در جاده ابریشم

طرح جاده ابریشم را «شی‌جین‌ پینگ»، رئیس‌جمهور چین با الهام‌‌گیری از راه ابریشم باستانی درسال ۲۰۱۳ ارائه کرد. در چین باستان این گذرگاه، شبکه راه‌های به ‌هم‌ پیوسته‌ای با هدف بازرگانی در آسیا بود که خاور و باختر و جنوب آسیا را به شمال آفریقا و خاور اروپا پیوند می‌داد. مسیری که تا سدهٔ پانزدهم میلادی به‌ مدت ۱۷۰۰ سال، بزرگ‌ ترین شبکهٔ بازرگانی دنیا بود. تاریخ وجود این مسیر حتی به سال های قبل از میلاد مسیح می رسد. این راه از چین به ترکستان شرقی امروزی و از درون آسیای مرکزی می‌گذشته و به سمرقند و بخارا می‌رسید. در بخارا قسمت اصلی آن از راه مرو، سرخس، نیشابور، گرگان، بام و صفی‌آباد به ری امتداد داشت و از ری به قزوین و زنجان و شمال همدان از سمت کبوتراهنگ به نزدیکی کوه قولی یابا و اردبیل و تبریز و ایروان می‌رسید و از ایروان به ترابوزان یا به یکی از بندرهای شام ختم می شد. قسمت فرعی این راه از سمرقند به خوارزم و از خوارزم به سرای و هشترخان و از آن جا به کنار رودخانهٔ «دن» و به بندرهای دریای آزف (بخش شمالی دریای سیاه) ختم می شد.

طرح جاده ابریشم جدید در ۱۶ مه ۲۰۱۷ طی مراسمی با حضور رهبران نزدیک به ۳۰ کشور جهان در چین، آغاز شد. جاده ابریشم جدید امکانی تازه در اختیار کشورهایی قرار می‌دهد که در مسیر آن قرار گرفته‌اند تا تجارت خود را در آسیا، اروپا و آفریقا بیش از گذشته توسعه دهند.

این پروژه شامل دو مسیر اصلی «کمربند اقتصادی راه ابریشم» و «راه ابریشم دریایی» است. «کمربند اقتصادی راه ابریشم» مسیر باستانی راه ابریشم چین را از طریق آسیای مرکزی، روسیه و خاورمیانه به اروپا متصل می‌کند. «راه ابریشم دریایی»، چین را از طریق دریا به جنوب شرق آسیا و آفریقا مرتبط می‌کند. با اجرای این طرح شرکت‌های چینی شرکت‌های جهانی می‌شوند. بدین ترتیب، این شرکت‌ها در همه کشورها و حتی قطب شمال، تحت برند «یک کمربند و یک جاده»، به فعالیت در توسعه زیرساخت‌ها می‌پردازند. چین ۶۵ کشور را به عنوان هدف سرمایه‌گذاری زیرساختی تعیین کرده ‌است. یکی از بخش های اصلی  پروژه، دالان اقتصادی پاکستان ـ چین از سین کیانگ تا گوادر به ارزش ۵۴ میلیارد دلار است. بدین وسیله پاکستان به مسیر ارتباطی چین به دریای هند تبدیل می‌شود. یک راه آهن سریع‌السیر ۳ هزار کیلومتری نیز جنوب چین را به سنگاپور متصل می‌کند و افغانستان نیز به بخشی از شبکه جاده‌ای منطقه دسترسی پیدا می‌کند.  برای امریکا، از کف دادن بندر گوادر در پاکستان که اقیاس هند را به دریای عمان وصل می کند یک ضربه هولناک است. از جمله دلائل توطئه برای برکنار "عمران خان" از نخست وزیر پاکستان همین احساس خطری است که امریکا از رسیدن چین به بندر کوادر دارد. بندری که امریکا تاکنون آن را دراختیار داشته اما عمران خان از تجدید قرار داد برای ادامه حضور امریکا در این بندر مخالفت کرد.

