فعالیت سیاسی حزب ما بر استفاده از خرد جمعی استوار است. کنگره ها، کنفرانس ها و پلنوم های حزب توده ایران که درطول حیات حزب برگزارشده اند، از وفاداری حزب به اصل کار جمعی وخرد جمعی حکایت دارد.

حزب توده ایران درطول مبارزه راه بس دشواری را پشت سر نهاده است. سلطه سیاه امپریالیسم و استبداد مطلقه راه بر حیات عادی حزب بست و سی سال فعالیت پنهانی را برآن تحمیل کرد. چندین دهه فعالیت مخفی موجب آن شد که کنگره ها و کنفرانس ها و پلنوم های حزبی طبق اساسنامه و در زمان مقرر برگزارنشود. تا قبل از اعلام "غیرقانونی" بودن حزب، دو کنگره برگزار شد که درحیات حزب و غلبه بر بغرنجی های مبارزه نقش مهمی ایفا کرد. از آن پس، از آن جهت که امکان برگزاری کنگره حزبی در فضای استبدادی حاکم، وجود نداشت، تصمیمات و مصوبات و رهنمودهای پلنوم های کمیته مرکزی، راهنمای عمل شد. این پلنوم ها در شرایط دشوار مبارزه علیه امپریالیسم و ارتجاع، با تحلیل شرایط ایران و جهان و موضعگیری درباره مهم ترین مسائل سیاسی- اجتماعی کشور و طرح و حل مسائل سازمانی حزب فرا راه اعضاء حزب و سایر پویندگان راه مبارزه چراغ افروخت.

به اختصاردرباره خطوط اصلی مصوبات و تصمیمات مهم حزبی سخن می گوئیم:

نخستین کنفرانس ایالتی تهران

نخستین کنفرانس ایالتی تهران درتاریخ 17 مهر1321 در شرایط دشوار حکومت نظامی و مخفیانه تشکیل شد. حزب طی یکسال موجودیت خود توانسته بود شبکه سازمانی خود را در بخش مهمی ازاستان ها و شهرستان ها گسترش دهد و عده ای متجاوز از 10 هزارنفر را درصفوف خود گرد آورد. در چنین شرایطی حزب نیازمند به خط مشی روشن در مبارزه علیه امپریالیسم و ارتجاع و برنامه و اساسنامه بود.

درنخستین کنفرانس ایالتی تهران که بدین منظورتشکیل شد و در واقع کنفرانس سراسری بود، 125 نماینده از سراسر کشور شرکت کردند که سه چهارم آن ها از تهران و بقیه ازشهرستانها بودند. کنفرانس گزارش سازمانی، گزارش در باره برنامه و اساسنامه، خط مشی، تاکتیک حزب و گزارش مالی را مورد بررسی قرار داد و درباره آنها قطعنامه صادر کرد.

دربرنامه حزب علاوه بر شعار حفظ استقلال و تمامیت ارضی ایران، تامین آزادی های دمکراتیک، لغو قوانین ضد آزادی، از جمله قانون سیاه سال 1315، انجام اصلاحات ارضی، تامین حقوق سیاسی زنان و به رسمیت شناختن اتحادیه های کارگری مطرح گردید. در این برنامه شعار " کارگران، دهقانان، روشنفکران، پیشه وران متحد شوید" بمثابه شعاربسیح کننده همه نیروهای و شعار "علیه هرگونه استعمار کشورایران مبارزه نمائید"، بمثابه نخستین فراخوان یک سازمان سیاسی علیه سلطه امپریالیسم جای برجسته ای داشت.

کنفرانس به منظور پرورش ایدئولوژیک کادرها تشکیل شعبه خاصی بنام "شعبه تبلیغات" را در نظر گرفت و با تصویب اساسنامه موقت سازمان حزب را پی ریزی کرد.

درکنفرانس ایالتی تهران، کمیته ایالتی تهران مرکب از15 نفر و کمیته تفتیش ایالتی انتخاب شدند. تصمیم گرفته شد کمیته ایالتی زمینه تشکیل کنگره حزبی را هرچه زود ترفراهم سازد.

نخستین کنگره حزب توده ایران

نخستین کنگره حزب درتاریخ 10 مرداد سال 1323 با شرکت 168 نماینده در کلوپ مرکزی حزب تشکیل شد.

