|
آمریکا دور از افغانستان قرار دارد و از روسیه و کشورهای آسیای میانه بدون
تعامل عملیاتی با دولت جدید افغانستان از عهده کار بر نخواهند آمد. مسکو
مایل است دولت طالبان که در ترکیب آن 33 ملا قرار دارند، همه وعده‌هایی که
داده اند را اجرا کند. پیش از هر چیز وعده جلوگیری از رشد تهدیدهای
تروریستی و مواد مخدر از خاک افغانستان است. علاوه بر این، آنطور که وزیر
امور خارجه روسیه تاکید کرد، تشکیل دولتی که «کل مجموعه جامعه افغانستان را
از نظر قومیتی- مذهبی و سیاسی بازتاب دهد». اینکه روسیه یکی از معدود
کشورهایی است که سفارت خود در افغانستان را تعطیل نکرد می تواند حاکی از
جدیت تمایلات مسکو برای ادامه تماس با رهبری جدید افغانستان باشد. «سرگی
لاوروف» در این باره خاطر نشان کرد که: «ما آن کسانی را که پس از فرار
نیروهای خارجی در کابل قدرت را بدست گرفتند ترغیب خواهیم کرد که رفتار
متمدنانه ای داشته باشند». واشنگتن موضع پراگماتیستی روسیه را نمی پسندد.
در مقالات کارشناسان آمریکایی اشاره ای به مسئولیت آمریکا در قبال وضیت
کنونی آفغانستان نمی شود، ولی برای نمونه «فارین پالیسی» مدعی است که پس از
خروج آمریکایی ها، روسیه و چین سعی می کنند هرگونه اهرمی را که واشنگتن می
تواند از آن برای ساختن افغانستان جدید استفاده کند را تخریب کنند. به این
مقاله چنین عنوانی داده شده است:«چین و روسیه تلاش می کنند آمریکا را در
افغانستان دور بزنند». چگونه می توان آمریکایی ها را که دیگر در افغانستان
نیستند را«دور زد»؟ خروج آمریکا از افغانستان تبدیل به چالشی برای روسیه
شد. به استثنای ترکمنستان (که با افغانستان هم مرز است) روسیه دارای مقررات
بدون ویزا با همه کشورهای آسیای میانه است. قزاقستان، قیرقیزستان و
تاجیکستان اعضای سازمان پیمان امنیت جمعی هستند. در صورت حمله مسلحانه به
هر یک از کشورهای شرکت کننده در این پیمان سایر کشورها موظف خواهند بود که
کمک های لازم، از جمله نظامی را به آن ارائه دهند. بخش بزرگ فضای پسا شوروی
در امتداد مرزهای فدراسیون روسیه در سالهای اخیر (نه بدون شرکت آمریکا)
شعله ور است: جنگ در «دنباس» در اوکراین، بی ثباتی در بلاروس، جنگ ارمنستان
و آذربایجان بر سر «ناگورنی قره باغ». در مرحله نهایی افغانستان می تواند
ضمن باز گذاشتن دستان آمریکایی ها، باعث ایجاد کانون جدید تنش شود. روسیه
مدتهاست که از حضور اسلامگرایان در مرزهای خود نگران است. بازگشت طالبان به
قدرت یک مشکل جدی برای کرملین است که از «کنترل آمریکا» بر آنها هراس دارد
و در این مورد این احساس وجود دارد که در آمریکا میخواهد از افغانستان برای
روسیه درد سر و ناراحتی ایجاد کنند.
همه کشورها جز تاجیکستان آماده مذاکره با رهبران جدید افغانستان هستند و
این قابل درک است. هیچ یک از رهبران کنونی کشورهای هم مرز با افغانستان
زمانیکه طالبان در نتیجه حمله نظامی آمریکا در سال 2001 سرنگون شد در قدرت
نبودند و فقط «امامعلی رحمان 20 سال پیش که طالبان بخش بزرگ افغانستان را
تحت کنترل داشت.» رئیس جمهور تاجیکستان بود، و «دوشنبه» از گروه قومی تاجیک
ها که در اواخر دهه 90 با طالبان جنگیدند، حمایت کرد. حمایت تاجیکها در
افغانستان موجب پشتیبانی کم سابقه عمومی رهبر تاجیکستان در کشور خود شد که
برای درک موقعیت فعلی وی مهم است. «دوشنبه» خیال ندارد در امور داخلی
افغانستان دخالت کند. «رحمان» این را در 76- مین اجلاس مجمع عمومی سازمان
ملل متحد بیان کرد. ولی تاجیکستان نگران عدم تحقق وعده های قبلی طالبان
است. «رحمان» توجه فزاینده ای به تنش های قومی با روی کار آمدن طالبان می
کند. وی تاکید می کند که تاجیک های افغانستان بیش از 46 درصد جمعیت آنرا
تشکیل می دهند، اما آنها از حق احراز جایگاه شایسته در اداره و مدیریت
دولتی محروم هستند. تاجیکستان تعیین ساختار قدرت در افغانستان از طریق همه
پرسی با در نظر گرفتن موقعیت همه مردم ساکن در این کشور را پیشنهاد می کند.
این پیشنهاد عادلانه است اما به سختی قابل اجرا است. رهبری ازبکستان و
ترکمنستان نیز نمی توانند منافع قومیت ترکمن و ازبک ساکن افغانستان را در
نظر نگیرند، اما شمار آنها بسیار کمتر است. طبق ارزیابی ها، ازبکها (9
درصد) و ترکمنها (3 درصد) در مجموع حدود 12 درصد جمعیت افغانستان را تشکیل
می دهند. لازم است درباره حضور ستیزه جویان تاجیک سازمان « جماعت انصار
الله» در صفوف طالبان گفته شود. این گروه که ده سال پیش برای سرنگونی دولت
«دوشنبه» تاسیس شد، عملاً پیروزی طالبان در بدخشان را تضمین کرد و امروز
مناطق وسیعی را در آنجا تحت کنترل خود دارد. گروه«انصار الله» با گروه های
شبه نظامی در افغانستان و پاکستان از جمله «تحریک و طالبان پاکستان» (تحریک
طالبان پاکستان یا جنبش طالبان پاکستان نامیده می شود که در شمال غربی
پاکستان در مناطق قبیله ای در طول مرز افغانستان مستقر هستند. مترجم)،
«جنبش اسلامی ازبکستان» و «القاعده» در ارتباط است. طالبان وعده داده است
که با «القاعده» و دیگر گروه های تروریستی روابط خود را قطع کرده و آنها را
از فعالیت در خاک افغانستان محروم می کند، اما این وعده هنوز عملی نشده
است. دیگر کشورهای آسیای مرکزی نیز همانند تاجیکستان هراس دارند، اما آنها
قاطعیت ذاتی«رحمان» در مخالفت با طالبان را ندارند. طالبان به تاشکند
اطمینان داده که به هیچ گروهی اجازه حمله به ازبکستان یا مشارکت در عملیات
نظامی نزدیک مرزهای خود را نمی دهد، اما عوارض جانبی بی ثباتی در افغانستان
می تواند منجر به فعال شدن سازمانهای تروریستی ازبک شود. مسئله این است که
طالبان چه نوع اتحادی را برای پر کردن خلاء قدرت پس از خروج آمریکا تشکیل
خواهد داد. ازبکستان ضمن بستن مرز خود برای مهاجران افغان، تحویل غذا،
محصولات نفتی و برق به افغانستان را از سر گرفته است. رئیس جمهور«شوکت میر
ضیایف» این امر را با تمایل خود به اینکه نگذارد افغانستان با مشکلات خود
تنها بماند، توضیح می دهد. «تاشکند» پیشنهاد ایجاد یک کمیته دائمی فعال در
مورد افغانستان وابسته به سازمان ملل متحد را داد. یکی از دلایل متعدد شکست
آمریکا در افغانستان مربوط به همین گروه های جهادی آسیای میانه است. آمریکا
و متحدانش ضمن دانستن این که آنها بخشی از شبکه «القاعده» هستند و در کنار
طالبان می جنگند، تهدید آنها برای کشورهای همسایه را کم اهمیت جلوه دادند و
در ارزیابی عواقب خروج خود از افغانستان آنها را در نظر نگرفتند. مقاصد و
نیات واشنگتن واضح و شفاف هستند: آماده نگه داشتن افراط گرایان بمنظور حفظ
اهرم های فشار بر روسیه. تعامل و همکاری با آسیای مرکزی و قزاقستان می
تواند برای غرب وسیله ای برای محدود کردن نفوذ مسکو باشد. افغانستان دوباره
در مرکز بازی های بزرگ قرار دارد.
https://www.fondsk.ru/news/2021/10/02/afganistan-snova-v-centre-bolshoj-igry-54598.html
تلگرام راه توده:
https://telegram.me/rahetudeh
|
