برگردان: م. مهرجو

راه ابریشم نوین دیجیتال (دی. اس. آر) (1)[1]

در برنامه پنج ساله کنونی چین از 2021 تا 2025، گسترش فناوری های پیشرفته، جایگاه ویژه ای دارد. بر پایه این برنامه، هزینه های پژوهشی سالانه بیش از 7 درصد افزایش می یابند و هزینه های پژوهشی "پایه" نیز به تنهایی افزایش 10.6 درصدی خواهند داشت. پیش بینی می شود که اندازه "پاتنت"ها تا سال 2025 دو برابر شود و بخش اقتصاد دیجیتال از 7.8 درصد به 10 درصد افزایش یابد. در سال 2020، چین بیشترین نوآوری و نویابی را در سراسر جهان داشته است. در این سال ایالات متحده  44.300 و چین 58.990 نوآوری را ثبت کرده اند.

سیاست اقتصادی "گردش دوگانه"[2] راهنمای پویش چین بسوی آینده است. پای فشردن بر بازار داخلی نیازمند گسترش بازرگانی الکترونیک و خرید و فروش اینترنتی کالاها و دسترسی به روستاهاست. این سیاست برای آن در پیش گرفته شده است که با افزایش توانایی های فناوری، وابستگی کشور را به بازارهای فرامرزی کاهش دهد. 

در سال 2021، دولت چین از ساز و کارهای مهمی برای سازماندهی دوباره بازار دیجیتال رونمایی کرد که پیامدهای زیادی بر ابر پروژه کمربند ـ جاده برجای می گذارد.

بر پایه یک قانون "ضد انحصار" که از پیش برنامه ریزی شده بود، دولت چین از وارد شدن یکی از شرکت های دختر بنگاه "علی بابا" به نام "آنتفین"[3] در بورس پیشگیری کرد. این روند در غرب که غول های بزرگ اینترنتی ایالات متحده بر زنجیره های تولید ارزشهای آن چیره هستند، پیشتر دیده شده است و این گرایش در چین نیز آغاز شده بود. بنگاه های اینترنتی "علی بابا" و "تنسنت" نیز آغاز به کنترل بازار دیجیتال در چین کردند که پیامدهایی منفی بر هماوردی و نوآوری برجای نهادند.

افزون بر قانون "ضد انحصار"، ساز و کارهای نوینی نیز برای امنیت سایبری، نگهداری از داده‌های ملی و جهانی، بررسی داده های کلان و داده های فراوان ساختاریافته و بدون ساختاری که شرکت ها و بنگاهها هر روز گردآوری می کنند، ساماندهی شده است. این راهکارها و چاره اندیشی های دولت چین، بایستی دیگر کشورهای همکار در ابتکار کمربند ـ جاده را نیز در بر بگیرد، زیرا همکاری کشورهای همکار در این پروژه ها نیازمند گسترش امنیت دیجیتالی و سایبری است. همچنین جهان پیوسته بیش از پیش به فناوری های نوین و انرژی های نوین روی می آورد تا از دگرگونی های آب و هوایی و گرمایش جهان پیشگیری کند و این آماج ها با همکاری های فزاینده در فرآیندهای دیجیتالی همراه است.

چین بهترین پیش نیازها را برای چیرگی و کامیابی بر چالش های دیجیتال داراست. سال 2017، چین بزرگترین سازنده و فروشنده ابزارهای الکترونیکی و مخابراتی بود و 32 درصد از بازرگانی جهانی این ابزارها را در دست داشت. این کشور جایگاه برتر خود را از دست نخواهد نداد، زیرا چین بیشترین کانسارهای خاکی بن مایه ها و فلزهای کمیاب را برای فناوری های کلیدی این بخش در خاک خود دارد و افزون بر آن پیمان نامه هایی را با دیگر کشورها برای بهره برداری از کانسارهای کبالت امضا کرده است که برای ساخت باتری  بکار می رود.

چین فناوری "برق مستقیم با ولتاژ بالا" (برق دی ـ سی) را گسترش داده است و هم اکنون دارای بالاترین کارآزمودگی در ساخت شبکه های برق هوشمند است که افزون بر چین، در کشورهای آسیای میانه و روسیه ساخته و راه اندازی کرده است. شبکه‌های هوشمند برقی که از پایه ای ترین پیش ‌نیازهای دیجیتالی ‌سازی جهانی هستند، آنها بر روی بهره گیری از "انرژی سبز" استوارند و این توانایی را دارند که بسته به نیازهای گوناگون، سوخت و یا خوراک های ناهمسان را بکار بگیرند. بنا بر گزارش "سازمان جهانی مک کینزی"، چین سالانه نزدیک به صد میلیارد دلار در گسترش فناوری های سبز سرمایه گذاری می کند. سرمایه گذاری های ایالات متحده و اروپا در این بخش، رویهم از این مبلغ کمتر است.

چین در سال 2015 در چارچوب راه ابریشم نوین (بی. آر. آی.) از "راه ابریشم دیجیتال" ( دی. اس. آر.) رونمایی کرد. این بخشی از راهبرد کلان پکن برای یاری به کشورهای همکار در راه ابریشم نوین، برای دستیابی به پیشرفت اقتصادی در سده 21 است. این پشتیبانی در چارچوب راه ابریشم دیجیتال در گام نخست ساخت و نوسازی شبکه های مخابراتی و تلفن کشورهای هموند راه ابریشم را پوشش می دهد تا در این کشورها بازرگانی الکترونیک، ساز و کارهای پرداخت با تلفن همراه، فناوری های نوین، هوش مصنوعی امنیت سایبری و دیگر بخش های با فناوری های پیشرفته را  سازمان دهند.

پیش از این چین دستکم با 16 کشور آفریقایی در این زمینه همکاری و با امضای پیمان نامه هایی در پیوند با "راه ابریشم دیجیتال" ( دی. اس. آر.) سرمایه گذاری کرده است. با اینهمه شمار پیمان نامه ها و سرمایه گذاری ها در این بخش بیگمان بسیار بیشتر از اینهاست، زیرا در بسیاری از پروژه ها که در پیوند با این بخش است، آشکارا از راه ابریشم دیجیتال سخنی گفته نشده است. گمان می رود که یک سوم کشورهای درگیر در ابر پروژه کمربند ـ جاده، در زمینه پروژه های "دی. اس. آر" با یکدیگر همکاری می کنند.

برای نمونه در آفریقا، جمهوری خلق چین بیش از همه سازمانها و کشورهای پیشرفته غربی  بر روی هم در فناوری های مخابراتی و تلفن و اینترنت سرمایه گذاری کرده است.

کشورهای آفریقا، غرب آسیا، بخش هایی از اروپای شرقی، آسیای جنوب شرقی و آمریکای لاتین برای گسترش شبکه های تلفن همراه و افزایش پهنای باند اینترنتی به فناوری های نوین و ارزان قیمت نیاز فوری دارند. بر روی هم پیش بینی می شود که کمبود مالی برای پر کردن شکاف های زیرساختی در جهان تا سال 2040 از 15 تریلیون دلار فراتر برود. سرمایه گذاری ها در چارچوب "دی. اس. آر." می تواند به پر کردن این شکاف یاری رساند و بالندگی و گسترش این زیرساخت ها را در پی داشته باشد. پروژه هایی که در پیوند با کمربند ـ جاده چین هستند با پایه گذاری کانون های آموزشی و برنامه های پژوهشی، زمینه را برای همکاری مهندسان، پژوهشگران و دانشمندان این کشورها با همتایان چینی آنها فراهم می آورند و با بالا بردن دانش فنی آنان در زمینه هایی مانند شهرهای هوشمند، هوش مصنوعی، ربات ها و انرژی های تجدید پذیر، دستاورهای بسیاری را برای این کشورها به همراه می آورند. 

برآوردها نشان می دهند که چین تا سال 2020، دستکم 79 میلیارد دلار برای پروژه هایی که در پیوند با راه ابریشم دیجیتال (دی. آس. آر) هستند، هزینه کرده است. راه ابریشم دیجیتال در گردهمآیی های جهانی مانند "کنفرانس جهانی اینترنت"[4] و"گردهمایی کمربند ـ جاده" [5]که از سوی چین پشتیبانی می شوند، جایگاه ویژه و چشمگیری دارد و پیوند های کابلی زیر دریا، شبکه های بی سیم، فناوری های "5 ـ جی" مهندسی امنیت و سفرهای فضایی را در بر می گیرد.

در میان سالهای 1990 تا 2000، هنگامی که بنگاه های آمریکایی، گشودن بازارهای سودآور نوین و سوداگری های کلان را در دستور کار حود گذاشته بودند، تولید کنندگان چینی روی به سوی بازارهای کم درآمد و روستایی مانند روسیه، کنیا، عراق، افغانستان و مکزیک و گاهی بخشهای روستایی آمریکا آوردند. اکنون که بنگاه های فناوری چینی در کشورهای پیشرفته از سوی شرکت های فناوری غربی زیر فشار رفته اند، آنها کشورهای جنوب را کانون تلاش های خود کرده اند، یعنی کشورهایی که  گمان می رود که در آینده بیشترین افزایش جمعیت جهان در آنجا باشد. فناوری های چینی ارزان تر و با جیب و نیازهای مردم این کشورها سازگارتر هستند و با ساز و کارهای آسانتری به دست مردم می رسند.

کشورهای غربی به چین بهتان میزنند که از فناوری تلفن و دیگر فناوری های تکنولوژی خود برای گردآوری داده ها سود می جوید و این داده ها را در دسترس رژیم های دیکتاتوری برای پایش و سرکوب مردم می گذارد، یعنی چین بدین گونه در فشار بر مردم در این کشورها همدستی می کند. چین این اتهام ها را بی چون و چرا رد می کند و به پایه ها و چارچوب های بنیادین همکاری در راه ابریشم نوین اشاره می کند که در آن آشکارا کشورها از دخالت  در امور داخلی کشورهای دیگر، جاسوسی و گردآوری داده ها برای هدف های خود، بازداشته شده اند.

تاکنون حتی یک نمونه پیدا نشده است که چین این چارچوب ها را زیر پا گذاشته باشد. از سوی دیگر، شنود غیرقانونی، رهگیری و جاسوسی ازشبکه های مخابراتی دیگر کشورها از سوی سازمان های اطلاعاتی و مخفی ایالات متحده رویدادی همیشگی و گسترده است.

هر چند چین بارها در زمینه همکاری نکردن در چنین کارهایی روشنگری کرده است، ایالات متحده، ژاپن، استرالیا و برخی از کشورهای اروپایی از گسترش فناوری "جی ـ 5" چینی در کشورهای خود جلوگیری می کنند. با اینهمه، هسته بنیادین این تحریم ها، از میدان بیرون راندن یک هماورد پیروزمند و کامروا است. ترس از جاسوسی تنها گرد و غبار تبلیغاتی برای فریب مردم غرب است و واشنگتن تنها نگران از دست رفتن چیرگی بنگاه های فناوری آمریکایی است.

در این بخش نیز شعار "نخست آمریکا" کاربرد دارد. در دوران کنونی و در پیشرفت فناوری، دارا بودن و خرید و فروش تراشه ها جایگاه کلیدی دارد که می توان آن را با جایگاه نفت در سده بیستم سنجید. در آن هنگام نفت سوخت اقتصاد جهان بود که جنگ های بیشماری بر سر آن رخ داد. در پایان سده گذشته جایگاه نفت به چندین دلیل روی به کاهش نهاد که مهمترین آن دگرگونی های آب و هوایی بود که پیامد سوزاندن سوخت های فسیلی بود. دیجیتالی شدن نه تنها به کاهش و در پایان به کنار نهادن سوخت های فسیلی یاری می رساند، بلکه به افزایش بهره وری و کاستن ازهدر دادن دیگر نهاده ها نیز می انجامد. 

همه گیری کرونا، درگیری های جهانی را بر سر تولید تراشه ها برجسته کرد. ناگهان کمبود نیمه هادی ها برای شاخه های گوناگون صنعت های پیشرفته در همه جهان خود را نشان داد. پیامد تحریم چندین بنگاه چینی از سوی ایالات متحده آن بود که سایرین برای پیشگیری از سرنوشتی همانند بنگاه های چینی، تراشه ها را انبار کردند. با نابسامانی های پدید آمده در پیوند با همه گیری کرونا، باز هم بر این درهم ریختگی افزوده شد، به گونه ای که تولید و فروش تراشه ها دیگر نمی توانست تقاضا را برای "تراشه های" های الکترونیکی پوشش دهد. پیامد این نابسامانی بیش از همه در صنعت خودروسازی خود را نشان داد. از آنجایی که این صنعت انبار و اندوخته این تراشه ها را نداشت، زمینگیر شد و تولید خودرو رو به کاهش نهاد و گاهی از تولید باز ایستاد. پیش بینی می شود که صنعت خودرو سازی جهان در سال 2020 ـ 2021، نزدیک 60 میلیارد دلار زیان بدهد.

در این گیر و دار دو چیز آشکار شد. نخست اینکه تولید تراشه تنها در دست چند شرکت است و دوم اینکه این صنعت برون سپاری شده است. این هر دو چیز چشم اسفندیار جهانی شدن است.

ایالات متحده آمریکا سرزمین مادری تولید بخش های کوچک، نیمه هادی ها است که پایه  انقلاب دیجیتال سده بیست و یکم است. شرکت آمریکایی "اینتل" که هنوز هم بزرگترین تولید کننده "نیمه رسانا" های امروزی است، در سال 1968 بنیانگذاری شد. با اینهمه، امروز برجستگی آمریکا بیش از همه در نمودار سازی تراشه ها، نرم افزار مورد نیاز برای این کار و در ماشین هایی است که این تراشه ها را تولید و پردازش می کنند. می توان گفت که اکنون کم و بیش هر تولید کننده تراشه در جهان به "پاتنت" ها، نرم افزارها و ماشین های ایالات متحده وابسته است. آمریکا می خواهد جایگاه خود را در این زمینه استوار کند و برای این کار یک راهبرد دوگانه را در پیش گرفته است. از یک سو می کوشد که "ارزش افزوده" خود را در این بخش گسترش دهند و از سوی دیگر با پیشگیری از صادرات این تراشه ها به چین، این کشور را دور نگه داشته و پس بزند.

در همین راستا قانون "تراشه ها برای آمریکا" در ژانویه 2021 از تصویب گذشت و بر پایه این قانون، زنجیره ای از چاره اندیشی ها برای پشتیبانی از پژوهش، پیشرفت و ساخت نیمه رساناها در ایالات متحده راه اندازی می شود.

نیمه هادی ها یا تراشه ها، سنگ بنای ساختارهایی از سیلسیم دارند که برای کاربرد فناوری پیشرفته  در ساخت همه چیز، از ماشین رختشویی خانگی گرفته تا موشک های فراصوت بکار برده می شوند و از این روی جایگاه برجسته ای در تولید داخلی هر کشوری دارند و همین نیز از چشم قانونگذاران ایالات متحده دور نمانده است. از هنگامی که دولت ترامپ خواهان هماوردی راهبردی ایالات متحده با جمهوری خلق چین شد، چیرگی بر فناوری های کلیدی در دستور کار قانونگذاران ایالات متحده جای گرفت.

        پیج فیسبوک راه توده