درباره گزارش های سیاسی، سازمانی و مالی و تغییرات دربرنامه و اساسنامه و کمیسیون تفتیش بحث بعمل آمد و به نقائص کارحزب، علل آن و طرق برطرف ساختن نارسائی ها توجه گردید. کنگره یاد آورشد:

" حزب هنوز... وارد مرحله جدی تشکیلاتی خود نشده و دارای نواقصی است که از جمله علل این نواقص را می توان عدم سابقه احزاب در ایران دانست.

کنگره از جمله نقائص کارحزب را فقدان کادر کافی رهبری کننده دانست و متذکرشد که:

"ازلحاظ سیاسی حزب بزرگ و معروف و با نفوذ شده و حال آنکه تشکیلات حزب قادر به اداره آن نبود. بی تجربگی و نبودن کادر باندازه کافی در آغاز تشکیل حزب ازعلل عمده این نواقص است."

کنگره به مسئله ضرورت ارتباط زنده با شهرستان ها، رعایت نظم در فعالیت سازمانی و انضباط دقیق حزبی و نیز تصفیه صفوف حزب از عناصر ناباب توجه جدی کرد. کنگره برمسئله ضرورت فعالیت در میان دهقانان و تشکیل اتحادیه های دهقانی تاکید کرد. فعالیت گسترده برای جلب زنان، متحد ساختن آنان و نیز تلاش برای متحد ساختن جوانان و روشنفکران از جمله توصیه های اکید کنگره بود. کنگره فعالیت چند ماهه گذشته فراکسیون حزب  در مجلس را مورد تائید قرار داد و برای فراکسیون در کار دفاع ازمنافع زحمتکشان، ترویج نظریات حزب و افشاء محافل ارتجاعی نقش ارزنده ای قائل شد.

پس از11 روز بحث و تبادل نظر درباره سیاست داخلی، سیاست خارجی، امور سازمانی و غیره کنگره با انتخاب 11 تن از نمایندگان به عضویت کمیته مرکزی حزب، 9 نفربه عضویت کمیسیون تفتیش و صدوراعلامیه به کار خود پایان داد.

طبق اساسنامه جدید، کمیته مرکزی پنج نفر را از میان اعضاء خود بعنوان هیئت سیاسی انتخاب کرد.

کنگره اعلامیه ای درباره این گردهمائی تاریخی انتشار داد که درآن گفته میشد:

"نمایندگان نخستین کنگره حزبی ایمان دارند که حزب توده ایران پیوسته پرچمدارمبارزه علیه ارتجاع و استعمارخواهد بود و از کمیته مرکزی و کلیهء دستگاه رهبری حزب می خواهد که با جد و جهد و فدکاری تمام در اجراء وظایف دشوار خود بکوشند."

دومین کنفرانس ایالتی تهران

یکسال پس ازتشکیل نخستین کنگره حزب، سازمان ایالتی تهران درتاریخ 26 مرداد 1324، دومین کنفرانس خود را تشکیل داد. در این کنفرانس 192 نماینده شرکت داشتند. درگزارش کمیته ایالتی تهران گفته میشد که:

"اکنون که چهارسال از تشکیل حزب می گذرد، می توان بدون تظاهر گفت که بهترین و مبرزترین کارگران در صفوف مقدم ما جای دارند و پاکترین و دانشمندترین روشنفکران سرنوشت خود را با توده های زحمتکش ایران یکی کرده و قوا و استعدادهای ذیقیمت خود را به اختیارسپرمترقی و موفقیت حزب گذاشته اند."

کنفرانس سه روز بطول انجامید و پس ازبحث های سالم و خلاق قطنامه ای بتصویب رسید. در قطنامه پایانی کنفرانس گفته میشد که:

"سازمان ایالتی تهران برای دفاع مشروع و عادلانه در برابر حملات آزادی کش ارتجاع، بمنظورتعطیل مشروطیت و سلب حقوق ملی باید کلیه مساعی خود را بکار برد تا تشکیلات حزبی را عملا و "نظرا" و ازهر حیث مجهز نماید... کنفرانس ایالتی تهران توجه کمیته مرکزی را به نظر فوق جلب نموده و امیدواراست که تاکتیک عمومی حزب با آن توافق داده شود."

سومین کنفرانس ایالتی تهران

ازتاریخ 11 تا 20 تیرماه سال 1326 سومین کنفرانس ایالتی در کلوپ مرکزی حزب برگزارگردید.

ارگان مرکزی حزب درتاریخ 22/4/1326 درباره نتایج کارکنفرانس نوشت:

" درشرایط کنونی تشکیل این کنفرانس، مطالبی که درجلسات آن مطرح گردید و نتایجی که از آن مباحثات پرشورگرفته شد، تاثیری که در روح اعضاء خود باقی گذاشت، همه وهمه دارای اهمیت شایانی است... رشد اعضاء در این کنفرانس شگفت انگیزبود... هیچ چیز سرسری نگذشت، هیچ چیز به تعارف برگزارنشد...

کنفرانس به ملت ایران پیام فرستاد که مواظب و بیدار باشد، به نیروی خود اطمینان کند، چیزی جز قدرت ملی را درخور اعتماد نشمرد، رسوائی دشمنان رنگارنگ را ببیند وعدم قابلیت و انحطاط آنها را درک کند، مطمئن باشد که حزب توده ایران و مبارزین آن حتی یک آن از راه حق خود، که راه اوست... منحرف نخواهد شد.

کنفرانس به ملت ایران پیام فرستاد که به اغواء جهانخواران از راه بدر نرود و در دام امپریالیسم نیفتد، بکوشد تا در حفظ  صلح، در تامین عدالت بین المللی نقش موثری بازی کند، به فرزندان ناخلف وطن مهلت ندهد تا آنها تاریخ و حیثیت ما، رفاه و آزادی مردم ما، صلح و امنیت خطه ما را به بهای ناچیز بفروشند و دست متعدی امپریالیسم را در کشور گشوده کنند."

کنفرانس گام های مثبتی درتجدید سازمان، رفع نقائص و بهبود فعالیت حزب برداشت.

دومین کنگره حزب توده ایران

دومین کنگره با شرکت 118 عضو درتاریخ پنجم اردیبهشت سال 1327 در کلوپ مرکزی حزب گشایش یافت.

وظیفه مهم کنگره ارزیابی مواضع حزب در مورد حوادث مهم سیاسی و سازمانی درفاصله میان دو کنگره بود. دردستورکارکنگره مسائل زیر قرار گرفت:

1- گزارش عمومی هیئت اجرائیه درباره تحلیل اوضاع جهان و ایران، وضع عمومی حزب، فعالیت فراکسیون حزبی در دوره چهاردهم مجلس، موضع حزب درباره جنبش دمکراتیک آذربایجان، شرکت حزب در دولت قوام و ارزیابی فعالیت هیئت اجرائیه موقت.

2- تغییر اساسنامه حزب.

3- گزارش درباره انشعاب درحزب.

4- تصویب قطعنامه.

درارزیابی از فعالیت گذشته حزب، کنگره ضمن تائید این فعالیت همراه با برخی انتقادها، به مبارزه علیه امپریالیسم و ارتجاع توجه ویژه مبذول داشت.

درقطنامه مربوط به ارزیابی فعالیت فراکسیون حزبی درمجلس چهاردهم، کوشش های این فراکسیون در راه وحدت نیروهای دمکراتیک در داخل مجلس درمبارزه علیه ارتجاع مثبت ارزیابی شد و اعلام گردید که فراکسیون وظایف خود را با سربلندی انجام داده و ازتریبون مجلس برای آگاهی و بیداری مردم بنحو شایسته ای استفاده کرده است.

پشتیبانی حزب از خواست های مردم آذربایجان و اعتراض شدید حزب به اقدامات غیر قانونی دولت در آذر 1325 (حمله ارتش به آذربایجان و سرکوب دولت خود مختار آن) بجا و بمورد ارزیابی گردید.

کنگره درقطعنامه خود شرکت درکابینه قوام را بمنظور بسط نفوذ حزب بجا و نتایج آنرا مفید دانست و متذکر شد با آنکه کار وزیران حزبی خالی از نقص نبوده ولی به انجام وظایف محوله وفادار بوده اند.

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده