ترجمه- کیوان خسروی

106 سال از امضای قرارداد «سایکس پیکو»(1) برای تقسیم امپراتوری عثمانی می گذرد. تاریخ گذرا نیست، اما در باره این تقسیم همیشه هم در ترکیه و هم در برخی دیگر از کشورهای خاورمیانه واکنش تند دیده می شود. دلایل خوبی برای این امر وجود دارد. در ماه مه 1916، در اوج جنگ جهانی اول، «مارک سایکس» و «ژرژ پیکو»، دیپلمات‌های بریتانیایی و فرانسوی، قراردادی محرمانه امضا کردند و  متصرفات امپراتوری عثمانی را که هنوز فرونپاشیده بود، تقسیم کردند. انگلستان کنترل مناطقی را که اردن و عراق و مصر را در بر می گرفت و همچنین منطقه کوچکی در اطراف حیفا را به دست آورد. فرانسوی ها به بخش بزرگی از مناطق جنوب شرقی ترکیه، شمال عراق، سوریه و لبنان عقب نشینی کردند. فلسطین پیش بینی شد که  تحت کنترل بین المللی قرار گیرد. تنگه های ترکیه از جمله شبه جزیره «گالیپولی» و همچنین قسمت شرقی ترکیه کنونی (ارمنستان غربی) تحت کنترل روسیه قرار گرفت. به ایتالیا بخشی از جزایر دریای اژه و همچنین حوزه نفوذ پیرامون ازمیر و جنوب غربی ترکیه کنونی واگذار شد. قرارداد «سایکس-پیکو» اساس معاهده بعدی «سور» (2) در سال 1920 بود که بر اساس آن می بایست یک دولت ارمنی در شرق ترکیه و یک دولت کردی در جنوب شرقی تشکیل می شد. اما پس از به قدرت رسیدن بلشویک ها در روسیه، اوضاع  بطور اساسی تغییر کرد. در نوامبر 1917، دولت شوروی با معاهدات سری مخالفت کرد. متن قرارداد «سایکس-پیکو» منتشر شد و به مثابه یک «توطئه امپریالیستی» در پشت سر مردم، تجلی سیاست الحاق و غرامت توصیف شد. روسیه از جنگ خارج شد و دیگر طرف توافق قدرت های آنتانت نبود. در کنفرانس «سن رمو» در آوریل 1920، قیمومیت دمشق و بین النهرین ابلاغ شدند، اما فلسطین تا سال 1948 تحت سلطه بریتانیا باقی ماند. در مورد عراق هم همین روی داد. از سوی دیگر، فرانسه تنها در سال 1946 به قیمومیت و حمایت خود بر سوریه پایان داد. مرزهای ترکیه کنونی با "پیمان ملی" که توسط پارلمان ترکیه در سال 1923 تصویب گردید، اعلام شد. به نظر می آید  که همه اینها فقط تاریخ است. اما چنان تاریخی که در آن هنوز هم خونریزی وجود دارد. تصادفی نیست که «اردوغان» از «تهدید تجدید تقسیم مرزهای منطقه» و "قابل قبول نبودن توافقنامه جدید «سایکس پیکو» در مورد تقسیم خاورمیانه" سخن می راند. این امر مرتبط است به آنکه ایالات متحده آمریکا ، مانند دیگر شرکای غربی آنکارا، کتمان نمی کند که طرح ایجاد یک کشور کرد را، که منطقه ای از ترکیه، عراق، سوریه و ایران را شامل می شود، در سر می پروراند. تصادفی نیست که کارشناسانی آمریکایی از نشریه «فارین پالیسی این فوکوس»( Foreign Policy in Focus ) تقسیم محتمل و ممکن عراق و سوریه و ظهور حداقل شش خُرد کشور( میکرواستات) جدید، همگن از نظر ترکیب قومی و مذهبی را پیش بینی می کنند.

نگرانی «اردوغان» در مورد این موضوع کاملاً مستدل به نظر می رسد. او نگران است که ترکیه ممکن است به نقطه ای برسد که بر پایه آن هر بازی را بتوان از طریق رشد فرآیندهای گریز از مرکز در خاورمیانه انجام داد. علاوه بر این، غرب از پروژه ژئوپلیتیک خاورمیانه بزرگ دست برنداشته است. چیزی که هست، بسیاری از برنامه ریزی های آمریکایی ها به نتیجه نرسیده است. با این وجود، روشن بین ترین کارشناسان ترکیه از آنکارا می خواهند که در این مورد زیاده روی نکند. «یوسف کانلی»، ستون نویس معروف ترکیه در روزنامه «حریت» این پرسش را در میان می گذارد: «چرا مجلات و وبسایت های نیمه رسمی آمریکایی اغلب نقشه جدیدی از ترکیه را منتشر می کنند که در آن کشور کردستان به پایتختی دیاربکر در قسمت شرقی آن (در 13 استان) قید می شوند؟». در این ارتباط ، بی مناسبت نیست نقشه آینده خاورمیانه بزرگ را بیاد بیاوریم که توسط یک افسر اطلاعاتی کهنه کار آمریکایی به نام سرهنگ «رالف پیترز» تهیه شده و در سال 2006 در مقاله ای برای مجله نیروهای مسلح با عنوان نمادین «مرزهای خونین» ارائه شد. «پیترز» پنهان نمی‌کند از اینکه « صد سال پس از امضای قرارداد «سایکس- پیکو»، ضمن حفظ تعادل و موازنه در آستانه تقسیم و تجزیه مجدد حوزه‌های نفوذ،  خاورمیانه دوباره خواهد سوخت». اگر چنین است، آنگاه ترکیه باید برای تحولات ژئوپلیتیکی آماده باشد.

------------------------------

1- موافقتنامه سایکس- پیکو یا موافقت‌ نامه آسیای صغیر توافقی سری میان بریتانیای کبیر و فرانسه بود که در روز نهم ماه مه ۱۹۱۶ در خلال جنگ جهانی اول و با رضایت امپراتوری روسیه برای تقسیم امپراتوری عثمانی منعقد شد. این توافقنامه به تقسیم سوریه، عراق، لبنان و فلسطین میان فرانسه و بریتانیا منجر شد.

2- معاهدهٔ سور معاهده‌ای بود که در روز ۱۰ اوت سال ۱۹۲۰ میلادی بین امپراتوری عثمانی که در جنگ جهانی اول در کنار امپراتوری آلمان و امپراتوری اتریش- مجارستان وارد جنگ شده بود و میان نیروهای پیروز متفق امضا شد. در آن هنگام، بریتانیایی‌ها و فرانسوی‌ها تنگه‌های داردانل و بسفور و شهر استانبول را در تصرف خود داشتند.

https://russtrat.ru/poziciya-eleny-paninoy/19-maya-2022-1159-10398

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده