|
سلطان زاده |
|
آوتیس میکائیلیان (سلطان‌زاده) در سال ۱۲۶۸ در مراغه و در خانواده‌ای از ارامنه ایران زاده شد. پدرش حسین سلطان و مادرش مریم باجی نام داشتند. سلطان‌زاده پس از پنج سال مدرسه ابتدائی در مراغه به ایروان پایتخت ارمنستان اعزام شد و در مدرسهٔ ارمنیان وابسته به مرکزیت کلیساهای ارمنیان تحصیل کرد. از ۱۸ سالگی در جنبش سوسیال دموکراسی قفقاز شرکت کرد و در سال ۱۹۱۳ عضو جناح حزب بلشویک حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه شد. پیش از انقلاب ۱۹۱۷ در فعالیت اتحادیه‌های کارگری شرکت کرد و در هنگام انقلاب اکتبر ۱۹۱۷، در سن پترزبورگ فعالیت انقلابی داشت. سلطان‌زاده از بنیان‌گذاران حزب عدالت در ایران بود. وی از سال ۱۹۱۹ به عنوان عضو این حزب به آسیای میانه رفت و به تشویق کارگران ایرانی برای پیوستن به ارتش سرخ پرداخت. در آوریل ۱۹۲۰ در تاشکند کنفرانس عدالت را برگزار کرد که در آن ۷ هزار ایرانی در تشکیلات حزبی سازمان داده شدند. این کنفرانس زمینه‌ای برای برگزاری نخستین کنگرهٔ حزب کمونیست ایران بود. وی به دنبال کنفرانس عدالت در تاشکند، در ژوئن ۱۹۲۰ در بندر انزلی کنگرهٔ مؤسس حزب کمونیست ایران را برگزار کرد و طی آن به دبیر اولی حزب برگزیده شد. سپس در دومین کنگرهٔ کمینترن شرکت کرد و به عضویت هیئت اجرایی کمینترن (انترناسیونالیسم جهانی احزاب کمونیست) نیز درآمد. در سال ۱۹۲۱ به عنوان مشاور ولادیمیر لنین رهبر انقلاب اکتبر به سمت ریاست ادارهٔ خاور نزدیک در کمیسرهای امور خارجه در مسکو برگزیده شد. سلطان‌زاده در ۲۵ ژانویهٔ ۱۹۲۲ با تصمیم هیئت اجراییهٔ کمینترن به عنوان نمایندهٔ حزب کمونیست ایران در کمینترن برگزیده شد. در همین دوران از سیاست‌های شوروی در برابر ایران و پشتیبانی شوروی از رضاخان (در دوره اول سلطنت او) پرداخت. او همچنین همسویی حزب کمونیست ایران با این سیاست را نیز مورد انتقاد قرار داد. به سبب این مواضع، از حزب کمونیست ایران کناره‌گیری کرد و در انترناسیونال کمونیستی نیز جایگاهی به وی داده نشد. سلطان‌زاده از این تاریخ تا سال ۱۹۲۷ به عنوان یک اقتصاددان در شوروی کار کرد و در ایجاد انستیتوی بانکداری شوروی نقش بسزایی داشت. وی همچنین سردبیر مجلهٔ بانکداری شوروی را بر عهده داشت. سلطان‌زاده در این سال‌ها دست کم ۷ کتاب نوشت که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کتاب های "ایران معاصر"، "امپریالیسم انگلیس درایران"، "نفت و زغال سنگ و کارگران" اشاره کرد. همچنین چندین کتاب مارکسیستی از جمله "مزد، بها، سود"، "کار و سرمایه" و "مانیفست کمونیست" تحت سرپرستی او به فارسی برگردان شدند. سال ۱۹۲۷ همزمان با تغییر مشی کمینترن در برابر رضاشاه که به استبداد و سرکوب نیروهای مترقی روی آورده بود بار دیگر به حزب کمونیست ایران بازگشت و بار دیگر به رهبری این حزب رسید. سلطان‌زاده در جنبش انقلابی گیلان در موضع مخالف حیدر عمواوغلی قرار داشت که همکاری با میرزا کوچک خان جنگلی را توصیه می‌کرد. وی مخالف همکاری با کوچک خان بود و انجام فوری اصلاحات ارضی را به عنوان نخستین گام از انقلاب اجتماعی در ایران توصیه می‌کرد. (سرانجام نیز حیدرخان با توطئه ای که کوچک خان با فریب خوردن از فرستادگان رضاشاه آمر شد کشته شد و سپس خود کوچک خان با توطئه رضاشاه کشته شد وسرش را بریدند. شرح این رویدادها را در خاطرات "یان کولارژ" در راه توده بصورت ادامه دار منتشر می شود بخوانید) سلطان زاده از همان ابتدای روی کار آمدن رضاخان او را فردی ارتجاعی، واپسگرا و مستبد ارزیابی و اعلام کرد و در برابر برخی مطبوعات آن زمان اتحاد شوروی که رضاشاه را ملی و ضد امپریالیست معرفی می‌کردند سرسختانه ایستاد و مبارزه کرد. سلطان‌زاده در کنگره‌های دوم (۱۹۲۰)، سوم (۱۹۲۱) و ششم (۱۹۲۸) کمینترن به عنوان نمایندهٔ حزب کمونیست ایران در آن شرکت داشت . سلطان‌زاده دو بار با لنین دیدار و در رابطه با جنبش انقلابی کشورهای شرق با وی گفتگو کرد و مسائلی را طرح کرد که مبنای تزهای کمینترن در ارتباط با مسئلهٔ ملی و مستعمراتی قرار گرفتند. سلطان‌زاده از سال ۱۹۳۵ انتقاد از دیوانسالاری شوروی را آغاز کرد. در ۱۶ ژوئیه ۱۹۳۸ (۲۵ تیر ۱۳۱۷) و با آغاز موج تصفیه های سیاسی در اتحاد شوروی به اتهام جاسوسی برای آلمان «نازی» تیرباران شد. پس از درگذشت استالین حزب کمونیست شوروی از وی اعادهٔ حیثیت کرد و آرامگاهی در خور این شخصیت کم نظیر برپا شد. راه توده یکی از ارزشمندترین کتاب های تحقیقاتی- تحلیلی سلطان زاده با نام "توسعه اقتصادی ایران و امپریالیسم انگلستان" را بصورت دنباله دار از دیماه 1391 تا اردیبهشت 1392 منتشر کرد که به خوانندگان خود توصیه می کنیم این کتاب که یکی از مهم ترین کتاب های تحلیلی درباره دوران رضاشاه است را بخوانند: لینک آرشیو این کتاب در راه توده:
http://www.rahetudeh.com/rahetude/mataleb_1/soltanzadeh/aghaz-soltansadeh.html
تلگرام راه توده:
|
راه توده شماره 742 - 29 خرداد 1399
اشتراک
گذاری:
