رهبران حزب یک نظر داشتند؟

خوشبختانه از آنجا که اسناد احزاب گشوده شده اند، خواهیم توانست به برخی مسائلی که واقعاً در داخل حزب مطرح بودند پی ببریم. از بیرون نمیتوان چنین چیزهایی را فهمید، زیرا واضح است که آنچه در خارج منتشر میشد لزوماً بیانگر همة آنچیزهایی نبود که در داخل روی میداد. و در اینجاست که مسئله پلمیک یا سیاست بازی مطرح میشود که انسان باید محققانه تر در این باره برخورد کند. کار ساده ای است که اسناد خصوصی را زیر و رو کنیم و بکوشیم چرک و کثافت پیدا کنیم. ما دنبال یافتن چرک و کثافت نیستیم، ما به دنبال این هستیم که بفهمیم مسائلی که واقعاً افراد بر سر آنها اختلاف نظر داشتند چه بوده است.

من بسیار علاقه مندم بدانم بحثهای درون رهبری حزب هنگامی که شورویها به طور ناگهانی درخواست امتیاز نفت شمال را مطرح کردند چه بوده است. این موضوع طبیعتاً به مسئله ای بسیار سیاسی تبدیل شده است، زیرا افرادی در غرب ادعا میکنند که این موضوع، که اتحاد شوروی خواستار امتیاز نفت شمال شده بود، آغازگر جنگ سرد شد. این موضوع همچنین حزب توده را نیز غافلگیر کرد، بنابراین دوست دارم بدانم که چه بحث هایی در درون حزب در این رابطه درگیر شد و افراد چه واکنشی نسبت به آن داشتند و چه کسی چه گفت و چه کسی در کدام جانب قرار داشت. تصادفاً من معتقدم تفسیر غربی از جنگ سرد در این مورد اشتباه است که تقاضای شوروی برای امتیاز نفت شمال آغازگر جنگ سرد بوده است، زیرا این آمریکایی ها و انگلیسها بودند که برای کسب امتیاز نفت در آذربایجان پیشقدم شدند. درز کردن مذاکرات محرمانه در این باره موجب شد که

شورویها خواستار امتیاز نفت شمال شوند. "کنان" که به هیچ وجه دوست شوروی نبود در یکی از گزارشهایش از مسکو گفت که در واقع این رفتار بد کمپانیهای غربی بود که استالین را برانگیخت تقاضای امتیاز نفت شمال را مطرح کند.

دومین مسئله ای که ارزش تحقیق و بررسی را دارد ایجاد فرقة دمکرات آذربایجان است. ما اشارات مبهمی در این مورد در نوشته ها در اختیار داریم، به ویژه در نوشته های آوانسیان، که این موضوع نیز حزب توده را غافلگیر کرد و از این اقدام عصبانی شدند. اینکه کمیته مرکزی چه واکنشی نشان داد و در این باره به مسکو چه نوشتند برای تاریخ حزب توده بسیار جالب خواهد بود.

موضوع دیگری که واقعاً ارزش تحقیق دارد و زیاد درباره آن نمیدانیم و اشارات مبهمی درباره آن میدانیم رابطة میان برخی رهبران حزب توده و روزبه در زمانی است که روزبه رسماً عضو حزب نبود و این البته هنگامی است که روزبه قتل محمد مسعود را انجام داد که بیشتر یک عمل بلانکیستی بود تا مارکسیستی. و این مهم است که بدانیم کدام رهبر حزب در این زمان با روزبه، که رسماً تحت انضباط حزبی قرار نداشت و حتی عضو حزب نبود، تماس داشته است.

موضوع دیگری که خیلی به تحقیق درباره آن علاقهمندم این است که چه بحثهایی در داخل رهبری حزب در رابطه با مصدق انجام میشد. نه در دوره آخر، که درباره آن اطلاعات زیادی داریم، بلکه از 30 الی 31.

استدلالات له و علیه حمایت از مصدق چه بودند و چه کسی در کدام سمت قرار داشت.

اغلب آنچه درباره جناحبندیهای درون حزب نوشته شده است، معمولاً در رقابتهای اشخاص و فراکسیون بازی خلاصه میشود. گفته میشود ایرانیها بسیار مستعد فراکسیون بازی هستند. البته فراکسیون بازی وجود داشت، اما این فراکسیونها چقدر بر نظریات و اصول استوار بودند؟ من حدس میزنم هنگامی که ما اطلاعات لازم از منابع درونی به دست آوریم متوجه میشویم که این مسائل واقعاً مسائل جدی بودند و این افراد این نظریات را بسیار جدی می گرفتند و سیاستها را بسیار جدی میدانستند، چه حق با آنها بود یا نبود و این صرفاً خودخواهی آنها نبوده که موجب برخورد آنها میشده است. موضوع واقعاً اختلاف نظر بر سر سیاستها بوده که اهمیت بسیار داشته است. ما هنوز نمیدانیم چه کسی و چگونه در کدام سمت قرار داشته است، زیرا آنچه در این باره منتشر شده است برای

هدفهای بیرونی بوده است.

حرفهایم را با این سخن تمام میکنم که ما اطلاعات کافی درباره حزب توده به عنوان یک جنبش اجتماعی در اختیار داریم، اما آنچه در سیاستهای داخلی حزب گذشت همچنان موضوع تحقیق و بررسی است و امید است بتوانیم در سالهای آتی با ثمربخشی بیشتری به بررسی آن بپردازیم. ما نخست، از مزیت بررسی پس از وقوع پدیده برخورداریم. دوم، مزیت بالای دستیابی به منابع عینی تازه ای در مقابل داریم و سوم این مزیت است که با گذشت زمان، انسان میتواند از استدلالات و احساسات دوران اولیه، دهه 1330 فاصله بگیرد و تحلیل آکادمیک تری درباره آنچه در این دوران گذشت پیدا کند و به عوض آنکه در جایگاه قضاوت بنشیند و از تاریخ به عنوان قاضی یا حتی صادرکنندة حکم اعدام استفاده کند، به عمق آنچه در این دوران مهم، به ویژه دوران بسیار مهم بحرانی نظیر ، 31-32 در درون حزب گذشت پی ببرد که البته میتوانیم همین حرف را دربارة دورة بعدی نیز  تکرار کنیم.

حرف خود را در اینجا تمام میکنم و تریبون را به شرکت کنندگان در پنل واگذار میکنم. متشکرم.

پس از سخنرانی آبراهامیان، شرکت کنندگان در "پنل" (بحث) نظرات و دیدگاه های خود را مطرح می کنند که ما خلاصه این نظرات را نیز در شماره آینده راه توده منتشر خواهیم کرد!

لینک شماره گذشته:

1 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2021/mey/786/yeravan.htm

تلگرام راه توده

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده