|
در 19 ژوئیه مذاکراتی در تهران با شرکت روسای جمهور روسیه، ایران و ترکیه
انجام شد که قادر به ایجاد تأثیر محسوسی بر روندهای خاورمیانه و بسیار
فراتر از مرزهای آنست. ابراهیم رئیسی و رجب طیب اردوغان رؤسای جمهور ایران
و ترکیه نیمه اول روز در کاخ سعدآباد جلسه ای را تشکیل دادند و همچنین رهبر
ترکیه با رهبر ایران آیت الله خامنه ای دیدار کرد. بر کسی پوشیده نیست که
روابط دو کشور همسایه در ماه های اخیر به طرز محسوسی متشنج شده است. دلایل
متعددی برای اختلاف نظر تهران و آنکارا وجود دارد - این دلایل قصد ترکیه
برای انجام یک عملیات نظامی دیگر در شمال سوریه و تهاجمات دوره ای نیروهای
ترکیه به شمال عراق و اختلافات شدید در مورد توزیع منابع آب فرا مرزی از
جمله آنهاست. بن بست نظامی- سیاسی در سوریه که با مداخله قدرت های غربی
پیچیده شده، مملو از تشدید تنش های جدید است، شبیه حوادث «ادلب» در اوایل
سال 2020، که مستلزم سفر فوری اردوغان به مسکو شد که به امضای «توافق نامه
های مسکو» معروف شد. به گفته ابراهیم.رئیسی، نتایج مذاکرات ایران و ترکیه
می تواند به «نقطه عطفی» در روابط دوجانبه تبدیل شود. موضوع سوریه بویژه در
دستور کار قرار داشت. موضع تهران بدون تغییر است - حفظ تمامیت ارضی سوریه و
رد قاطعانه و شدید هرگونه عملیات ارتش ترکیه که می تواند به امنیت جمهوری
عربی و کل منطقه آسیب برساند. ایران قطعاً با ترکیه «در مبارزه با تروریسم»
همکاری خواهد کرد، اما حمله جدید در سوریه در واقع به نفع «تروریست‌هایی»
است که به گفته علی خامنه‌ای به «گروه خاصی» محدود نمی‌شوند. اردوغان نیز
به نوبه خود از حمایت آمریکا و اروپا از "گروه های تروریستی" ضمن در نظر
داشتن گروه های کرد یگانهای مدافع خلق در شمال شرق سوریه شکایت کرد. تهران
و آنکارا در رویارویی طولانی مدت سوریه، از طرف‌های مخالف حمایت می‌کنند و
همزمان تلاش می‌کنند تا از شدت درگیری بکاهند و دست کم تا حدی اختلافات را
در چارچوب سه‌جانبه طرح «آستانه» با مشارکت روسیه برطرف کنند. با توجه به
نتایج بحث و گفتگو در مورد وضعیت موجود در قفقاز جنوبی که پس از جنگ 2020
«قره باغ» تغییر کرده است، خامنه ای به غیرقابل قبول بودن انسداد مرز
ارمنستان و ایران اشاره کرد که "راه ارتباطی ترانزیتی چندین هزار ساله"
است. به تنهایی ضرورت انجام این نوع بیانیه عمومی دلیلی بر جدی بودن موضوع
«کریدور مغری» است که نگاه به آن تنها مورد توجه همسایگان ترک ارمنستانِ
تضعیف شده نیست. واشنگتن ضمن تلاش برای ایجاد گسترده ترین طیف ممکن از
مشکلات برای مسکو و تهران، با شتاب به دیدن پایتخت های قفقاز جنوبی می رود.
چند روز پیش از سفر غیر علنی «ویلیام برنز» رئیس سازمان سیا به ایروان،
باکو و تفلیس اطلاع حاصل شد. تهران همچنین با نگرانی روند نزدیکی اسرائیل و
ترکیه را دنبال می کند. به نحوی که، «یائیر لاپید»، نخست وزیر موقت اسرائیل
در ماه ژوئن در شرایط هیاهویی پیرامون شایعاتی که توسط تهران مبنی بر خنثی
شدن "توطئه" ایران برای کشتن شهروندان اسرائیلی در استانبول تکذیب شده بود،
از ترکیه بازدید کرد.
با توجه به نتایج مذاکرات مقامات عالی رتبه و نشست شورای همکاری راهبردی
دوجانبه، ایران و ترکیه 8 سند از جمله توافقنامه همکاری برای مدت 20 سال
امضا کردند. «رئیسی» و «اردوغان» در این کنفرانس مشترک اعلام کردند که قصد
دارند تجارت دوجانبه را به 30 میلیارد دلار در سال برسانند. رهبر ترکیه گفت
که با تحریم های یکجانبه ضد ایرانی مخالف است و شرکت های ترک را به سرمایه
گذاری در ایران تشویق خواهد کرد. در سال های اخیر، تجارت دوجانبه به دلیل
سیاست تحریمی کاخ سفید و پیامدهای «کووید» به شدت کاهش یافته بود. تجارت
ایران و ترکیه با رسیدن به رکورد 21 میلیارد دلار در سال 2012، به یک
میلیارد دلار در سال 2020 افت کرد. تا پایان سال 2021 به 5/5 میلیارد دلار
افزایش یافت و دولت«رئیسی» که توجه زیادی به مسائل امنیت منطقه ای و تجارت
دارد، در تلاش است تا تجارت با یک کشور همسایه را به میزان قابل توجهی
افزایش دهد. قرارداد 25 ساله تامین گاز طبیعی ایران به ترکیه که به زودی به
پایان می رسد نیز تمدید خواهد شد. به گفته رهبر ترکیه، کشورش آماده همکاری
فعال با ایران است. رهبر ایران نیز به نوبه خود اطمینان داد که همکاری دو
کشور موفق و پربار خواهد بود. در نیمه دوم روز در تهران، ولادیمیر پوتین،
رئیس جمهور روسیه که برای یک سفر کاری وارد تهران شد، با رهبر و رئیس جمهور
و همچنین با «رجب طیب اردوغان» دیدار کرد. در هفته گذشته، «جک سالیوان»،
مشاور امنیت ملی بایدن دسیسه ای را در مورد احتمال دستیابی روسیه به چند صد
هواپیمای بدون سرنشین ساخت ایران با تغییرات مختلف برای استفاده در جنگ
اوکراین براه انداخت. مطابق اطلاعات رسمی، در جریان این مذاکرات در
بالاترین سطح، تعامل در زمینه امنیت بین المللی و کمک به حل و فصل مسئله
سوریه مورد بحث و بررسی قرار گرفت. به گفته رئیس جمهور ایران، همکاری دو
کشور در زمینه مبارزه با تروریسم به افزایش سطح امنیت منطقه کمک می کند.
بین نتایج اقتصادی این نشست ها، ناظران به امضای تفاهمنامه بین شرکت های
گاز دو کشور، شرکت ملی نفت ایران و «گازپروم» اشاره می کنند. می توان از
بزرگترین (حداکثر 40 میلیارد دلار) سرمایه گذاری روسیه در میادین گازی کیش
و پارس شمالی در خلیج فارس صحبت کرد. سازه های «گازپروم» حق توسعه چندین
میدان نفتی در ایران (منصوری، آب تیمور، کرنج، آذر، چنگول) را دریافت
خواهند کرد. علاوه بر این، «محسن خجسته‌مهر»، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران
از قراردادهای احتمالی مبادله و سرمایه‌گذاری روسیه برای تکمیل پروژه‌های
گاز طبیعی مایع ایران خبر داد.
در خرداد ماه، طرفین تفاهم نامه ای را مبنی بر ایجاد مراکز خرید در تهران و
سن پترزبورگ امضا کردند. این تجارت دوجانبه (که امیدواریم نه به دلار، بلکه
به روبل و واقعی باشد) "بالاترین" نامیده شد، اما باید در نظر داشت که این
تجارت از شاخص های پایین (طبق برآورد داده ها، حدود 2 میلیارد دلار در سال
2019) دور می شوند. مسدود شدن مسیرهای تجاری از روسیه به غرب منجر به فعال
سازی و به روز رسانی کریدور حمل و نقل بین المللی "شمال - جنوب" شد. بخش
عمده تجارت ایران به بنادر آستاراخان و تا حدی «ماخاچ قلعه» گره خورده است.
شرایط جدید به احیای بیشتر روابط تجاری و اقتصادی بین همسایگان دریای خزر
از جمله تامین تسلیحات و تجهیزات نظامی کمک خواهد کرد. «م. بهادرکمار»،
تحلیلگر مشهور هندی، ایران را در پنج کشور برتر جهان در توسعه و تولید
پهپادهایی که می تواند مورد علاقه روسیه باشد، قرار داده است، از جمله
سامانه های ضربتی «شاهد»، پهپادهای تاکتیکی «مهاجر»، تغییرات مختلف
پهپادهای شناسایی و ضربتی «کرار» با برد 500-1000 کیلومتر، پهپادهای
انتحاری «آرش» و بقیه. روسیه و ایران در حال حرکت به سمت انعقاد توافقنامه
همکاری استراتژیک برای یک دوره 20 یا 25 ساله هستند. این قرارداد ممکن است
در اوایل سال جاری امضا شود. در ژانویه گذشته، «ابراهیم رئیسی» در سفر به
مسکو، پیش نویس معاهده ایران را به «و. پوتین» تحویل داد و در 22 ژوئن،
«سرگئی لاوروف» نسخه روسی سند را به تهران آورد. و هر چند بعید است که
کشورهای ما به متحدان نظامی مستقیم و واقعی تبدیل شوند (زیرا این امر
مستلزم سطح بالایی از تعهدات متقابل است)، بسیاری از انواع همکاری ها به
طور جدی توسعه خواهند یافت. پوتین در ابتدای بخش علنی گفتگو با اردوغان، از
او به خاطر «تلاش‌های میانجی‌گری، بمنظور فراهم‌کردن بستر ترکیه برای
مذاکرات در مورد مسائل غذایی، صادرات غلات از طریق دریای سیاه، تشکر کرد.»
رئیس جمهور روسیه با اشاره به "اردوغان" گفت «با وساطت شما جلو رفتیم. با
این حال، همه مسائل هنوز حل نشده است، اما این واقعیت که حرکت وجود دارد
پیشاپیش خوب است و روابط دوجانبه نیز به هر حال در حال توسعه است». در
شرایط دشوار کنونی، این به خودی خود مثبت است، زیرا کسانی مایلند اوضاع را
بیش از اندازه به رویارویی مستقیم بین کرملین و «آک-سارای» بکشانند. اغراق
آزاردهنده و سمج موضوع افسانه ای "محاصره دریایی اوکراین، جلوگیری از
صادرات غلات اوکراینی در طول بحران جهانی غذا" حاکی از این مسئله است.
«خلوصی آکار»، وزیر دفاع ترکیه و یکی از اعضای هیات تاثیرگذار ترکیه در
تهران، گفت که روسیه، اوکراین، ترکیه و سازمان ملل در هفته جاری توافقنامه
ای را امضا خواهند کرد. عصر 28 تیرماه، نشستی بین روسای جمهور ایران، روسیه
و ترکیه در تهران برگزار شد که به حل و فصل مناقشه در سوریه اختصاص داشت.
چنانچه « رئیسی» و «پوتین» بر مشی ویرانگر غرب به رهبری ایالات متحده
آمریکا تمرکز می‌کردند، «اردوغان» از مسکو و تهران انتظار دارد که از تصمیم
اتخاذ شده در آنکارا برای از بین بردن سازمان های مخرب در سوریه که امنیت
ملی ترکیه را تهدید می کنند، حمایت کنند. پوتین گفت که کار سه کشور برای حل
بحران سوریه به طور کلی موثر است و نشست بعدی در اتحادیه "آستانه" در مسکو
برگزار خواهد شد. آنطور که در بیانیه مشترکی که در پایان کنفرانس تهران به
تصویب رسید، قرار است گفتگوهای سه جانبه فراتر از مسئله سوریه باشد. بر
اساس گفته «یوری اوشاکوف»، مشاور رئیس جمهور روسیه، بین ولادیمیر پوتین و
رهبر جمهوری اسلامی، «گفتگوی خصوصی و محرمانه در مورد مبرم ترین موضوعات
دستور کار دوجانبه و بین المللی انجام گرفت... در مورد اکثر موضوعات و
مسائل، مواضع ما نزدیک یا یکسان است».
یک نشریه ایرانی نوشت: سفر پوتین و اردوغان به تهران گام مهمی در جهت نظم
نوین بین المللی و ایجاد «ائتلاف علیه تحریم های آمریکا و دلار» است. بعید
است که این امر به سرعت اتفاق بیفتد، اما در هر صورت، تقویت روابط روسیه با
بزرگترین کشورهای خاورمیانه و نزدیک منجر به شکل گیری توازن قوای با ثبات
تری در جهان خواهد شد!
https://www.fondsk.ru/news/2022/07/20/tegeranskaja-konferencija-xxi-veka-prezidenty-irana-rossii-i-turcii-sverili-chasy-56734.html
تلگرام راه توده:
https://telegram.me/rahetudeh
|
