول ماه مه،هنگامیکه واشنگتن خواستار قطع واردات نفت
ایران توسط هشت کشوری که در این مدت نفت دریافت می کردند شد و اوضاع بیشتر
شدت پیدا کرد.
صادرات طلای سیاه از ایران در ماه مه تا نیم میلیون بشکه در روز کاهش یافت
که پنچ برابر با دوره مشابه در سال 2018 کاهش داشته است. ایران از پکن
گلایه کرده بود. چین طبق درخواست آمریکا خرید نفت ایران را قطع کرد. اما یک
خبر مهم این بود که بر اساس گزارش پرتال «تانکر تراکرز»، تانکر نفتی
«سالینا» که به شرکت ملی تانکر ایران تعلق دارد 28 ماه مه از ترمینال نفتی
بندر ایرانی خارک با یک میلیون بشکه نفت خام حرکت کرد و 20 ژوئن وارد مجتمع
پالایشگاه نفت نزدیک «چینگدائو» استان «شاندونگ» شد. این نخستین تاییدیی
است که چین تحریم آمریکا علیه ایران را نقض می کند. تصور می رود که خرید
نفت ایران توسط چین ادامه خواهد یافت. تا آنجا که به روسیه بعنوان شریک
برجام مربوط است ایران گله ای از روسیه ندارد. بویژه با توجه به اینکه مسکو
حمایت سیاسی و نظامی از ایران می کند. 28 ژوئن سرویس مطبوعاتی خدمات فدرال
برای همکاری نظامی و فنی گزارش داد که روسیه آماده است به ایران سیستم
موشکی ضد هوایی «اس 400» را تحویل دهد. در ماه فوریه سال جاری روسیه و
ایران انصراف از دلار در مبادلات متقابل را اعلام کردند. ایران همچنین
علاقمندی به سیستم روسی «انتقال اطلاعات مالی» از خود نشان می دهد- این
جایگزینی برای سوئیفت است. در حال حاضر سیستم «انتقال اطلاعات مالی»
پرداختها و مبادلات تقریبا بطور انحصاری درون فدراسیون روسیه را اداره می
کند، اما اتصال به این سیستم توسط شرکتها و بانکهای کشورهای همسایه و نزدیک
در حال رخ دادن است. اولین کاربران این سیستم از خارج از کشور به احتمال
زیاد ترکیه و ایران خواهند بود. در روز 26 ژوئن «فدریکا موگرینی» نماینده
وقت اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی تلاش کرد تهران را مطمئن
ساخت که «اینستکس» آماده راه اندازی است. و در 28 ژوئن در وین جلسه کمیسیون
مشترک برجام در مورد برنامه هسته ای ایران با مشارکت همه طرفها برگزار شد.
یکی از موضوعات اصلی این بود که چه موقع اروپایی ها مکانیزم «اینستکس» را
راه اندازی خواهند کرد.
تلگرام راه توده:
https://telegram.me/rahetudeh
|
