برگردان: م. مهرجو

ابتکار کمربند و جاده در آفریقا (3)

صنعتی سازی

چین افزون بر سرمایه گذاری در زیرساخت های جاده و راه آهن و تولید انرژی، که پایه صنعتی شدن است، به گونه ای فزاینده در صنعت و ساخت کارخانه های تولیدی نیز سرمایه گذاری می کند.

جمهوری خلق چین تا به امروز، با 15 کشور آفریقایی بر پایه توانایی های هر کدام، همکاری های صنعتی را به پیش برده است. در این راستا، چین و کشورهای آفریقایی برای ساخت منطقه های اقتصادی و بازرگانی، شهرک های صنعتی و شهرک های پژوهشی با یکدیگر همکاری کرده اند تا زمینه را برای انگیزه دادن به بنگاه هایی از چین و دیگر کشورها  برای تولید کالاهای صنعتی در آفریقا و برای آفریقا فراهم کنند. آنان پایگاه هایی برای تولید و فناوری برپا کرده اند و بدینگونه تلاشهای خود را در سراسر آفریقا برای تولید، افزایش شغل و در پی آن افزایش درآمدهای مالیاتی این کشورها گسترش داده اند و این روند به نوبه خود به نوسازی صنعتی و افزایش همکاری های فنی  در این کشوها نیزیاری رسانید. برای نمونه کانون سرمایه گذاری چین در نیجریه، پر جمعیت ترین کشور آفریقا با 214 میلیون تن، بر کارخانه های تولیدی مانند تولید مصالح ساختمانی، مبلمان، مواد غذایی و نوشیدنی و بسته بندی استوار است که هم برای نیازهای مردم بومی و هم برای صادرات به چین کاربرد دارد.

اگرچه شرکت‌های پیشرفته چینی، شرکت‌های کمتر پیشرفته نیجریه‌ای را در بسیاری از بخش‌ها زیر فشار گذاشته اند، اما این روند به صنعتی شدن بیشتر کشور و ایجاد شغل های بیشتر انجامیده است. بیشتر کارکنان در این شرکت ها از مردم نیجریه هستند. برای نمونه در شهرک صنعتی "لکی" بیش از 70 درصد از کارگران شرکت های چینی از مردم بومی نیجریه هستند. در این شهرک صنعتی بیشتر کالاهایی مانند کامیون، خودروهای سواری، لوله و ابزارهای پزشکی ساخته می شوند که در بازار نیجریه به فروش می رسند. همچنین این شهرک دارای یک نیروگاه برق و تصفیه خانه های آب آشامیدنی برای نیازهای آن منطقه است.

در سال 2014، اقتصاد نیجریه از اقتصاد آفریقای جنوبی که در آن هنگام نیرومندترین اقتصاد این قاره بود، پیشی گرفت. تولید ناخالص داخلی نیجریه هم اکنون  بیش از یک میلیارد دلار است.

با اینهمه نباید نادیده گرفت که افزایش بنگاه ها و سرمایه گذاران چینی به فشار و از میدان بدرکردن بنگاه های بومی و تنش میان مردم بومی و سرمایه گذاران چینی انجامیده است. درباره این دشواری پیشتر در گردهمایی های انجمن همکاری چین و آفریقا (اف. او. سی.آ.سی.) گفتگوهایی انجام شده بود. از این روی کشورهای آفریقایی با یادآوری روند پیشرفت  جمهوری خلق چین، به این کشور پیشنهاد کرده اند که به جای سرمایه گذاری های صد در صد چینی، بیشتر به سرمایه گذاری های مشترک روی بیاورد.

برای نمونه در اوگاندا، یک کارخانه مشترک میان "گروه خودروسازی اوگاندا" و کارخانه چینی "نخستین خودرو سازان"[1] برای ساخت کامیون بر پا شد. این سرمایه گذاری مشترک یکی از بیش از 60 بنگاهی است که در شهرک صنعتی و بازرگانی اوگاندا در نزدیکی شهر "کامپلا" جای گرفته است. در "ناماناو"[2] این بنگاه سرمایه گذاران مشترک، کامیون های سنگین می سازد و همزمان کارگران بومی را نیز آموزش می دهد. آفریقا هم اکنون بیشتر نیاز خود را به کامیون، با واردات کامیون های دست دوم فراهم می کند که از دیدگاه فنی کهنه هستند و با مصرف سوخت زیاد، افزون بر پرهزینه بودن، برای محیط زیست نیز زیان آور هستند. نخستین کامیون این کارخانه در دسامبر 2021 از خط تولید خارج شد.

در کشور همسایه تانزانیا، بیشتر سرمایه گذاری ها به سوی صنعت پارچه بافی و پوشاک سرازیر شد. این شرکت ها هم برای نیاز کشور تانزانیا و هم برای صادرات  پارچه و پوشاک تولید می کنند.

در کنیا بیش از 400 شرکت چینی کار می کنند. آنها بیشتر در زمینه های تولید ابزارهای صنعتی سبک، ساخت و ساز، گردشگری و بهره برداری از کانسارهای طبیعی سرمایه گذاری کرده اند. افزون بر این سرمایه گذاری های شرکت های چینی صنعت های فلزی، فناوری های ارتباطی و خودروسازی را نیزدر بر می گیرد. 

کمیسیون سرمایه گذاری اتیوپی در سال 2020 گزارش داد که 620 پروژه سرمایه گذاری از سوی چینی ها در این کشور ثبت شده اند، که بیشتر در تولید و ساخت و ساز کار می کنند. اینها نزدیک به 200.000 اتیوپیایی را به کار خواهند گمارد. در منطقه های ویژه اقتصادی اتیوپی 86.000 تن کار می کردند که در هنگام همه گیری کرونا، از نیروی کار آنان کاسته شد و به  12.000 تن کاهش یافت.

میانگین سالیانه شغل با سرمایه گذاری چینی ها در آفریقا نزدیک به 19.000 است که از آمریکایی ها بیشتر است ولی  اندازه آن هنوز از سرمایه گذاران اروپایی بسیار کمتر است. این ناهمسانی به زمینه های سرمایه گذاری های چینی ها باز می گردد. کانون سرمایه گذاری های چینی ها بیشتر در پروژه های زیربنایی بوده و هست و این پروژه ها در سنجش با شهرک های صنعتی نیروی کارانسانی کمتری را بکار می گیرند.

کشاورزی

همکاری میان چین و کشورهای آفریقایی در زمینه کشاورزی  به پیش از رونمایی از جاده ابریشم نوین بازمی گردد، ولی با راه اندازی این ابر پروژه از سوی چین، این همکاری ها به گونه چشمگیری تندتر و گسترده تر شد. از سال 2012، چین 31 پیمان نامه همکاری کشاورزی با 20 کشور آفریقایی و سازمان منطقه ای و همچنین 72 پیمان نامه همکاری کشاورزی دوسویه و یا چند سویه با کشورهای آفریقایی امضا کرده است. در سال 2019، نخستین گردهمایی همکاری کشاورزی چین و آفریقا برگزار شد. در آنجا از بنیانگذاری کمیسیونی برای همکاری کشاورزی میان چین و آفریقا رونمایی و در همین گردهمایی ساز وکارهایی نیزبرای نوسازی کشاورزی در آفریقا برنامه ریزی شد.

در این باره، این گفته که چین برای فراهم ساختن نیازهای غذایی خود زمین های کشاورزی آفریقا را از آن خود کرده و در آنها کشاورزی می کند، بارها در رسانه های غربی بازگویی شده است. ولی تنها نیمی از این گفته ها راست است. آری، شرکت های چینی در آفریقا دارای کشتزار هستند و کشاورزی می کنند ولی فرآورده های کشاورزی این کشتزارها بیشتر در بازارهای بومی و منطقه ای به فروش می رود. بر پایه گرارش های "انجمن همکاری چین و آفریقا"، در پایان سال 2020 بیش از 200 شرکت چینی در 35 کشور آفریقایی مالک زمین و سازه های کشاورزی به ارزش نزدیک به 1.11 میلیارد دلار بوده اند.

این شرکت ها برای بازارهای آفریقا، ولی به گونه فزاینده ای برای صادرات به جمهوری خلق چین فرآورده های کشاورزی تولید می کنند. بیش از 350 فرآورده کشاورزی را می توان بدون پرداخت گمرکی از آفریقا به چین صادر کرد.

دراین میان 7456 آفریقایی در شاخه های گوناگون کشاورزی در چین  و بیش از 50.000 تن هم در خود آفریقا از سوی چینی ها و در 23 "کانون کشاورزی نمونه" آموزش یافته اند.

در دسامبر 2021، "دانشگاه کشاورزی چین" و "آژانس سنجش از دور و دانش فضایی مصر" یک پیمان نامه پژوهشی درباره " کشاورزی هوشمند" امضا کردند.

پروژه های ویژه

گزیده هایی از پروژه های چین در آفریقا

از هنگام بنیانگذاری "انجمن همکاری چین و آفریقا" در سال 2000 ، تاکنون 10.000 کیلومتر راه آهن و نزدیک به 100.000 کیلومتر جاده و بزرگراه، بدست شرکت های چینی در آفریقا ساخته شده است که ساخت نزدیک به 1000 پل را نیز در بر می گیرد. از برجسته ترین این زیرساخت ها می توان از راه آهن های "مومباسا ـ نایروبی" و "آدیس آبابا ـ جیبوتی" نام برد. راه آهن "مومباسا ـ نایروبی" نخستین راه آهن پیشرفته در آفریقا بشمار می رود و نزدیک به 46.000 شغل تازه  پدید آورده است. تا سال 2021، 5.4 میلیون مسافر و 1.3 میلیون کانتینر از میان مومباسا و پایتخت کنیا در رفت و آمد بوده اند. این راه آهن تولید ناخالص داخلی کنیا را یک و نیم درصد افزایش داده است.

در نیجریه، گام های یکم و دوم گسترش و نوسازی راه آهن به پایان رسیده است.

بندر چند گانه " دوراله"[3] در جیبوتی در شاخ آفریقا و پایانه کانتینری در"لومه" کشور "توگو"[4] در غرب آفریقا در سال 2021 آغاز به کار کردند. این بندرها جایگاه مهمی در ترابری  و بازرگانی  داخل آفریقا دارند.

بسیاری از پروژه های راهسازی نیز به انجام رسیده اند. برای نمونه  می توان ازجاده ملی کنگو، بزرگراه "تیس ـ توبا[5]" در سنگال، جاده کرانه ای 693  کیلومتری میان  بندر "پورت گنتیل" و "اومبوهه"[6]  در کشور "گابون" و پل "اگوهه" در "بوهه"[7] در" گابون" نام برد.

در راستای ساخت و گسترش  پایگاه های انرژی در آفریقا، 80 نیروگاه برق و 66.000 کیلومتر سیم های جابجایی برق کشیده شده است. این  نیروگاه ها که برخی از آنها بسیار پیشرفته نیز هستند، 120 میلیون کیلو وات ساعت برق تولید می کنند.

ده ها نیروگاه برق خورشیدی با سرمایه چینی ساخته شده است که رویهم نزدیک به 1.5 گیگا وات برق را به شبکه های منطقه ای می فرستند. پارک خورشیدی "گاریسا" که بزرگترین پارک خورشیدی در شرق آفریقا به شمار می رود، با تولید 76 میلیون کیلو وات ساعت ، در کنیا ساخته شده است.

جمهوری دموکراتیک کنگو (تا سال 1997، این کشور زئیرنامیده می شد) پس از الجزایر بزرگترین کشور قاره آفریقا است که در آن نزدیک به 100 میلیون تن با 200 ریشه قومی گوناگون زندگی می کنند. جمهوری دموکراتیک کنگو  سرشار از کانسارهای گرانبها ودارایی های طبیعی است. با اینهمه دهه ها بهره کشی استعمارگران، جنگ، فساد و افزایش بی رویه جمعیت، این کشور را در شمار تنگدست ترین کشورهای جهان درآورده است. در سال های گذشته چین در پروژه های زیر ساختی و بیشتر از آن در بهره برداری از کانسارهای کنگو سرمایه گذاری کرده است. از همین روی نیز بازرگانی میان دو کشور نیز افزایش چشمگیری را نشان می دهد. در سال 2007 جمهوری دموکراتیک کنگو 304.8 میلیون دلارکبالت به ایالات متحده صادر کرد ولی صادرات کبالت کنگو به چین در سال 2008 برابر با 1.13 میلیارد دلار بود. کنگو افزون بر کبالت، سنگ مس و چوب های سخت را نیز به چین صادر می کند و صادرات این کشور به چین روندی افزایشی دارد.

در سال 2008  جمهوری دموکراتیک کنگو در یکی از بزرگترین پروژه های این کشور برای بهره برداری و صادرات از کانسارهای خود به 6 میلیارد دلار نیاز داشت که چین سرمایه گذاری در آن را پذیرفت. چین هزینه واردات خود از کنگو را با ساخت پروژه های زیر ساختی بیشتر پرداخت می کند.

با این همه، پول های هنگفتی در چرخه اقتصاد غیررسمی سرازیر شد و فساد به ناپدید شدن پول های چشمگیری انجامید و بسیاری از پروژه ها نیمه کاره ماند. در ژانویه 2021 دولت چین 28 میلیون دلار بدهی کنگو را بخشید و افزون بر آن پذیرفت که  برایبه پایان رساندن پروژه های نیمه کاره، مبلغ 17 میلیون دلار دیگر نیز به این کشور یاری برساند.

در گردهمایی، انجمن همکاری چین و آفریقا (اف. او. سی.آ.سی.) در نوامبر 2021، نمایندگان جمهوری دموکراتیک کنگو پیمان نامه نوینی را با "شرکت ساختمانی ارتباطات چین "[8] برای افزایش 840 کیلومتری جاده ملی شماره 4 میان "کیسانگانی"[9]و "بنی" در نزدیکی مرز اوگاندا بررسی و امضا کردند. جاده نوین همچنین به کنیا و جاده های حمل و نقل به بندر "مومباسا" پیوند می خورد.

        پیج فیسبوک راه توده