برگردان: م. مهرجو

راه ابریشم نوین

تندرستی

در همه دوران 27 ساله ای که در چین بودم، پیشرفت و گسترش تیمارهای بهداشتی را از نزدیک دنبال می کردم. بیش از هر چیز، در این کشور گونه ای ویژه از پایش و دیده بانی  برای پیشگیری از راهیابی بیماری از کشورهای دیگر به چشم می خورد. این پدیده همچنین روشنگر رفتارهای سختگیرانه چین در هنگام بازی های المپیک زمستانی 2022 نیز هست، یعنی همان چیزی که رسانه های غرب با کینه توزی از آن در چارچوب سیاسی کاری پکن یاد می کردند.

پس از درخواست من برای کار در چین، بیدرنگ می بایستی که من زنجیره ای ازآزمایش های پزشکی و بهداشتی را از سر می گذراندم. در گفتگو با همکارانم فهمیدم که در دهه های 50 و 60، بیماری های واگیردار بسیاری در این کشور گسترش داشته است و پیشگیری از بیماری هایی مانند سل، هپاتیت و بیماری های آمیزشی در کانون مبارزه دست اندرکاران بهداشت چین بوده است.

در نخستین سالهای پایه گذاری جمهوری خلق چین، کانون سیاست های اجتماعی دولت سیاست های بهداشتی بود. در آغاز واکسن زدن برای پیشگیری از بیماری ها گسترش یافت و پزشکان و دست اندر کاران درمان زیر فشار زیاد آموزش داده شدند. این راهکارها سپس با پایش های بهداشتی و غربالگری دنبال شدند.

تا دهه 90، رفتن به بیمارستانهای چین برای خارجی ها هنوز کاری ماجراجویانه بود، با اینهمه با ساخت و راه اندازی درمانگاه ها و بیمارستان های کوچک نو، این روند به تندی دگرگون شد. بررسی های بهداشتی برای دادن اجازه کار به بیگانگان، همچون گذشته بدون رواداری انجام می شود. ولی امروزه این بررسی ها و آزمایش ها در درمانگاه های پیشرفته ای که بسیار خوب سازماندهی شده اند و به دست پزشکان و پرستارانی که بسیار خوب آموزش دیده اند، انجام می شود.

نمای درمانگاه ها و ابزارهای پیشرفته پزشکی در آنها نشان می دهد که دولت چین هزینه زیادی را در سازو کار بهداشت و درمان این کشور سرمایه گذاری کرده است. افزون بر بیمارستان های دولتی، درمانگاه هایی نیز با سرمایه گذاری مشترک راه اندازی شده اند که افزون بر سرمایه گذاری های خارجی از دانش پزشکی دیگر کشورها نیز بهره می برند. هزینه های درمان در این بیمارستان ها بیش از بیمارستانهای دولتی چین است و نزدیک به قیمت ها در اروپا است. با اینهمه من در سال های پایانی که در چین کار می کردم، تنها به بیمارستانهای دولتی چینی می رفتم. البته انگیزه من هزینه های بالای درمان دراین بیمارستانها نبود زیرا بیمه من همه آن هزینه ها را پوشش می داد و آنچه که مرا وامی داشت که به بیمارستانهای دولتی بروم، خدمات خوب و شایستگی پزشکانی بود که در آن بیمارستانها کار می کردند.

 در دهه های پنجاه و شصت، جمهوری خلق چین با فرستادن پزشک و پرستار و ابزارهای پزشکی از جنبش های ضد استعماری در آسیا و آفریقا پشتیبانی می کرد. پس از تند شدن سیاست "بیرون رفتن" چین[1] در دهه نود، پکن نگران فراهم آوردن پشتیبانی پزشکی و درمانی برای مهندسان و کارشناسان خود در آفریقا بود. این کار نیازمند  دگرگونی در ساز و کارهای ساختار پزشکی بود. در این راستا از پویش های واکسن زدن و بهداشت پشتیبانی شد و بدین گونه مبارزه با مالاریا به انجام رسید. چین آزموده های خود را در این زمینه در دسترس کشورهای آسیایی و آفریقایی گذاشت.

درباره  راه ابریشم نوین نیز باید گفت که همکاری جهانی و پیوندها میان مردمان گوناگون در زمینه های بهداشتی جایگاه مهمی دارد و باید از آن پشتیبانی شود.

در سال 2015، دست اندر کاران بهداشتی چین درباره خطرهایی که از پیوندهای انسانی برون مرزی می تواند دامنگیر کشور بشود، هشدار دادند. خطر گسترش بیماری های واگیر دار افسانه نیست و از همین روی همکاری دست اندرکاران بهداشتی کشور باید گسترش یابد و یا بهتر آن است که یک شبکه بهداشتی ملی راه اندازی شود. به این هشدار بیدرنگ پاسخ داده شد و باید این شبکه بهداشتی ملی تا سال 2022 راه اندازی شود.

یکی دیگر از ابتکارهای دولت چین برای "راه ابریشم تندرستی"[2] ، "برنامه تندرستی 2030" چین بود (و هست) که در سال 2016 از آن رونمایی شد. در این برنامه، چین می پذیرد که "راهبرد بهداشت جهانی" را دنبال کند و همکاری بین المللی بهداشت را به گونه ای گسترده افزایش دهد.

برپایه این راهبرد نوین، از این پس داد و ستد نیروی کار و مسافرت در میان کشورهای "بی. آر. آی" هموارتر خواهد شد. با ابتکار راه ابریشم نوین، شرکت های چینی نیز در بخش بهداشت کشورهای صنعتی و پیشرفته غرب آغاز به  افزایش سرمایه گذاری کردند تا به دانش و فناوری های آنان دست یابند. از همین روی سرمایه گذاری فرامرزی چین در ساخت ابزارهای پزشکی که در سال 2014 به 130 میلیون دلار رسید و بدنبال آن سرمایه گذاری های این کشور در این بخش در سال 2017 نزدیک به 4.2 میلیارد دلار افزایش یافت.

همزمان، بسیاری از بنگاه های خارجی نیز در چین سرمایه گذاری کردند. از سال 2012 تا 2016، بر رویهم 12.35 میلیارد دلار از سوی سرمایه گذاران خارجی به شرکت های دارویی، فناوری های زیستی، سازندگان ابزارهای پزشکی و بخش تیمارهای بهداشتی و درمانی چین سرازیر شد و بیمارستانهای بین المللی گوناگونی در شهرهای چین راه اندازی شد و آغاز به کار کرد.

گسترش و پیشرفت بخش بهداشت، صنعت داروسازی و بخش تیمارهای پزشکی در چین هم راستا با پیشرفت راه ابریشم نوین انجام می گیرد. برنامه های پنج ساله همچنین دربر گیرنده چارچوب های سازمان های بهداشت ملی و در پیوند با پایبندی به ساز و کارهای جهانی در این زمینه است.

پس از آغاز همه گیری کرونا، "راه ابریشم تندرستی" دامنه گستره تر و نوینی به خود گرفت. ابزارهای حفاظتی، دستگاه های تولید کننده هوا و اکسیژن، ماسک های پزشکی، پوشاک های حفاظتی و دیگر کالاهای مانند آنها در سراسر جهان نایاب شد. ایالات متحده آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا از تولید بسنده این کالاها ناتوان بودند.

در 16 مارس 2020، هنگامی که ایتالیا بسختی از همه گیری کرونا  رنج می برد، رهبر چین "شی جین پینگ" با "جوزپه کونته" نخست وزیر ایتالیا یک گفتگوی تلفنی داشت. در این گفتگو رهبر چین افزون بر مژده فرستادن پزشک و دارو به ایتالیا، اندیشه همکاری در ساخت مشترک "راه ابریشم تندرستی" را نیز با وی درمیان گذاشت.از آن هنگام، چین تلاش های دیپلماتیک خود را برای فرستادن کمک های پزشکی خود به سراسر جهان دو برابر کرده است.

چین نیمی از ابزارهای حفاظتی تیمارهای بهداشتی جهان را تولید می کند. از آنجایی که این کشور پس از دشواری های نخستین، توانست با راهکارهای ریشه ای بیماری همه گیر کرونا را مهار کند، توان آن را داشت که ابزارها و دیگر کالاهای بهداشتی و پزشکی را به دیگر کشورهای جهان بفرستد. چین همچنین آزموده های خود را در راه اندازی بیمارستانهای اورژانس در دسترس دیگر کشورها گذاشت. پکن همچنین چندین گروه پزشکی  و کارشناسان بهداشتی را به یاری کشورهای دوست راه ابریشم نوین و آفریقا فرستاد.

کشورهای غربی که تا آن هنگام نگاهی از بالا به پایین به چین داشتند و هر بهانه ای را برای خوار شمردن و یا تاختن به چین را از دست نمی دادند، ناگهان به یاری چین وابسته شدند. در اینجا بود که بدون ترس از این رویداد که برای آنها شرم آور بود، برای پنهان شدن در پس غبار به داستانسرایی روی آوردند که گویا این ویروس بگونه ای ناگهانی از یک آزمایشگاه چینی نشت کرده که در کار ساخت جنگ افزارهای زیستی بوده است.

گمانه زنی های بیمارگونه دیگری نیز پخش شد، اینکه گویا این همه گیری بخشی از راهبرد پکن برای تسخیر جهان بوده است و یورش به چین بگونه ای سرسام آور افزایش یافت و هنوز هم این درخت زهر آلود بگونه شگفت آوری میوه های تلخ ببار می آورد.

با اینهمه، راهبرد "راه ابریشم تندرستی" با کامیابی همراه بوده است. سال ها تلاش و سرمایه گذاری در ساز و کارهای سامانه بهداشتی مانند سرمایه گذاری در بخش های آموزش، داروسازی و تیمارهای بهداشتی به بار نشست و چین نحستین کشوری بود که بر همه گیری کرونا چیره شد و زندگی در آنجا به هنجارهای پیشین بازگشت و اقتصاد آن  دوباره جان گرفت و روی به پیشرفت گذاشت. گردشگری داخلی دوباره براه افتاد. دوستان چینی من عکس هایی از سفرهای خود برای من فرستادند که بیش از همه چشم اندازهای زیبایی ازاستان های "شین جیانگ" و "تبت" را نشان می دادند.

گویا استان "شین جیانگ" بگونه ای ویژه گردشگران فراوانی از چینی ها داشته است، زیرا بر پایه گزارش های هراس آوری که درباره اویغورها پخش می شود و همچنین آیین نامه های سختگیرانه قرنطینه، کمتر گردشگران خارجی از آنجا دیدار می کردند و چون بیشتر گردشگران از خود چین بوده اند، پایش های امنیتی برای گردشگران آسانتر گرفته می شده و هزینه سفر نیز ارزانتر بوده است.

از سوی دیگر، بهای چیرگی بر همه ‌گیری کرونا هنگفت بود. آیین نامه های سختگیرانه برای رفتن به داخل چین و ساز و کارهای قرنطینه، همه دست به دست هم داده بودند و سفرهای گردشگران فرامرزی را به چین دشوار و نشدنی کرده بود. این آیین نامه های سختگیرانه، ساز و کارهای بازرگانی را نیز در بر می گرفت و همین به باز ایستادن سفرهای بازرگانی به چین انجامیده بود. همه اینها رد پای خود را بر اقتصاد گردشگری هم هر چند اندک برجای گذاشت.

با کارایی کنونی صنعت فناوری پزشکی و کارکرد بی مرز بنگاه های چینی، اقتصاد این کشور توانست ابزارهای مورد نیاز پزشکی جهان را فراهم بیاورد. کشورهای آفریقایی و آسیایی دست یاری را که چین به سوی آنها دراز کرده بود، به گرمی فشردند و این یاری چین برای آنان بسیار ارزشمند بود. آنگونه که دوستان چینی من می گویند، چین فراموش نکرده است که همین کشورها بودند که در دهه هفتاد به یاری جمهوری خلق چین شتافتند و از چین پشتیبانی کردند تا جای خود را در پهنه جهانی باز بیابد و جایگاه خود را در سازمان ملل استوار بسازد. بدین گونه بود که چین به پاس آن یاری و پشتیبانی که در آن هنگام از سوی این کشورها دریافت کرده بود، به یاری این کشورها شتافت.

این یاری چین به کشورهای آسیایی و آفریقایی از سوی برخی از کشورهای غربی در چارچوب فریبکاری این کشور وانمود شد و گفته شد که گویا چین از همه گیری کرونا برای رسیدن به آماج های سیاسی سودجویی می کند و سخن از "دیپلماسی ماسک" به میان آورده شد. روزنامه "فرانکفورتر آلگماینه" در شماره روز فوریه 2020، در نوشته ای با عنوان "دیپلماسی سرنگ پکن" نوشت که این بیماری همه گیر "یک بازرگانی پرسود و تنها در چارچوب مالی" بود. با این دیدگاه به هیچ روی شگفت آور نیست که دوبرابر شدن یاری چین به "سازمان بهداشت جهانی"[3] و دیگر نهادهای سازمان ملل در غرب با خوش بینی ارزیابی نمی شود و تنها با بدبینی به آن خرده گیری می شود وبه مدیر کل "سازمان بهداشت جهانی" انگ زده می شود که اگر هم  از سوی چین خریده نشده باشد، بیگمان زیر نفوذ چین رفته است. 

 وزیر امور خارجه پیشین  و وزیر بهداشت پیشین اتیوپی گفته بود: «چین هم اکنون از چارچوب های نوینی برای مبارزه با  بیماری ها همه گیر رونمایی می کند.». نیازی نیست که شما پیامبر باشید تا بتوانید پیش بینی کنید که چه بسا "تدروس آدهانوم گبریسوس"[4]، پس از پایان دوره پنج ساله سرپرستی اش بر سازمان بهداشت جهانی در ماه می 2022، دوباره برای این جایگاه انتخاب نخواهد شد.

همین بی باوری و بدگمانی درباره واکسن های ساخته شده در چین و روسیه در غرب پخش می شود. در همین کشورهای غربی با همه تبلیغ هایی که می شود، بسیاری تن به دریافت واکسن نمی دهند. از همین روی نیز چینی ها و روس ها نیز به سختی واکسن می زنند. با اینهمه تا پایان نوامبر 2021، 83 درصد از مردم چین واکسن زده بودند و این  به اندازه ای هست که چشم انداز روشنی از مبارزه با همه گیری کرونا را نوید بدهد.

از آغاز سال 2022، گزارش هایی در رسانه های آلمان پخش شد که گویا واکسن چینی در برابر سویه های تازه کرونا  کارایی ندارد. با اینهمه آمارهای چین نشان می دهد که  واکسن چینی در برابر سویه های جهش یافته مانند "اومیکرون" نیز کارآمد است.

بیشتر واکسن ها تا پایان سال 2021 در چین، اروپا و ایالات متحده ساخته شده اند. بر روی هم نزدیک به 6.8  میلیارد دوز واکسن در جهان تولید شده است که با این شمار واکسن، می شد که همه مردم روی زمین را واکسن زد. با اینهمه کشورهای آفریقایی و آسیایی گله مند هستند که اروپایی ها واکسن ها را برای خود نگه می دارند. در آفریقا و آسیا، اندازه واکسن زدن ملی بر رویهم  کمتر از ده درصد بوده است.

این کاهش واکسن زدن در آسیا و آفریقا در پیوند با کمبود واکسن نیست، بلکه پیامد کمبود پول برای خرید واکسن در بازارهای جهانی است.  پخش واکسن رایانه ای از سوی "کوواکس"[5]،  نهاد وابسته به سازمان ملل برای مبارزه با کرونا ناچیز است. تاکنون چین تنها کشورجهان است که "پاتنت" و روش فرایند تولید واکسن خود را به رایگان در دسترس همگان نهاده است. تا پایان سال 2021، بنگاه های داروسازی مصر و مراکش این پیشنهاد را پذیرفته و به تولید واکسن چینی پرداختند. بنگاه های بزرگ داروسازی غربی مانند "آسترازنکا"، "فایزر ـ بیونتک"، "جانسون و جانسون" و "مدرنا"[6]  واکسن های خود را بیشتر به گونه ای ویژه به کشورهای ثروتمند می فروشند، در حالی که بنگاه های دارویی چینی و روسی واکسن ها را در دسترس کشورهای تنگدست و با تولید ناخالص کمتر نیز می گذارند. بر پایه گزارش "زد. دی. اف."[7]در دوم ژانویه 2022 ، تا پایان نوامبر 2021 چین 1.3 میلیارد دوز واکسن در دسترس  کشورهای گوناگون گذاشته است. از این واکسن ها، 65 در صد به کشورهای آسیایی، 22 در صد به کشورهای آمریکای لاتین، و 10 درصد، و یا 117 میلیون دوز به آفریقا و مازاد آن به اروپا صادر شده است

در واپسین نشست "انجمن همکاری چین و آفریقا" (اف. او. سی.آ.سی.) در "داکار"، رهبر چین گفت که این کشوردر سال 2022، یک میلیارد دوز واکسن به آفریقا خواهد داد.( اتحادیه اروپا 28 میلیون دوز واکسن به آفریقا فرستاد).

در دوران همه گیری کرونا یک چیز دیگر نیز آشکار شد و آن هم اهمیت فراهم آوردن آب نوشیدنی سالم و زدودن درست پساب ها و آبریزگاه ها و همچنین ساخت شوینده ها و ابزارهای بهداشتی بود. فراتر از آن این همه گیری جایگاه یک زیرساخت یکپارچه داده ها و پیوند میان بخش های گوناگون را نیز نشان داد. رایانه های دستی و دسترسی پایدار به اینترنت این توانایی را فراهم می کند که به هنگام، از دشواری های پزشکی آگاه شده و به آنها واکنش نشان داد. بخش زیادی از دشواری های مبارزه با این بیماری همه گیر در آلمان به پیشرفت نکردن زیرساخت های دیجیتالی باز می گردد.

چین هم اکنون بزرگترین صادر کننده برخی از داروها و ابزارهای پزشکی برای پیشگیری از بیماری ها و در آستانه تولید و ساخت ابزارهای پزشکی پیشرفته است. با آگاهی از اینکه توانایی بسیاری از کشورهای جهان سوم برای تولید چنین کالاهایی ناچیز است، چین سرمایه گذاری های خود را در تولید ابزارهای پزشکی در این کشورها افزایش خواهد داد. چین می خواهد چنین کارخانه هایی را در پارک صنعتی این کشورها پایه گذاری کند. درباره این پارک های صنعتی در بخش های پیشین نوشتم.

گزاره "راه ابریشم تندرستی" نه تنها در چین، بلکه در آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین هم بکار برده می شود. این به یک سنت باز می گردد و به آزموده های پیشین گره خورده است. اما این گزاره همچنین نشان دهنده آن است که چین در دوره همه گیری کرونا جایگاه رهبری جهان را در زمینه تندرستی بر دوش کشیده است.

دولت چین در پیوندهای دوسویه و بیشتر از راه سفارت خانه های خود در مالزی، فیلیپین و یونان کمک های پزشکی و راهکارهای بهداشتی را در دسترس این کشورها می گذارد. در باره دیگر کشورها پشتیبانی های پزشکی با یاری بنگاه هایی مانند "شرکت ساخت و ساز چین" و یا "هواوی" که در دست اندر کار پروژه های راه ابریشم نوین هستند، به این کشورها فرستاده می شود. بنگاه های "جک ما" و "علی بابا" بسته های کمک را به دهها کشور از "اوگاندا" گرفته تا اکراین و ایالات متحده فرستاده اند. چین همچنین از برخی از کشورهایی که از کرونا آسیب دیده بودند، پشتیبانی اقتصادی کرد تا بتوانند ابزار های پزشکی و واکسن را در بازار جهانی خریداری کنند. برای نمونه در همین راستا 500 میلیون دلار وام دیگر به سریلانکا داده شد.

در گردهمایی های جهانی، چین در جایگاه هماهنگ کننده جای گرفت. رهبر چین در نشست مجازی سران کشورها و دولت های گروه 20، درباره راه ابریشم تندرستی سخن گفت و نمایندگان چین در نشست های کشورهای "آ.سه.آن" و گروه اروپایی "17+1" نیز درباره آن گفتگو کردند.

        پیج فیسبوک راه توده