مصاحبه روزنامه اومانیته با ژرار شالیان، که تاکنون چند کتاب در مورد مسائل کردها نوشته است. از جمله کتاب "موانع دراز مدت برای پیدایش یک کشور واحد و مناطق خودمختار"

اومانیته: کردها از خود مختاری نسبی در امپراطوری عثمانی برخوردار بودند .

ژرارشالیان: کردها، مانند آلبانیان، عرب ها و ترک ها، جامعه مؤمنان قلمداد می شدند. با افول امپراطوری عثمانی و تصدیق ایده ملی، سلطان تمدن نوین، "عبدالحمید دوم"  دستور از بین بردن کلیه امیرنشینان اصولگرای کرد که تمایل به آزادی و رهایی داشتند را صادر کرد. یکی از بزرگترین سازمانهای کرد به رهبری "بدر پاشا خان" در سال 1848 برچیده شد .

وقتی که سقوط امپراطوری اجتناب ناپدیر به نطر رسید مصطفی کمال که از ایده های مدرن غرب تغذیه میشد و با محافل روشنفکران "سلونیک" ارتباط داشت فهمید که برای نجات قلب امپراطوری لازم است که آن را به یک کشور ـــ ملت تبدیل کند. کردها در سال 1920 درک نکردند چه اتفاقی افتاده است:  نیمی از رهبران کردها عثمانی و نیمی دیگر مسلمان بودند. انها در کنار ترک ها علیه یونانیان جنگیدند. قبایل کرد در نسل کشی ارامنه در صفوف ارتش استخدام شدند، کردها در ایجاد ترکیه مدرن شرکت کردند.

اومانیته: چگونه پیمان نامه "لوزان" كه مرزهای ترکیه را پس از فروپاشی امپراطوری عثمانی ترسیم کرد و وعده یك كردستان خودمختاررا داد و باطل شدن پیمان نامه "سوورس" که  سه پیش از آن به تصویب رسیده بود را توضیح داد؟

ژرار شالیان: فقط به این دلیل که مصطفی کمال در جنگ پیروز شد. این پیروزی در پیمان "سوورس |پیش بینی نشده بود. در این پیمان بخشی از جنوب شرقی ترکیه در اختیار فرانسه قرار گرفت. بخشی از جنوب غربی تحت اختیار ایتالیا و تنگه ها و راههای ابی را به انگلیسها واگذار میکنند بعلاوه در این زمان یونانیان می خواستند "سمیرنا" را گسترش دهند. در مرزهای آبی هم مرزبندی شد. فقط بخش کوچکی از اناتولی به ترکها تعلق داشت. برای مصطفی کمال این مسئله غیر قابل قبول بود. هنوز ارتش ترکیه خلع سلاح نشده بود، بنابراین انها پرچم شورش را بالا بردند. مصطفی کمال در مقابل ارامنه در شرق و علیه یونانیان در غرب پیروز شد. سپس فرانسه مجبور شد به سوریه عقب نشینی کند. مصطفی کمال پیروز شد. پیمان نامه "سوورس" باطل شد، پیمان لوزان منطقه با توجه به این پیروزی به نفع ترکیه تنظیم شد.

اومانیته: آیا حاکمیت کمالیستی مدرن در ترکیه به تحکیم واقعیت ملی کرد کمک کرد؟

ژرار شالیان: بله، اما دیر. کردها در واقع از عقب ماندگی تاریخی که در قرن بیستم متحمل شدند رنج می بردند. باید گفت که انها نتوانستند مانند ترک ها و پارسها به یک دولتی تکیه کنند. از این رو، اختلافات، نزاع ها و  قبیله گرایی مانع پذیرش واقعیت ملی کردها شد.

اومانیته: در طول قرن بیستم محدودیت های خارجی، ظهور یک کشور واحد کرد را متوقف کرده است. چگونه ادعاهای خود مختاری، استقلال، در بیان مدرن خود، در این مردم پراکنده در چهار کشور جهان شکل گرفت؟

ژرار شالیان: این ادعاها نسبتاً جدید  است. در ترکیه، "پ.ک.ک"، (حزب کارگران کردستان)، که در سال 1978 تأسیس شد، در سال 1984، بیش از شصت سال پس از تاسیس ترکیه مدرن، اسلحه بدست گرفت. کردهای عراق در زمان تصویب معاهده انگلیس در چندین شورش شرکت کردند. اما در همه آنها شکست خوردند. تنها در سال 1961 بود که مصطفی بارزانی درعراق ادعای یک منطقه خودمختار کرد. در سال 1920 کردهای عراق توانستند تشکیل یک ایالت بدهند. در ایران نیز کردها قدمتی طولانی دارند. در سال 1514، ارتش عثمانی سلطان سلیم اول در چالدران (کادیران فعلی، در نزدیکی دریاچه وان، ترکیه - ) با شاه ایران، اسماعیل اول، بنیانگذار سلسله صفویان، شیعه مقابله کرد. یکی سنی ودیگری شیعه.

پارسیان در نبرد شکست کوچکی خوردند، عثمانی ها این مناطق را به تصرف خود در آوردند. آناتولی شرقی و شمال عراق، کردستان امروز، به امپراتوری عثمانی پیوست. شیعیان به نفع اهل سنت از قدرت رانده شدند. قبایل کرد، گرچه از نظر منشاء هند و اروپایی و به ایرانیان نزدیک هستند ، اما از ان زمان تاکنون به اهل سنت وفادار مانده اند. تهران همواره به آنها حقوق زبانی داده بود و آن را رعایت کرده است.

در سال 1979، رهبر حزب دموکرات کردستان ایران عبدالرحمان قاسملو، از انقلابی که منجر به سقوط شاه شد حمایت کرد، ضمن اینکه خواستار یک منطقه خودمختار شده بود. در پایان، تنها کردهای عراق موفق شدند استقلال خود را با موفقیت برقرارکنند.

 در سال 1991، در نخستین جنگ خلیج فارس، صدام حسین یک منطقه خودمختار برای محافظت از مرزها را به کردها وعده داد. امروز آنها تنها کسانی هستند که خوب در صحنه سیاسی عراق بازی می کند.

اومانیته: چرا این مدل از استقلال منطقه ای در کشورهای همسایه در نظر گرفته نشده است؟

ژرارشالیان: در ترکیه، عبدالله اوجالان، رهبر پ.ک.ک، در ابتدا درخواست خود مختاری نکرد بلکه خواهان استقلال شد. البته در چارچوب یک کشور متمرکز. اما ترکها  مایل نبودند به "پ ک ک"، که به عقیده آنها یک جنبش تروریستی است، امتیازی بدهند.

در ایران، آیت الله خمینی با مطالبات کردها برای استقلال به نام وحدت مسلمانان و به ویژه از ترس سرایت استقلال کردها به بلوچ ها یا عرب های استان نفت خیز خوزستان مخالفت کرد. سرانجام، در عراق باید به خاطر داشت كه قدرت مركزی پس از پیروزی در همه پرسی استقلال كه در 25 سپتامبر در كردستان عراق برگزار شد، كنترل استان نفت خیز" كرکوک" را به دست  گرفت. پیام این بود: "در گوشه خود ساکت باشید". رئیس جمهور فعلی منطقه خودمختارکردستان " نچیروان بارزانی " امروز برای عادی سازی روابط با مقامات بغداد سرگرم تماس است.

اومانیته: در زمینه تجربه استقلال در سوریه روژاوا اغاز شده است چه توضیحی دارید؟

ژرار شالیان: جنبش "پ.وای.د" شاخه سوری پ.ک.ک، به گفته عبدالله اوجلان ادعای "کمونیسم دموکراتیک" را دارد. این جنبش در جنگ اخیر سوریه با سازمان های اسلامگرای افراطی (داعش)  بسیار متمرکز، بسیار منضبط، حتی اقتدارگرا باقی ماند. آنها می خواستند در شمال شرقی سوریه یک منطقه خودمختار ایجاد کنند. بشار اسد قبول نکرد و خواهان حاکمیت متمرکز در دمشق شد. بتدریج به لطفا روسیه و ایران  او به هدف خود بسیار نزدیک شد.

از طرف دیگر، ایجاد یک منطقه خودمختار تحت کنترل کردها در شمال شرقی سوریه با مخالفت ترکیه روبروست زیرا آن را پایگاه و پشت جبهه پ.ک.ک  میدانند.

اردوغان در تقابل با این جنبش قرار دارد و می خواهد انها ناپدید شوند. این منطق تهاجم اخیر به منطقه کردها در سوریه است .

اومانیته: آیا توافق کردهای سوریه با دمشق برای متوقف کردن حمله ترکیه پروژه خودمختاری پ.ک.ک را دفن می کند؟

ژرار شالیان: تنها نهاد پایدار کردستان عراق است. هیچ تهدید جدی برای این منطقه خودمختار وجود ندارد. توسط واشنگتن محافظت می شود، با منافع روسیه متفق نیست، مورد پذیرش بغداد است. این منطقه محاصره شده و بدون دسترسی به دریا است. نفت آن به لطف خط لوله عراق به "جیحان"  وصل میشود، از ترکیه عبور میکند و این مسئله آنکارا را در موقعیتی قدرتمند قرار می دهد. بعلاوه  بیش از هزار شرکت ترکیه در کردستان عراق مستقر هستند. بارزانی ها که بر زندگی سیاسی در این منطقه تسلط دارند، آنها مخالف پ.ک.ک هستند. بنابر این وضع موجود احتمالاً ادامه خواهد یافت. با عقب نشینی سربازان آمریکایی، دونالد ترامپ منطقه را به هرج و مرج فرو برد. این تصمیم حتی در اردوگاه وی نیز مورد انتقاد قرار گرفت. وزیر دفاع پیشین "جیمز ماتیس" (که پس از اعلام دونالد ترامپ از خروج نیروهای آمریکایی از سوریه در سال 2018 استعفا داد)، فرصتی را برای "دولت اسلامی" می بیند که دوباره در منطقه متولد شود. این وضعیت فاجعه بار برای بازماندگان جنبش های مختلف افراطی اسلامی سودمند خواهد بود و از این فرصت خوشحال می شوند تا از کردهایی که آنها را شکست داده اند انتقام بگیرند!

.https://www.humanite.fr/gerard-chaliand-la-revendication

-dautonomie-kurde-sest-affirmee-tardivement-678734

 تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده