|
«بختیار ارگاشیف» سیاستمدار برجسته ازبک و مدیر مرکز ابتکارات پژوهشی
«مانو» از پروژه ساخت یک کریدور ترانس افغان در شهر مزار شریف در شمال
افغانستان تا پیشاور پاکستان بشدت انتقاد کرد. ازبکستان این پروژه را در
دسامبر سال 2018 ارائه داده بود. جالب است که پروژه مذکور پروژه احیاء راه
آهن هند- ولگا است که در سال 1874 در مجله سن پترزبورگ«نیوا» منتشر شده و
توسط مهندس «استپان بارانوسکی» تدوین و طرح ریزی شده بود. این پروژه ای را
که مجله«نیوا» نوشته بود، هدف آن «تحقق صلح و آشتی در آسیا میانه
....قراردادن آسیای میانه تحت قوانین مقررات گمرکی...مساعدت و یاری برای
توسعه صنعت روسیه و از طریق آن افزایش رفاه مردم در کشور ما است». دولت
امپراتوری روسیه بخاطر «عدم اطمینان از موقعیت ژئوپلیتیک افغانستان» از
اجرای این پروژه ممانعت کرد و پروژه فعلی کریدور حمل و نقل ترانس- افغان
تابع منطق نسخه آمریکایی «جاده ابریشم جدید» در چارچوب طرح
ژئوپلیتیکی«آسیای میانه بزرگ» «فردریک استار» است. «استار» همانگونه که
نوشتیم پیشنهاد جداکردن پنج جمهوری آسیای میانه از روسیه و چین را داده تا
آنها را تحت انقیاد و نفوذ آمریکا قرار دهد. تا چندی پیش در تاشکند دو
گزینه برای کریدور ترانس افغان بررسی می شد. گزینه نخست- از مزارشریف به
هرات با دسترسی به شبکه راه آهن ایران. گزینه دوم- از مزار شریف و از طریق
کابل به پیشاور و بعد به بندرهای گواتر و کراچی پاکستان (به عبارت ساده تر
پروژه ایرانی- پاکستانی). برای آمریکا در اینجا مهم تضعیف و لطمه زدن به
مواضع روسیه، چین و ایران است. «آلکساندر کنیازوف» شرق شناس روس خاطر نشان
کرد که: در سالهای اخیر تمایل و تلاش تاشکند به شرکت در مسیرهای حمل و نقلی
که توسط غرب مورد لابی گری قرار گرفته مشاهده شده بود. طرح آمریکایی «جاده
ابریشم جدید» احداث خط لوله گاز ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند را
بررسی و پیش بینی می کند که باید راه را برای گاز ترکمنستان به آسیای جنوبی
و خط انتقال نیروی برق «کاسا 1000» (کاسا یک هزار عنوان طرح انتقال برق
تاجیکستان و قیرقزستان از راه افغانستان به پاکستان است.مترجم) و برای
صادرات برق از قیرقیزستان و تاجیکستان به افغانستان و پاکستان برقرار کند.
تا آنجا که به دالان راه آهن ترانس افغان مربوط است این دالان باید
افغانستان تحت کنترل آمریکا را با جمهوری های آسیای میانه و بنادر ساحل
اقیانوس هند متصل کند. در صورت موفقیت، آمریکایی ها یک مشکل استراتژیک را
حل می کنند: جدا شدن حمل و نقل و ارتباطات جمهوری های آسیای میانه از روسیه
و چین . تاشکند از خط راه آهن به ایران که مغایر منافع آمریکا است صرف نظر
و گزینه دوم را انتخاب کرد. دوم فوریه در تاشکند هیئت های ازبکستان،
افغانستان و پاکستان نقشه راه این پروژه را امضاء کردند. بررسی های
ژئودزیکی، آب زمین شناسی، عارضه نگاری و نقشه برداری مسیر آغاز شدند. طرفین
تا ماه مه تدارک امکان سنجی و تدوین ساز و کارهای تامین اعتبار ساخت و ساز
را برآورد می کنند. «الدور آریپوف» مدیر انستیتوی مطالعات استراتژیک و بین
منطقه ای وابسته به رئیس جمهوری ازبکستان مزیت اصلی مسیر پاکستان نسبت به
مسیر ایران را سودآوری بزرگ حمل و نقل می داند، اما «بختیار ارگاشیف» با
این موضوع بشدت مخالف است. وی مشکل اصلی مسیر پاکستان را هزینه بالای آن می
داند. مسیر مزارشریف- کابل – پیشاوز« تقریبا بطور کامل از میان کوه ها،
گردنه ها می گذرد که بدون شک بطور جدی بر هزینه آن تاثیر خواهد گذاشت-
بیایید تعداد تونلها و پلهایی را بشماریم که باید ساخته شوند... همه
ارزیابی ها بسیار تقریبی هستند».
بر اساس داده های وزارت سرمایه گذاری و تجارت خارجی ازبکستان، این پروژه را
«بانک جهانی، بانک توسعه آسیا، بانک اروپایی بازسازی و توسعه، بانک سرمایه
گذاری اروپا، بانک توسعه اسلامی، بانک سرمایه گذاری زیر ساخت آسیا و شرکت
آمریکایی در امور تامین مالی توسعه بین المللی داوطلب شدند که تامین مالی
کنند. اما اخیرا مشخص شد که چنین نیست:«آنها می خواهند بار مالی اصلی را بر
دوش ازبکستان و پاکستان بگذارند». تا آنجا که به دولت افغانستان مربوط می
شود، این دولت از تامین اعتبار ساخت «مسیر طلایی» خوداری می کند. روسای
شرکتهای حمل و نقل مرکز«مانو» در مصاحبه با کارشناسان اعلام کردند که جاده
پیشاور از منطقه تحت کنترل طالبان عبور خواهد کرد، از این رو مبالغ بیمه ای
که برای حمل و نقل باید پرداخت شود،« کالا را به طلا تبدیل می کند». و حتی
با مبلغ هنگفت بیمه هیچ تضمینی که کالا به پیشاور برسد وجود ندارد.
کارشناسان بشوخی می گویند: «حتی اگر مسیر پیشاور کار کند، مجموعه پرسنل و
اجزاء موجود در آن باید به همراهی قطارهای زرهی حرکت کنند». «گلنار بیک
محمدوا» رئیس بخش مسائل پیچیده حمل ونقل در انستیتوی تحقیقات حمل ونقل و
ارتباطات به وجود خطرات دیگر اشاره می کند:« فراموش نکنید که یکی از مناطق
سنتی تولید تریاک در مناطق افغانستان، پاکستان و ایران، در به اصطلاح هلال
طلایی متمرکز شده است (ایران- عمدتا یک کشور ترانزیتی است و افغانستان مرکز
اصلی تولید مواد مخدر است). بر این اساس کالاها، وسایل حمل ونقلی، که از
این کشورها می آیند می توانند توسط ازگانهای نظارتی دولتی طبقه بندی شوند
که دارای ریسک بالایی هستند و شامل کنترل دقیق تر مرزها، تاخیرهای مربوطه
در مرز می شوند». از افغانستان دو تهدید اصلی برای ازبکستان سرچشمه می
گیرد: قاچاق مواد مخدر و صادرات افراط گرایی اسلامی. جنبش اسلامی ازبکستان
که اخیرا توسط وزارت امور خارجه آمریکا از لیست سازمانهای تروریستی حذف شد،
از افغانستان بعنوان پایگاه خود استفاده می کند. «آلکساندر کنیازوف» می
گوید در پروژه مورد بحث (کریدور ترانس افغان) روسیه و همچنین قزاقستان ضمن
بیان آمادگی خود برای بحث، موضع ناروشن و ابهام آمیزی دارند، اما آمادگی
خود را برای مشارکت تایید نمی کنند». اما برای آمریکا دالان راه آهن
مزارشریف – کابل - پیشاور دسترسی مستقیم به آسیای میانه از طریق افغانستان
است، جایی که نیروهای آمریکایی در آنجا مستقر هستند. برای انتقال تجهیزات
نظامی، مهمات و سوخت، راه آهن بی بدیل و بسیار ضروری است. «دیمیتری
ورخوتوروف» سیاستمدار روسی وکارشناس مرکز مطالعه افغانستان معاصر اشاره می
کند:« این همان چیزی است که پنتاگون برای دهه ها آرزوی آنرا داشت- مسیر
قابل اعتماد حمل ونقل به اعماق آسیای میانه». اقتصاد ازبکستان بی شک به
دالانهای حمل و نقل بی خطر و ایمن به لحاظ اقتصادی سودمند به بنادر دریایی
نیاز دارد. ولی دالان ترانس افغان در نسخه پیش بینی شده آن اینگونه نیست!
تلگرام راه توده:
https://telegram.me/rahetudeh
|
