یک رویا بود!

ساخت دوباره جهانی بهتر و دروازه جهانی [1]

در دهه نود من در بسیاری از گفتگوها با این گزاره روبرو شدم که «رژیم چین بزودی فرو خواهد پاشید». این  اندیشه از سوی بسیاری از همکاران من در پکن که از شهروندان کشورهای گوناگون اروپایی بودند، پیوسته گفته می شد. بنیاد این اندیشه بر این استوار بود که ساز و کارهای مالی چین بسته و آیین نامه ها و ساز و کارهای زیاد در این کشور، اقتصاد بازارآزاد را در تنگنا گذاشته است.

با کارآزمودگی ناچیزی که من در آن هنگام از جهان مالی داشتم، نمی توانستم سرشت و بن مایه این پیش بینی ها را ارزیابی کنم. تنها چیزی که می دیدم نرمش و همچنین پایبندی به چارچوب "لگام زدن،مهار و کنترل سرمایه خارجی" بود. سپس گام به گام  پهنه اقتصادی گشوده تر شد و من توانستم این را بخوبی به سرمایه گذاری مشترک لجستیک خود پیوند دهم.

در آغاز پروانه کاری که به ما داده بودند، به ما اجازه می داد که حمل و نقل را تنها در "منطقه ویژه اقتصادی تیانجین (تدا)"[2] انجام دهیم. سپس دامنه کاری ما به سراسر استان و در گام پایانی به سراسر چین گسترش یافت. همین روند در زندگی خصوصی من نیز رخ داد. در آغاز می بایستی که من در هتل های زیر کنترل ویژه زندگی کنم، سپس بزودی توانستم در هر جای پکن به دنبال جایی برای زندگی بگردم. دولت خیلی تند به دگرگونی ها در زندگی شهروندان نیز واکنش نشان می داد و بخش های گوناگون یکی پس از دیگری گشوده می شد. آن پیش بینی ها درباره فروپاشی سخت رخ نداد و این من را خوشحال می کرد، زیرا کار خود را از دست نمی دادم.

در دهه بیست، پیشگویی ها و نغمه های ناساز از سوی همان کسان بلند شد که گویا طبقه متوسط رو به پیشرفت چین خواهان آزادی های سیاسی است و کارآفرینان بخش خصوصی، اقتصاد سرمایه داری دولتی را دگرگون خواهند کرد و سیاست چین به سیاست غرب نزدیکتر خواهد شد. آنان می گفتند تنها چند سال لازم است که لایه پوسیده سرمایه داری دولتی کمونیستی نامردمی چین نابود شود و از میان برود.در همه این سالها، سازمان های غیر دولتی تازه به پخش هشدارها و پیش بینی های تازه و تازه تری می پردازند که درونمایه همه آنها همیشه یکسان بوده است و این است که این سیستم آینده ای ندارد و اکنون نیز در آستانه نابودی است.

من پیوسته شگفت زده می شدم که این کسان در کجا دارند زندگی می کنند و دیدم که آنان در جهان بسته خارجی ها زندگی می کردند همانگونه که در گزارش های بازی های المپیک گفته می شود، آنان در بادکنکی از پندارهای خود می زیستند. در آن هنگام من با  همسر چینی ام در یک ساختمانی  زندگی می کردم که بیشتر از شهروندان چین بودند و چین را بگونه ای دیگر می دیدم.

پس ازآنکه آن دگرگونی هایی که آنان پیشگویی کرده بودند، رخ نداد، بانگ برداشتند که چین غرب را فریب داده است. همه چیز را از غرب گرفته، و از همه مهمتر شغل ها را از غربی ها ربوده و جهان را با کالاهای ارزان پر کرده و گامی هم برای دگرگونی بر نداشته است.

سپس رئیس جمهور تازه چین از ابتکار راه ابریشم نوین، کمربند ـ جاده رونمایی کرد و گفت که چین می خواهد زیرساخت ها را در کشورهای دور و نزدیک گسترش و پیشرفت دهد و به مردم آن کشورها یاری برساند تا از تنگدستی برهند و به توانگری و آسایش دست پیدا کنند.

