خیلی ها نمیدانند!

انتشار سخنرانی دکتر صداقت در فضای مجازی که در آن به نقش نورالدین کیانوری در ساختمان سازی مدرن و عدالت محور در ایران اشاره شده، از ما خواسته شده تا اطلاعات بیشتری در مورد شخصیت غیر سیاسی کیانوری در اختیارشان بگذاریم.

دکتر صداقت استاد دانشگاه است و جلسه سخنرانی او همراه با پرسش و پاسخ دانشجوئی بوده است که آن را به ضمیمه همین یادداشت منتشر کرده ایم.

کیانوری متولد "بلده" در شهرستان "نور" در مازندران بود. پدرش شیخ مهدی نوری و مادرش زهرا سلطانی نوری بودند. او نوهٔ پسری شیخ فضل‌الله نوری بود که از کودتای محمد علیشاه علیه مشروطه و به توپ بستن مجلس با شعار "مشروعه" به جای "مشروطه"حمایت کرده بود و پس از سرکوب کودتا به حکم دادگاه شرع دار زده شد. او از مراجع وقت مذهبی بود.

در سال ۱۳۲۳ با مریم فیروز دختر عبدالحسین میرزا (فرمانفرما نوه مظفرالدین شاه و نخست وزیر احمد شاه قاجار) از رجال بنام اواخر دوران قاجاریه بود که رضا خان قزاق فرمانده نگهبانان خانه او بود ازدواج کرد. مریم فیروز تا واپسین دم حیات کیانوری در کنار او بود. کیانوری تحصیلات خود را در ایران و آلمان به پایان رساند و از دانشگاه فنی شهر آخن آلمان دکترای مهندسی راه و ساختمان گرفت.

پس از پایان تحصیلات به ایران بازگشت و با بنیانگذاری "انجمن معماران ایران" مشغول کار با تخصص طراحی بیمارستان شد. او استاد معماری در دانشگاه تهران شد. کتاب «ساختمان‌های درمان و بهداشت» را پس از ترور نافرجام شاه در سال 1327 و دستگیری و به زندان افکنده شدن، در دوران حبس نوشت و پس از فرار از زندان قصر آن را تدوین و منتشر کرد که حداقل تا زمان فوتش (بیش از ۶۰ سال) تنها منبع علمی در طراحی و معماری درمانگاه و بیمارستان در ایران بود و شاید هنوز هم باشد.

او در دوران مهاجرت در آلمان دموکراتیک با نام «سیلویو ماکتی ن.ک.» (حزب کمونیست ایتالیا با همین اسم برای او کارت شناسائی صادر کرده بود) طی دو دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی به تحقیق و تدریس در آکادمی ساختمان برلین شرقی در آلمان دمکراتیک مشغول بود. بخشی از مهم‌ترین آثار و مقالاتش در این دوره عبارتند از:

1- کتاب واحدهای مسکونی بزرگ که تجزیه و تحلیل و طرح جامع معماری و شهرسازی اجتماعی می‌باشد و بیش از نیم قرن پیش در شرایط بعد از جنگ جهانی دوم و بازسازی آلمان توسط نورالدین کیانوری تحت نام مستعار Dr. Architect Silvio Macetti N.K. به زبان آلمانی نوشته و در مدت زمان یک سال پس از انتشار، ۸ بار در آلمان تجدید چاپ شد.

2- طرح و پروژه .N.K - پیشنهاد برای مسکن‌سازی صنعتی (انبوه‌سازی صنعتی مسکن) ۶۷–۱۹۶۵. نشریهٔ علمی روستوک آلمان.

3- آسمان‌خراش‌های مسکونی - (مقاله) نشریه علمی معماری آلمان.

4- کتاب آسمان‌خراش‌های مسکونی - (کتاب با ۱۶۷ تصویر - نتایج ۱۰ سال تحقیق از سال ۱۹۵۶ تا ۱۹۶۷)

5- مشکلات توسعه راه و مشکلات ساخت و ساز مسکن - (مقاله) نشریه علمی معماری آلمان.

6- شیوه زندگی اجتماعی و مشکلات توسعه راه و حمل و نقل شهری - (مقاله) نشریه علمی معماری آلمان

7- چشم‌انداز معماری اجتماعی - معماری اجتماعی متضاد تئوری همگرایی مقاله مشترک - نشریه علمی معماری آلمان.

8- اقتصاد شهری و بغرنجی شهرسازی - (طراحی جامع شهر)

9- بغرنجی اقتصاد ساختاری و فضایی بر مبنای حفظ محیط زیست - (مقاله) مجله معماری آلمان.

10- طراحی شهری و معماری تا سال ۲۰۰۰ و فراتر از آن - طرح جامع - مجموعه طرح‌ها نورالدین کیانوری (نتایج ۱۰ سال تحقیق از سال ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۸) با نام مستعار Dr. Architect Silvio Macetti N.K که از آکادمی معماری برلین به سرقت رفته.)

کیانوری که با پایان تحصیلات خود در ۱۳۱۹ به ایران بازگشته بود در ۱۳۲۱ به حزب تازه تأسیس توده ایران پیوست. چند سال بعد رهبری سازمان جوانان حزب را بر عهده گرفت و در دوران ملی شدن صنعت نفت از طرفداران نهضت ملی و محمد مصدق بود. او پس از کودتای 28 مرداد و با فروپاشی سازمان نظامی در سال ۱۳۳۴ نخست به اتحاد شوروی و سپس در ۱۳۳۶ به جمهوری دموکراتیک آلمان مهاجرت کرد. با اوج‌گیری جنبش انقلابی ایران در سال ۱۳۵۷ به عنوان دبیر اول حزب توده ایران انتخاب شد و در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۵۸بار دیگر به ایران بازگشت.

کیانوری سیاست جدید حزب توده را در جهت پشتیبانی از انقلاب ایران و سیاست اتحاد و انتقاد را با نیروهای انقلابی- مذهبی تدوین کرد.

صلاحیت کیانوری و تعداد دیگری از رهبران حزب مانند محمدعلی عمویی و تعدادی دیگر برای انتخابات مجلس اول در جمهوری اسلامی تأیید شد. او پافشاری بسیاری برای پایان جنگ پس از بازپس گیری خرمشهر از ارتش عراق و عقب نشینی عراق به داخل خاک آن کشور داشت اما این پافشاری به نتیجه نرسید و جنگ فرسایشی میان دو کشور ایران و عراق ادامه یافت و به فاجعه ای بزرگ برای هر دو کشور انجامید.

او همچنین در کودتای نوژه توانست اطلاعات مهمی را درباره این کودتا بدست آورده و در دیدار با هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس وقت و علی خامنه ای معاون وقت وزارت دفاع آن اطلاعات را برای خنثی سازی کودتا در اختیار آنها بگذارد.

او در بهمن ماه ۱۳۶۱همراه با بسیاری از رهبران، اعضا و هواداران حزب دستگیر و برای اعتراف های تحمیلی زیر شدیدترین شکنجه ها قرار گرفت. (اسنادی که اخیرا انگلستان فاش کرد نشان داد که این یورش طرح مشترک دو سازمان اطلاعاتی انگلستان و امریکا بود که در ایران و در دل حکومت کارگزارانی داشتند اما این ضلع سوم همچنان پنهان است و نام و سرنوشت آنها اعلام نمی شود.) کیانوری پس از یورش به حزب زیر شکنجه قرار گرفت تا آنچه را در میزگرد تلویزیونی (مناظره) با شرکت آیت الله بهشتی گفته بود پس گرفته و خلاف آن را بگوید و به کودتائی اعتراف کند که به هیچ وجه صحت نداشت و یک دروغ آشکار مطابق طرح انگلیس و امریکا برای یورش به حزب توده ایران بود.

کیانوری در سال ۱۳۶۸ هنگامی که ۷۴ سال داشت و پس از شش سال حبس و شکنجه در دیدار «گالیندوپل» نخستین نماینده کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد که از زندان اوین دیدار کرد، گوشه ای از شکنجه هائی را که خود و دیگر رهبران حزب در زندان تحمل کرده بودند را فاش کرد.  او با نشان دادن دست نیمه فلج و انگشت‌های شکسته و پای آسیب دیده خود در حضور مسئولین زندان اوین دربارهٔ نحوه شکنجه شدن وحشیانه خود سخن گفت و اعترافات و اتهام جاسوسی و توطئه کودتا را رد کرد و از اعدام هزاران جوان زندانی سخن گفت.

او، بعد از ملاقات با گالیندوپل نامه‌ای خطاب به علی خامنه‌ای که به رهبری جمهوری اسلامی رسیده بود نوشت و از شکنجه‌های خود و دیگر زندانیان سخن گفت. او در آن نامه نوشت که برای اعتراف به اتهام دروغین تدارک کودتای مسلحانه برای سرنگون ساختن نظام جمهوری اسلامی، به همراه سایر رهبران حزب بشدت شکنجه شده و همسرش مریم فیروز و همینطور افسانه دخترش را شلاق زده و در مقابل چشمانش از سقف آویزان کردند. کیانوری پس از آزادی از زندان تحت نظارت ویژه وزارت اطلاعات عملا در حبس خانگی به سر برد، گرچه گهگاه توانست از خانه برای مراجعه به پزشک و دیدن برخی دوستان مانند پرویز شهریاری، هانیبال الخاص و شکوری از خانه خارج شود. او درآستانه فروپاشی اتحاد شوروی با اصلاحات گورباچف مخالفت کرد و بحران و فروپاشی شوروی را یک فاجعه جهانی توصیف کرد.

کیانوری که در پلنوم شانزدهم کمیته مرکزی حزب توده ایران در اسفند ۱۳۵۷ به عنوان دبیر اول حزب انتخاب شد تا ۱۶ بهمن سال ۱۳۶۱ که یورش به حزب توده ایران آغاز شد و دستگیر و  زندانی شد دبیراولی حزب را در دوران پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران بر عهده داشت. او از منتقدان جدی گروه‌های سیاسی‌ بود که پس از انقلاب به مقابله مسلحانه با جمهوری اسلامی برخاستند.

کیانوری تا آخر عمر خود همچنان از سیاست‌ پشتیبانی از انقلاب 57 دفاع کرد، تا آن که در ۱۴ آبان ۱۳۷۸در کنار همسرش "مریم فیروز" و درخانه ای که دخترش برای آن دو در خیابان سنائی تهران اجاره کرده بود چشم بر جهان فرو بست و در بهشت زهرای تهران قطعه ۲۴۲، ردیف 75، شماره ۳۱ به خاک وطن سپرده شد!

 برای شنیدن سخنرانی دکتر صداقت روی عکس و عنوان سخنرانی او در صفحه اول همین شماره مراجعه کنید.

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده