راه توده                                                                                                                                                          بازگشت

 

 

 

روابط ویژه میان

کردهای

عراق و اسرائیل

آنتون وِسِلف

بنیاد فرهنگ استراتژیک

ترجمه- کیوان خسروی

 

 

  

شماری از پژهشگران تاریخ اسراییل که خود را محقق می نامند اعلام می کنند که یهودیان و کردها را «قرنها دوستی متقابل، سرنوشت مشابه طرد شدگان و نفرت از همسایگان» متحد می کند. به نظر آنها این دو ملت «محکوم به همکاری هستند»، زیرا همیشه متحدان طبیعی بوده اند: بین کردهای یهودی شمار زیادی از نوادگان نوکیشان- ساکنان پادشاهان «آدیابن»(1)هستند که در سده نخست پس از میلاد به یهودیت گرویدند. ادعا می شود که مدتها پیش از ظهور اسراییل، در عراق بیش از 20 هزار یهودی زندگی می کردند که عمدتا در اربیل، سلمانیه، کرکوک و موصل بودند. مناسبات دوستانه‌ای بین رهبران طوایف کرد و جوامع یهودی وجود داشت که بارزترین نمونه آن دوستی نزدیک «شیوخ»، بانفوذ ترین طایفه «بارزانی» با «پاتریارک» جامعه یهودی«الیاهو کینو»، تا روابط خانوادگی بود. خاخام ها در بغداد در سده هفدهم تا هجدهم و حتی در موصل  در سده 20  از نوادگان خاندان بارزانی-ـ آدونی بودند. در سال 1946 خانواده «الیاهو کینو» از «ملا مصطفی بارزانی» در تلاش او برای ایجاد یک دولت ملی کرد- جمهوری مهاباد (که کمتر از یک سال بطول انجامید) حمایت کرد. ایجاد دولت یهود منجر به موجی از مهاجرت به اسراییل از بسیاری کشورها شد. در این میان تبلیغات رسمی در «تل آویو» ادعا می کرد که یهودیان از ناسیونالیسم عربی رهایی یافتند، ولی خروج یهودیان از عراق نه با قتل عام و نه با سلب مالکیت همراه بود. علاوه بر این بعدا این مهاجرین اذعان کردند که بیشتر بستگان آنها نه تنها در جهان عرب، بلکه آن کسانی که در اروپا زندگی آنها در صلح و رفاه جریاد دارد می توانند به این مهاجرین غبطه بخورند و طوایف کرد نیز به هر نحو ممکن به آنها کمک و همه نوع حمایتی را کردند. «بن گوریون» پدر بنیانگذار دولت یهود و نخستین نخست وزیر اسراییل دکترینی را مطرح کرد که یکی از مفاد آن این ایده است: اسراییل تنها و منزوی باید به دنبال متحدانی در پیرامون جهان عرب باشد. کردها پیش از هر کس دیگری مناسب این نقش بودند و برای حل این مسئله کارشناسانی  با تخصص های مختلف به این کارزار پیوستند. دست اندركاران و مجذوب شدگان این مسئله ثابت كردند كه تبديل تاريخ از علم كاربردی به تاريخ نگاری و سپس كلاً به هنر تبليغ كار دشواری نيست. وضعیت مشابه  کردها، ولی فاجعه بار تر با یهودیان مقایسه شدند: کردها را به مردمی طرد شده، محروم از کشور خود، تقسیم شده بین عراق، ایران، سوریه و ترکیه تبدیل کردند و درکشورها کردها را  مردم درجه دو بحساب می آورند  و از این رو  برای«یهودیان خاورمیانه»، لازم بود به آنها کمک کنند. ماهیت کمک ها بوضوح نشان داد که هدف ایجاد ستون پنجم و استفاده از کردها به نفع خود است. از اوایل دهه 1960 اسراییل تماسهای خود را فعال و روابط خصوصی با رهبران کرد در عراق برقرار کرد. به نحوی که «ساگی چوری»  افسر «موساد» نه تنها نزدیک ترین دستیار «مصطفی بارزانی (پدر رئیس جمهور فعلی دولت اقلیم کردستان خود مختار عراق« مسعود بارزانی») شد، بلکه دوست صمیمی وی شخصا در عملیات جنگی یگانهای کرد علیه ارتش عراق نیز شرکت کرد. «الیزار تسافریر» مامور سابق «موساد» مدعی شد که در سالهای 1963-75 مستشاران نظامی اسراییل در مقر ستاد «م. بارزانی» تشکیلات کردی را که با سیستم های مختلف تسلیحاتی، از جمله سیستم دفاع هوایی تامین شده بودند، آموزش و تمرین می دادند. در سال 1980 «مناخیم بگین» علنا اعتراف کرد که اسراییل نه تنها با کمک های بشر دوستانه، بلکه با کمک های نظامی، اعزام مستشاران و تهیه تسلیحات به کردهای عراق را یاری می کرده است. در سال 1991 آمریکا و متحدانش کردستان عراق را (منطقه شمال در مدار 36 درجه) بعنوان منطقه ای که نیروهای مسلح عراق اجازه حضور در آن را نداشتند اعلام کردند. اقدامی که به حد زیادی در خدمت به اسراییل بود. بغداد تمامی اهرم های اصلی نفوذ خود بر منطقه خود مختار را از دست داد و در آنجا آشکارا کردها شروع به استقرار و نفوذ عناصر دولتی خود کردند. موضوع به نمادهایی مانند پرچم محدود نشد- در «اربیل» پارلمان محلی، دولت، نیروهای مسلح، پلیس، خدمات ویژه و غیره ظاهر شدند. در سال 2004، رسانه های اسرائیلی از تماس های پنهانی میان کردهای عراق و «موساد» خبر دادند.

پس از مدت کوتاهی «مسعود بارزانی» رهبر حزب دمکرات کردستان و «جلال طالبانی» رئیس اتحادیه میهنی کردستان (بعدها رئیس جمهور عراق)، از یکسو و از سوی دیگر «آریل شارون» نخست وزیر اسراییل علنا پایبندی خود را به دوستی سنتی بین دو ملت تایید کردند.  در ژوئن 2005 «مسعود بارزانی» اظهار داشت: «... رابطه بین کردها و اسراییل- جرم نیست، بخصوص که بسیاری از کشورهای عربی با دولت یهود در تماس هستند». وی افزود که هیچ مانعی برای برقراری روابط دیپلماتیک با اسراییل نمی بیند. به گزارش آژانس خبری فرانسه «JSS» در ژوئن سال 2010 «ایدان اوفر» رئیس هیئت مدیره شرکت سرمایه گذاری بزرگ « Хевра ле-Исраэль» مخفیانه از کردستان عراق دیدار کرد و با سیاستمداران و بازرگانان برجسته کرد از جمله معاون رئیس جمهور کردستان«کوسرت رسول» و با نخست وزیر کردستان « برهم صالح» (رئیس جمهور کنونی عراق) ملاقات داشت. بزودی شعبات اسراییلی شرک « Motorola Inc» و « Magalcom Communications and Computers»  قرادادهایی با دولت کردستان به ارزش صدها میلیون دلار ، از جمله مشارکت در بازسازی فرودگاه بین المللی «اربیل» منعقد کردند.  در میان مشاوران اسراییلی شخصیت های برجسته نظامی و سیاسی اسراییل مانند «دنی یاتوم»، رئیس سابق «موساد» حضور داشتند. امروزه در کردستان عراق محصولات «ساخت اسراییل» بطور آشکار برای اهداف بسیار متفاوت: از مواد شیمیایی خانگی و داروها گرفته تا موتورسیکلت و تراکتور بفروش می رسد. دسترسی به نفت تولید شده در کردستان عراق مورد توجه ویژه «تل آویو» است. در اوایل سال 2013، «اربیل» صادرات نفت به اسرائیل را در بخش‌های کوچک آغاز کرد که از طریق جاده به بندر «جیحان» ترکیه منتقل و در آنجا در تانکرهای دریایی بارگیری می‌شد. یک سال بعد با راه اندازی خط لوله نفت به «جیحان»، عرضه نفت چندین برابر شد و سه تانکر با ظرفیت بزرگ در حمل و نقل نفت شرکت داشتند. برای اینکه زیاد جلب توجه نشود، قراردادها نه مستقیما، بلکه از طریق معامله گران (برای نمونه شرکتهای « Vitol» و « Trafigura» ) منعقد می‌شدند. این حمل ونقل همچنین پمپاژ نفت در دریای آزاد را با تانکرها در نظر گرفته بود که در «جیحان» بارگیری شده و سپس به بندر «عسقلان» (اشکلون) حرکت می کرد. براساس دادهای وزارت امور خارجه ترکیه تنها در ماه های مه تا ژوئن سال 2014 تانکر« United Emblem»  سه رفت و آمد  دریایی را با انتقال نفت کردستان به « SCF Altai» در سواحل مالت انجام داد. رسما هر دو طرف این معامله را تایید نکردند، اما تکذیب ها سست و قانع کننده نبودند. در «تل آویو» اعلام کردند که:« ما در مورد منشاء نفت وارداتی پالایشگاه‌های خصوصی» اظهار نظر نمی کنیم و در «اربیل» همچنین اعلام شد که:«برای ما مهم نیست که نفت ما پس از آنکه آنرا به معامله گران فروختیم  بکجا می رود»

در دوره آغاز ماه مه تا یازده ماه اوت سال 2015 پالایشگاه ها و شرکت های نفتی اسراییل بیش از 19 میلیون بشکه نفت از کردستان وارد کردند که تقریبا سه چهارم نیاز این کشور بود. با توجه به بهای بین المللی در آن دوره، ارزش این نفت حدود یک میلیارد دلار بود. اسراییل فعالانه کردها را برای برگزاری همه پرسی استقلال ترغیب و تحریک می کرد و زمانی که در سپتامبر 2017 این همه پرسی برگزار شد، در «تل آویو» با خوشحالی از نتایج از پیش معلوم آن استقبال کردند و حتی برای برسمیت شناختن «دولت مستقل کرد» عجله داشتند.  اما آمریکا حاکمیت کردها را «نابهنگام و پیش از موعد» می‌دانست، سپس از اقدامات قاطع بغداد در «کرکوک» حمایت کرد. این امر تا حدودی شدت و جنب و جوش مسئله را خواباند، اما نه برای مدت طولانی: این مسیر و سیاست بهمان منوال سابق، هم در اسراییل و هم در «اربیل» باقی ماند. «ایوب نوری» روزنامه نگار کرد نوشت: «کردها عمیقا با اسراییل همدردی می کنند و کردستان مستقل موهبتی برای اسراییل خواهد بود. این امر توازن قوا در منطقه بوجود می آورد. فعلا که اسراییل به تنهایی دشمن زیادی رودر روی خود دارد. با ایجاد کردستان مستقل اسراییل اولا یک دوست واقعی پیدا می کند، و ثانیا کردستان به منطقه حائل بین او از یک طرف و ترکیه، عراق و ایران از طرق دیگر تبدیل می شود».«سلام سعدی» سردبیر هفته نامه کردی«رووداو» معتقد است که « کردها تنها مردم منطقه هستند که از اسراییل و آمریکا نفرت ندارند. کردها جهان اطراف خود را متفاوت از اعراب می بینند. در جهان عرب اصول گرایان که بدنبال ایجاد یک حکومت شریعت و دینی هستند، نفوذ روزافزون بیشتری به دست می آورند، اما اکثر کردها به مدل اروپایی حکومت اعتقاد دارند. تلاش های مصرانه برای رودر رو قرار دادن خود با اعراب و حتی مسلمانان بطور کلی باور نکردنی و ضد ونقیض است. دوسوم کردها به اسلام سنی اعتقاد دارند، اگر چه در آنجا پیروان شاخه شیعه کم نیستند، اما مسیحیان نیز وجود دارند. گذشته از این حدود دو میلیون نفر به دین پیش از اسلام یعنی به «یزیدیسم»(خود را ایزدی می نامند) پایبند هستند. اما صرفنظر از دین و مذهب هر کردی دین قدیم خود را زرتشتی می داند. اگر تفاسیر کلامی و الهیاتی را به متخصصان بسپاریم، نمی توان اعتراف نکرد که یهودیان و کردها حقیقتا دارای اشتراکاتی هستند. باور به سوگندهای دوستی ابدی مانعی برای مشارکت«موساد» در عملیات ویژه سرویس های ویژه ترکیه در سال 1999 برای دستگیری رهبر حزب کارگران کرد«عبدالله اوجالان» در کنیا نشد. در این میان اسراییلی ها بخوبی می دانستند که «اوجالان» برای کردها یک شخصیت نمادین است و در ترکیه او با محکومیت شدیدی روبرو خواهد شد. آنکارا شدیدا مخالف ایجاد یک دولت کرد در خاک کردستان عراق و سوریه است، زیرا گام بعدی برای دعاوی استان های کردنشین در جنوب شرقی ترکیه خواهد شد.  ارتش و نیروی هوایی ترکیه سالهاست که بطور مرتب اهدافی را در استانهای «دهوک»،«اربیل» و «سلیمانیه» عراق (یعنی در قلمرو خودمختاری کردستان) مورد حمله قرار می دهند و بهانه آن لزوم مبارزه با تروریسم است. این شرایط اصلاً مانع کردها برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی خود با ترکیه نیست و از طریق آن نفت خود را به اسراییل صادر می کنند.

-----------------------------------------

عکس: دیدار ملا مصطفی بارزانی و موشه دایان در سال 1960

 

1- آدیابن (منطقه اربیل کنونی) نام دولتی باستانی در منطقهٔ آشور به پایتختی «آربلا» بوده است. فرمانروایان «آدیابن» در آغاز پیرو آیین آشور بودند، سپس در سدهٔ یکم میلادی به یهودیت گرویدند. ک.خ..

https://www.fondsk.ru/news/2021/10/28/ob-osobyh-otnoshenijah-irakskih-kurdov-i-izraila-54776.html

 

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

        پیج فیسبوک راه توده

 

 

 

                        راه توده شماره 813  - 17 آذر 1400

                                اشتراک گذاری:

بازگشت