"کارشناسان چین" در غرب خندیدند، رسانه ها و سیاستمداران با گفتارهای بدخواهانه از یکدیگر پیشی گرفتند و گفتند چین خودش را دست بالا گرفته است. چین با هدر دادن پول، مردم خود را از پیشرفت بیشتر دور می کند و  ابتکار راه ابریشم نوین به زودی همانند یک بادکنک تبلیغی خواهد ترکید. هنگامی که این پیشگویی نیز نادرست از آب درآمد و کشورهای بیشتری به آن پیوستند و در نشست های آن شرکت کردند ( بیش از 100 کشور در سال 2015)، آنگاه دیدگاه های تازه ای افزون برپنداربافی های پیشین به میدان آورده شد زیرا دوران سرخوشی رو به پایان بود. از اینجا بود که  انگاره های "دام بدهی"، "استعمار نو"، "برنامه ریزی برای چیرگی بر جهان"، "یورش"، "به خطر افتادن دموکراسی" و.... به رسانه ها راه یافت.

دانشجویی از "غنا" که در پکن با او آشنا شدم با واژگانی ساده به من فهماند که این سخنان تا چه اندازه یاوه وپوچ هستند. او گفت: "من می توانستم در انگلیس یا آلمان بهتر زندگی کنم، ولی در آن کشورها با من به گونه یک شهروند درجه دو رفتار می شد. اینجا در چین با کسانی مانند من با آگاهی و فهم روبرومی شوند. چینی ها هم مانند ما از استعمار اروپا رنج برده اند. اگرچه چینی‌ها امروز بسیار سرفراز هستند و با خودباوری، خود را مردمی بسیار کامیاب می‌بینند، ولی با ما نیز رفتاری انسانی و برابر دارند."

رهبرچین پیوسته به آفریقا سفر می کند یا از سران کشورهای آفریقایی در پکن پذیرایی می کند و بگونه ای با آنان گفتگو می کند که گویی آنها همتایان خود او هستند. سران کشورهای اروپایی یا رئیس جمهور آمریکا در این مورد چه می کنند؟ در ژانویه 2018، ترامپ کشورهای تنگدست را "گه دانی"[3] نامید. سپس 54 کشور آفریقایی خواهان پوزش رسمی رئیس جمهور ایالات متحده شدند و این گفته او را نژادپرستانه و بیگانه هراسانه خوانده بودند. البته از سوی ایالات متحده  هم پوزش خواهی  انجام نشد.

در آوریل 2018، روزنامه اقتصادی ـ بازرگانی آلمانی "هندلز بلات"[4] گزارش داد که 27 سفیر از 28 کشور اتحادیه اروپا با هم نامه ای را در پکن امضا کردند که در آن آمده بود که "راه ابریشم نوین" بازرگانی آزاد را دشوار می کند و بگونه ای ناعادلانه به بنگاه های چینی یارانه می پردازد. تنها کسی که از امضای این نامه نکوهش کننده خودداری کرد، سفیر مجارستان بود.

در اروپا، نگرانی هایی وجود داشت و دارد که چین، از راه ابتکار یک کمربند و یک جاده، تلاش می کند با فروش کالاها و خدمات کمتر از هزینه تولید در بازار جهانی، گنجایش مازاد صنعتی را در داخل در دست بگیرد. آنها می گویند که این یک دستکاری درهماوردی و  رقابت است. افزون بر این، سیاست گذاران اتحادیه اروپا از این بیمناکند که پکن ساز و کارها و آیین نامه های  جهانی بازرگانی و سرمایه گذاری را دگرگون کند و یا ساز و کارهای کهن را از میان ببرد.

در سال 2020، نخستین سیاستمداران غربی دریافتند که سیاست جمهوری خلق چین با راهبرد راه ابریشم  نوین با کامیابی همراه بوده است. بیشتر کشورهای هموند سازمان ملل، مگر کشورها استعمارگر پیشین، از ان ستایش کرده و یا دست کم به آن روی خوش نشان داده اند. همراهی با این ابر پروژه رو به افزایش است. از این روی همه در کشورهای صنعتی پیشرفته به این باور رسیده اند که باید دربرابر ابر پروژه کاری انجام دهند.

ایراد گیری و جنگ گفتاری به حکومت چین به تنهایی راه بجایی نمی برد و نیاز به یک راهبرد پدافندی است.

در این راستا، واشنگتن بنگاهی به نام "بنگاه مالی پیشرفت جهانی ایالات متحده"[5] پایه گذاری کرد که می‌تواند تا 60 میلیارد دلار برای مبارزه با رخنه فزاینده چین در خارج هزینه کند. اتحادیه اروپا راهبرد پیوند با منطقه اوراسیا را در پیش گرفت.

جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، در نشست سران کشورهای اتحادیه اروپا در ژوئن 2021 گفت که ایالات متحده ابتکار "ساخت دوباره جهانی بهتر (بی 3ـ دبلیو)" را درپاسخ به ابتکار کمربند و جاده آغاز خواهد کرد و از فرانسه، ایتالیا، بریتانیا، آلمان، ژاپن و کانادا خواست تا در این پروژه همکاری کنند. یعنی دولت هایی که شکوفایی کنونی شان بر پایه بیدادگری و ستم چند صد ساله دیگر ملت ها وکشورها است و بیش از شصت سال تلاش کردند تا از استقلال این کشورها پیشگیری کنند، اکنون به یکباره بر آن شده اند که برای آن مردمان ستمدیده پیشین جهان بهتری بسازند.

چرا اکنون؟

پاسخ این پرسش آشکار است. زیرا  چین کاری انجام داده است که در پایان و پس از سال‌ها، نشانه های پیشرفت راستین کشورهای تنگدست به سوی آینده ای بهتر را نوید می دهد.

بنا براین ایالات متحده و همپیمانانش هیچگونه گرایش و دلبستگی به ساخت جهان بهتری ندارند، و تنها به دنبال رویارویی با چین هستند. 

"بی 3ـ دبلیو" یک  پروژه  زیرساختی بر پایه ارزش های غربی به ارزش 40 تریلیون دلار است که یایستی این مبلع تا سال 2035 در کشورهای در حال توسعه سرمایه گذاری شود.

هنگامی که جو بایدن از برنامه سرمایه گذاری خود برای ایالات متحده در واشنگتن رونمایی کرد، آماج های خود را بگونه ای آشکار روشن ساخت. او گفت که نوسازی زیرساخت های آمریکا بخشی از هماوردی با چین است. ایالات متحده باید نیرومند شود تا بتواند در پهنه جهانی در برابر چین مسلح شود.

چارچوب برنامه ریزی شده پروژه "بی 3ـ دبلیو" آماج هایی همانند راه ابریشم نوین را دنبال می کنند. این به معنی دادن وام برای پیشبرد پروژه های زیر ساختی در کشورهایی است که از کاروان پیشرفت جا مانده اند. این ابتکار می خواهد که  افزون بر سرمایه گذاری در پروژه های زیر ساختی، به آب و هوا، تندرستی و بهداشت، فناوری دیجیتال و برابری جنسیتی نیز بپردازد. البته این سرمایه گذاری ها در کشورهایی انجام خواهد شد که با ارزش های دموکراسی، آزادی، برابری، فرمانروایی قانون و پاسداشت حقوق بشر، همانگونه که کشورهای غربی می فهمند، سازگار باشند. در این راستا  رفتار با "کشورهای خوب" که گرایش به پیروی از الگوهای غربی دارند و کشورهایی  که از این الگو پیروی نمی کنند، یکسان نیست.

چنین ساز و کاری یک "دنیای بهتر" ایجاد نمی کند، بلکه  به افزایش و ژرف تر شدن شکاف ها در جهان می انجامد.

تا اکنون جز سخنانی که آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا در اکتبر 2021  درنشست "انجمن اقتصادی کشورهای غرب آفریقا" (اکوواس)[6]  در "ابوجا"[7]  پایتخت " نیجریه" ایراد کرد، چیزی از "بی 3ـ دبلیو"ایالات متحده  به بیرون درز نکرده است.

با اینهمه، او همچنین بی پرده روشن کرد که سخن بیشتر بر سرافزایش شغل و کار آمریکایی ها و کمتردرباره آفریقایی ها است. او گفت: «ما با همکاران خود برای ساماندهی به ساز و کارهای  اقتصاد دیجیتال که رو به گسترش است و در زمینه های کلیدی مانند نگهداری داده ها کار خواهیم کرد، اما به گونه ای که بازتاب دهنده ارزش های ما باشد و توانایی ها و درهایی را به روی  کارمندان ما بگشاید. زیرا اگر ما این ساماندهی را انجام ندهیم، دیگران این کار را خواهند کرد و شاید که آنها این کار را به گونه ای انجام دهند که در راستای پشتیبانی از سود مشترک ما نباشد.»

واکنش کشورهای آفریقایی روشن و آشکار بود.

مبارزه با دگرگونی های آب و هوایی از راه کاهش بکار بردن انرژی برای کشورهای آفریقایی، به معنی نابودی پایه های اقتصادی این کشورها است. از این رو این کشورها از پیگیری بیشتر گفتگوهای این نشست خود داری کردند.

از سوی دیگر، رئیس جمهور"شی" یک دستور کار ساده و روشن پیشنهاد کرد: یک میلیارد دوز واکسن، 300 میلیارد دلار برای گسترش بازرگانی، 10 میلیارد دلار وام صادراتی، 1500 تن پزشک زن و مرد و ....کنشگری چینی‌ها در زمینه هایی مانند واکسن، تولید شغل و بازرگانی است که همین ها نیز در فهرست نیازهای هر رئیس جمهور و یا نخست وزیر آفریقایی است. 

سیاست ارزش های غربی! معنی این گفته ها آن است که آفریقا یا چین در سیاست های خود  هیچگونه ارزشی را دنبال نمی کنند و به هیچ ارزشی پایبند نیستند. ولی چنین نیست. آنها ارزش های خود را دارند. ارزشهای آنها شناخت و ارج نهادن به یکدیگر، برابری  دوسویه، دخالت نکردن در سیاست های درونی یکدیگر، نداشتن پیش شرط های سیاسی برای پیوند های سیاسی و اقتصادی و هماهنگی به جای سرکردگی یکی بر دیگری است.

رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا "ارزولا فون در لاین"[8]در آغاز دسامبر 2021، از ابتکار "دروازه جهانی" رونمایی کرد که این هم راستا  با "بی 3 ـ دبلیو" ایالات متحده و پاسخ اتحادیه اروپا به جاده ابریشم نوین چین بود. اندازه سرمایه گذاری پیش بینی شده در "دروازه جهانی" 350 میلیارد بود. همانند "بی3 ـ دبلیو"، آماج های این ابتکار نیزتنها بر پایه یاری رساندن به گسترش آموزشگاه ها نبود، بلکه در چارچوب پیوند میان کشورهای جهان بر پایه "منافع راهبردی" اتحادیه اروپا بود

پس زمینه ابتکار"دروازه جهانی" برای اتحادیه اروپا تازه نیست. اتحادیه اروپا پیش از این نیز در سال 2018 از یک راهبرد پیوند با اوراسیا رونمایی کرده بود که آن را هم باید همان پاسخ به ابتکار راه ابریشم نوین ارزیابی کرد. با این همه، در آن سالها هیچ پیشامد ویژه ای رخ نداد و گمان می رود این بار هم نباید چشم براه رویداد ویژه ای بود. تا کنون هم هیچگونه داده های روشنی درباره پروژه هایی که در پیوند با این ابتکار باشند، دیده نشده است. گفته می شود که نخستین نشست درباره این راهبرد اتحادیه اروپا، برای ژوئن 2022 برنامه ریزی شده است.

بیدرنگ این پرسش از سوی آفریقایی ها پیش کشیده شد که آیا این ابتکار برای آفریقا بوده و یا تنها برای رویارویی با چین ساخته و پرداخته شده است؟

اگر اتحادیه اروپا براستی می خواست که به آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین یاری برساند، می بایستی یک راهبرد و ساز و کار مشترک را همراه با چین برای پیشرفت این کشورها دنبال می کرد. بدین سان، آسیای میانه و آسیای جنوب شرقی دیگر نیازی به اتحادیه اروپا نداشتند.

اما این امیدواری وجود دارد که "بانک اروپایی بازسازی" همگام با "بانک سرمایه گذاری زیرساخت های آسیایی"، پژوهشی را درباره دالان ها و راه آهن از کشورهایی مانند ایران، سوریه، هند، پاکستان، عراق و افغانستان تا چین  انجام دهند.

        پیج فیسبوک راه توده