بنا بر آمار رسمی دولت چین، سرمایه گذاری روی پروژه  جاده ابریشم برابر رقمی حدود یک تریلیون دلار یا هزار میلیارد دلار می باشد. بخش اعظم این سرمایه توسط چین تأمین و صرف ساخت خطوط راه آهن، بندر، اسکله، جاده، نیروگاه، مسیر فیبر نوری و مناطق ویژه اقتصادی، هم در خود چین و هم در جنوب شرق آسیا، جنوب آسیا، آسیای مرکزی، روسیه، خاورمیانه، آفریقا، جنوب اروپا و اروپای شرقی است. با تکمیل این پروژه، بیش از شصت کشور با سهمی عظیم از اقتصاد و جمعیت کل جهان، در مدار اقتصادی عظیمی درهم تنیده و یکپارچه خواهند شد. به طور مثال از سال 2016، کوسکو، غول کشتیرانی چین، با خرید بخش قابل توجهی از سهام شرکت اداره کننده بندر «پیره» در جنوب یونان، تلاش های خود را برای مدرن سازی و گسترش ظرفیت این بندر شروع کرد. چین در این بندر 600 میلیون دلار سرمایه گذاری کرده و آن را تبدیل به یکی از 50 بندر با ظرفیت بالای جهان کرده است که مرکز ترانزیت کالاهای صدها شرکت چینی شده است. بدین ترتیب جنوب اروپا تبدیل به پایگاهی برای چین خواهد شد که از آنجا محصولات ساخت خود را نه تنها به داخل قاره اروپا، بلکه به بازارهای نوظهوری مانند شرق مدیترانه و خاورمیانه نیز صادر کند. چین همچنین به طور مرتب در حال خرید بخشی از صنایع سنگین تعدادی از کشورها در اروپا است. این موضوع در  آلمان حتی باعث نگرانی محافل سیاسی این کشور شده است. چین بخش عظیمی از «شرکت زیمنس ـ بوش» را خریداری کرده است.

ایران نیز در پروژه چین کماکان جایگاه مهمی دارد. در گزارشی به قلم «توماس اردبرینک»، خبرنگار نیویورک تایمز در تهران، نقش محوری ایران در پروژه «راه ابریشم جدید» علیرغم کارشکنی های بخش مهمی از حاکمیت بررسی شده است. پروژه دو میلیارد دلاری راه آهن تهران- مشهد که تأمین مالی آن توسط پکن صورت خواهد گرفت، ترکستان چین را از قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، و ترکمنستان به ایران و در امتداد آن به اروپا متصل خواهد کرد؛ مسیری که کمک خواهد کرد صادرات کالای حتی ایرانی به روسیه، لهستان و شمال اروپا با سرعت بیشتری انجام شود. جغرافیدان بریتانیایی، «هالفورد مکیندر»، در آغاز سده بیستم گفته بود: قدرتی که بتواند مسیرهای تجارت و حمل و نقل اروپا، آسیا و آفریقا را بصورت یک «جزیره جهانی» درآورد، آماده است که به یک قدرت مسلط جهانی نبدیل شود.

پروژه «راه ابریشم جدید» چین را تبدیل به قدرت اصلی اورآسیا، و جهان خواهد کرد. این پروژه از دستآوردهای حزب کمونیست حاکم در چین است تا الگوی حکومتداری توسعه محور، نیمه دولتی، در مقابل سیاست نئو لیبرالیستی اتحادیه اروپا و امریکا قرار گیرد.

پروژه «راه ابریشم جدید»، مهم ترین ابزار پکن برای تبدیل شدن به رهبری فاز دوم جهانی شدن است. کشوری با اقتصادی، نیمه دولتی ـ نیمه سرمایه داری، با رهبری حزبی کمونیست، پدیده ای نوظهور را که جهان قرن بیست و یکم تجربه  می کند. سیاستی که تاکنون هرگز تجربه نشده است. آیا این پدیده نوعی جدید از «سوسیال دموکراسی» است؟ آینده به این سوال پاسخ خواهد داد.

برای دیدن فیلم توضیحی در باره جاده ابریشم جدید، می توانید به لینک زیر مراجعه کنید. (انگلیسی)

https://www.youtube.com/watch?v=b-AqeE2p_ww

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده