درگیری نظامی منطقه قره باغ عدم کارایی سیاست خارجی کرملین را به نحو محسوسی برجسته کرد. بر عکس ترکیه با در دست داشتن امتیاز «دیپلماسی لوله» امکانی را در اختیار دارد تا در مناطق مختلف، دست به تعرض بزند.

گذشته های تاریخی برای شناخت پدیده‌های مشابه، کارایی های ارزشمندی دارند، حتی می‌توانند عبرت آموز باشند. وضعیت کنونی روسیه فدراتیو، به اوایل قرن بیستم، شباهت بسیاری دارد. تبلیغات تزاری «قدرتی شکست ناپذیر» را اطرافیان امپراتور در گوش آنان به تکرار می خواندند. از آن جمله «سلاح های روسیه شکست ناپذیر هستند!»

پس از جنگ ژاپن با روسیه پوچی تبلیغات دستگاه‌های تزاری عیان شد. این اولین جنگی بود که روسیه مزه تلخ شکست را چشید. این شکست، ضعف ارتش، فساد و بی کفایتی کامل نخبگان حاکم را برجسته کرد. ناتوانی ها حتی از طرف فرمانده ارتش روسیه ژنرال "کوروپاتکین" نیز پذیرفته شد. او نوشت: «افرادی با شخصیت قوی و مستقلی بودند که نه تنها به میدان نرفتند، بلکه مورد آزار و اذیت نیز قرار گرفتند».

جنگ با ژاپن شکست اهداف بلند پروازانه حاکمیت تزارها را آشکار کرد. متعاقب آن، اولین انقلاب روسیه اسطوره هماهنگی اجتماعی را در هم شکست. عمیق ترین و غیر قابل حل بودن تضادهای آن زمان، کشور را به سمت انقلاب 1917 سوق داد.

در شرایط امروز، وضعیت کنونی قره باغ کوهستانی، روسیه مدرن را در مقابل چنین واقعیت‌هایی  قرار میدهد. آنقدر هم مهم نیست که مسکو مستقیماً درگیر جنگ باشد یا نباشد. موضع گیری های  مردد کرملین که حزب کمونیست روسیه نیز به آن اشاره می کند، به موقعیت آن لطمه وارد می کند و این لطمه، کمتر از شکست نظامی نمی‌تواند باشد. ابتکارات آتش بس بارزترین نمونه است. روز 9 اکتبر پس از ساعت ها مذاکره سرگئی لاوروف، با وزرای خارجه ارمنستان و آذربایجان توافق کردند آتش بس بر قرار شود و اسرا را مبادله کنند اما ترکیه مخالفت کرد و آرامش توافق شده حتی برای چند ساعت نیز ادامه پیدا نکرد. توافق دیگری روز 17 اکتبر مجددا با میانجیگری وزارت خارجه روسیه انجام شد و به شکست مشابهی انجامید.

ضعف اهرم‌های کرملین بویژه در میدان های مختلف بخاطر مداخلات فزاینده سایر بازیکنان مشهود است. در میان بازیکنان نه تنها ترکیه، بلکه ایالات متحده نیز حضور دارد. روزنامه فرانسوی لوموند می نویسد، «برتری روسیه در منطقه نفوذ» سنتی خود کجا است؟ وقتی با حمایت ترکیه، جمهوری شوروی سابق به جمهوری دیگر حمله کرد. این روزنامه با کنایه می پرسد، اگر پوتین فکر می کند با فروش سامانه های ضد موشکی S-400 به اردوغان، او را قدردان روسیه می کند، در اشتباه بزرگی است. استراتژیست بزرگ کرملین ناگهان متوجه شد که حداقل در دو جبهه - در سوریه و لیبی ، بدون اشاره به قفقاز، با نیروهای نظامی ترکیه روبرو است. این روزنامه در پایان می نویسد، ترکیه کرملین را جدی نگرفته و اردوغان رگ خواب پوتین را به دست آورده است.

البته موضوع قابل لمس نیست اما می توان عصبانیت پوتین را نسبت به «شرکای آمریکایی» به یاد آورد که کرملین را ترغیب به فشار بر ویکتور یانوکوویچ (رئیس جمهور اسبق اکراین) کردند و سپس، فریب کودتا را خوردند. مشکل در سیاست کلی مسکو است که مجبور به اقدام شده است. وضعیتی که در آن هر حرکت منجر به بد تر شدن اوضاع می انجامد.

اشتباه اساسی کرملین، بی توجهی به دخالت نظامی خارجی در منطقه قره باغ بود. ترکیه تحت عنوان تمرینات مشترک، صدها نفر از نیروهای ارتش خود، هواپیماهای نظامی، خودروهای زرهی و سیستم های توپخانه را در تابستان گذشته به منطقه ارسال کرد. هواپیماهای حمل و نقل نظامی آنکارا به طور منظم از فضای هوایی گرجستان در حال پرواز بودند. قبل از شروع وتشدید درگیری های نظامی، هولوسی آکار، وزیر دفاع ترکیه و اومیت دوندار، فرمانده نیروی زمینی این کشور وارد آذربایجان شدند. ضمن این که در مرحله اول، حد اقل 1500 شبه نظامی سوری را نیز برای نبرد به منطقه آورده بودند. در همین رابطه سرگیی ناریشکین، رئیس سرویس اطلاعات خارجی فدراسیون روسیه گفت، رویارویی در قره باغ زمینه حضور نیروهای تروریستی را فراهم کرد! سرگیی لاوروف، نیز با بیان اینکه روسیه هرگز ترکیه را متحد استراتژیک خود ندانست، بلافاصله گفته خود را اصلاح کرد و تصریح نمود، ترکیه یک شریک نزدیک است و در بسیاری از مناطق این مشارکت ماهیت استراتژیک دارد.

وزارت دفاع ترکیه طی اطلاعیه ای، خواستار خروج ارمنستان از قره باغ شد و حمایت قاطعانه این کشور را از آذربایجان اعلام کرد اما بیانیه مسكو كاملاً بی‌طرفی را نشان داد. دفتر سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه اعلام کرد، طرفین (آذربایجان و ارمنستان) در مورد موضوعات مختلف و تثبیت اوضاع گفتگو کردند. همین! در کلیه موارد، مداخله آنکارا و انتقال شبه نظامیان به‌ جبهه های جنگ از طرف روسیه، نادیده گرفته شد. مقامات ایران- حداقل بصورت تبلیغاتی- در ارتباط با حضور تروریست ها بر سر مرزهای خود تهدید کردند که آن‌ها را نابود خواهند کرد.

آنکارا تلاش دارد تا روابط خود را با جمهوری های اتحاد شوروی سابق گسترش دهد. اخیراً روشن شده است که ترکیه 5 هزار افسر ارتش گرجستان و اکراین را توسط مربیان خود آموزش داده است. در سفر اخیر ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اکراین به ترکیه چندین سند همکاری به امضا رسید. آنکارا و کیف، با توافقات قبلی صحبت در مورد اتحاد نظامی - سیاسی را امکان پذیر کرده اند. کیف خرید هواپیماهای بدون سرنشین Bayraktar از آنکارا را آغاز کرد و تصمیم گرفته است مونتاژ آنها را در اوکراین آغاز کند. طرفین در مورد تولید مشترک سلاح های ضد تانک، ماهواره های فضایی و موتور هواپیماها توافق کردند. وزارت دفاع اوکراین درحال مذاکره با اکراین برای خرید  40 میلیون دلار موشک های ضد کشتی اتماکا، سیستم های راداری، موتورهای تانک و غیره است.

اردوغان در ملاقات با زلنسکی، پنهان نكرد كه قراردادها با اکراین عليه چه کسی خواهد بود. او یادآوری کرد، «ترکیه از نظر ثبات و امنیت در منطقه، اوکراین را یک کشور مهم می داند. ما از تمامیت ارضی و حاکمیت اوکراین، از جمله بر کریمه حمایت می‌کنیم». دیمتری کولبا، وزیر امور خارجه اکراین علاوه بر حمایت این کشور از باکو، موضع ترکیه را در ارتباط با آذربایجان تأیید کرد و اعلام نمود، آنکارا و کی یف می توانند روابطی فراتر از یک همکاری استراتژیک داشته باشند.

موقعیت مسکو در بازار گاز ترکیه در حال تضعیف است. موضعی که دیپلماسی را با منافع ملی جایگزین می کند. در سه سال گذشته، سهم گازپروم برای ارسال گاز به ترکیه از 52 به 9.9 درصد کاهش یافته است. روسیه از جایگاه اول به پنجم رسیده است و تمدید قرارداد با شرکت های گاز Botash و Bosphorus نیز در معرض تهدید می باشد. مذاکرات ترکیه با گازپروم به درخواست وزارت اطلاعات ترکیه متوقف گردید و چندین کارمند شرکت گاز بسفر که تا همین اواخر متعلق به شرکت گازپروم بود دستگیر شدند.

تا به حال مواضع کرملین آتش زیاده خواهی ترکیه را افزون کرده است. رفتار دولت ترکیه با یونان و برخی از کشورهای اطرف مدیترانه گستاخی بیشتری را نشان می دهد. این کشور به حضور نظامی خود در ادلب سوریه، روز بروز می افزاید. نیروهای بیشتری با وسایل نقلیه زرهی، توپخانه و سامانه های دفاع هوایی، وارد جنوب منطقه شدند. اردوغان سوریه را با حمله دیگری تهدید می کند و می گوید که تنها پس از «برقراری صلح طولانی مدت» آنجا را ترک خواهد کرد. کرملین در اینجا نیز «دیپلماسی لوله» را کنار نگذاشت و چشم خود را بر اشغال و حمایت از شبه نظامیان از طرف ترکیه بست. همین امر بشار اسد، رئیس جمهور را مجبور کرد اعلام کند که همکاری بین مسکو و آنکارا برای پاکسازی ادلب از وجود تروریست ها مناسب نیست.

البته همه احزاب و نیروها در ترکیه تسلیم  سیاست های اردوغان نشدند. حزب کمونیست این کشور تأکید می کند که بورژوازی ترکیه از یک سو با تحمیل شوونیسم، بحران کشور را پوشانده و از سوی دیگر موقعیت خود را در شرایط رقابت امپریالیستی تقویت می کند. کمونیست ها درگیری در قفقاز را با تمایل «تغذیه از خون زحمتکشان هر دو طرف را محکوم می کنند.» فقط یک راه حل برای مسئله قره باغ وجود دارد. مردم ارمنستان و آذربایجان باید به جای پیروی ماجراجویانی که با تشدید تنش های ملی گرایی، منطقه را به آشوب کشانده اند، برای یک زندگی بهتر و برابر به نفع مردم خود مبارزه کنند. حزب کمونیست ترکیه تأکید دارد و یادآوری می کند که ایروان و باکو از گذشته، تجربه همزیستی مسالمت آمیز را دارند. باید امید وار بود که در شرایط آتش افروزی برخی دولت ها و ناتوانی دیگر کشورها در جهت پایان دادن به جنگ و خون ریزی، زحمتکشان با رهبری احزاب کمونیستی بتوانند آرامش را بر قرار کنند. ابتکار مشترک حزب کمونیست ترکیه و احزاب کمونیست جمهوری های اتحاد شوروی سابق می‌تواند به راهنمای آشتی مردم بیانجامد!

https://gazeta-pravda.ru/issue/104-31036-30-oktyabrya-2-noyabrya-2020

-goda/strategicheskaya-slepota/

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده