برگردان: م. مهرجو

 کمربند ابریشم دریایی (4)

بندر های گردنبند مروارید

گوادر، پاکستان [1]

تاریخچه بندر گوادر، برنامه های راهبردی چین را نشان می دهد. از یک سو پکن نگران رفت و آمد در راه های دریایی است که از گذرگاههای پر خطر می گذرند و از سوی دیگر با ناپایداری سیاسی در کشورهای منطقه روبرو است. بندر گوادر که در پاکستان و در کنار دریای عمان جای گرفته است، تا پایان دهه پنجاه میلادی، بخشی از سلطان نشین عمان بود که از سوی  آقاخان سوم، رهبر معنوی نزاریان اسماعیلی به مبلغ سه میلیون پوند خریداری شد. در سال 1977، این دهکده ماهیگیری پیشین بخشی از بلوچستان پاکستان شد که از دیدگاه سیاسی، بویژه در مرز با ایران، محلی ناآرام بوده و هست.

به دلیل مرز کشی های مصنوعی در دوران استعمار، مردم بلوچ درسه کشور پاکستان، ایران و افغانستان زندگی می کنند و ده ها سال است که برای ایجاد یک کشور مستقل تلاش می کنند.

از سال 2002، یک پایانه نفتی و کانتینری در ژرفای دریا در خلیج شرقی گوادر ساخته شده است که با یک فلات صخره ای محافظت می شود. این نخستین بندر در پاکستان است که برای پهلو گرفتن همه کشتی های بزرگ و کوچک سازگاری دارد و نه تنها در مسیر رفت و آمد نفتکش هایی جای گرفته است که از آبراه تنگه هرمزمی آیند، بلکه در جایی ساخته شده است که می تواند یک منطقه تولیدی باشد. هر چند بلوچستان یکی از تنگدست ترین بخش های پاکستان است ولی سرشار از نفت است.

پاکستان به تنهایی توانایی گسترش و ساخت و ساز در بندر گوادر را نداشت و سرمایه گذاران کشورهای وارد کننده نفت نیز گرایشی به پیشرفت این بندر نداشتند، زیرا آنها بندرهای خود را دارند و نمی خواهند برای خود هماوردهای تازه ای بتراشند. تنها چین بود که اهمیت راهبردی بزرگ این بندر را به عنوان یک بندر سرپل دریافت. جمهوری خلق چین می تواند نفت را به این بندر وارد کند و از آنجا با لوله های زمینی و دور زدن مسیرهای پر خطر دریایی به چین برساند. چین و پاکستان پیمان گسترش و نوسازی این بندر را امضا کردند و نخستین فاز گسترش و نوسازی این بندر در سال 2007 به پایان رسید.

در سال 2013، "هلدینگ فراسوی دریاهای چین"[2]، ساماندهی بند گوادر را با آغاز فاز دوم نوسازی و گسترش این بندر به عنوان "سرپل" "دالان اقتصادی چین و پاکستان"[3] پذیرفت. در 31 ماه مه 2021 نیز این هلدینگ فاز دیگر نوسازی این بندر را آغاز کرد. این بندر و دالان آن، پیوند دهنده کشورهای غرب آسیا و کشورهای "سازمان همکاری کشورهای مستقل"[4] یعنی ارمنستان، آذربایجان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، مولداوی، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان است و آنها می توانند از راه این دالان ها خود را به شمال شرقی و استان "شین جیانگ" چین برسانند.

این بندر افزون بر اینکه پیشرفت اقتصادی و اجتماعی پیرامون خود را گسترش می دهد، به پایداری و آرامش کراچی در شرق این کشور نیزیاری می رساند. پایتخت پیشین  پانزده میلیون نفری پاکستان، یکی از بزرگترین شهرهای جهان است.

با این همه، بهبود اقتصادی بومیان در منطقه گوادر هنوز زیاد نیست و از این رو واکنش هایی را در برابر ساخت و سازها در این بندربرانگیخته است، زیرا مردم بومی این ساخت و سازها را مخالف ودر برابر روشهای سنتی زندگی خود می بینند. بر پایه برنامه های  سرمایه گذاران، باید همزمان با پیشرفت پروژه های نوسازی بندر، زمینه های کاری و شغل  نیز فراهم شود تا به پایداری سیاسی و اجتماعی در پاکستان بیانجامد. 

بخشی ازاین بندر یک پالایشگاه گاز مایع است که خوراک آن از یک خط لوله در ایران پمپاژ می شود. همچنین یک خط لوله گاز به شمال پاکستان در حال برنامه ریزی است که تا استان شین جیانگ در چین ادامه خواهد یافت.

در خود شهرنیز با سرمایه گذاری 20 میلیارد دلاری چین، یک بیمارستان، مدرسه، دانشگاه و یک منطقه ویژه اقتصادی به مساحت 100 کیلومتر مربع و یک نیروگاه برق ساخته می شود.

چاه بهار (چابهار)، ایران

بندر چاه بهار (چابهار) در دریای عمان  و در جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان ایران و در 200 کیلومتری گوادر قرار دارد. این تنها بندر ژرف ایران است که بدون نیاز به گذار از تنگه آبی هرمز، به دریای عمان و اقیانوس هند دسترسی دارد. جایگاه آن از دیدگاه دسترسی های جغرافیایی آن به افغانستان، پاکستان و هند بسیار پر اهمیت است و در پیوند با دالان بسیار مهم حمل و نقل شمال ــ جنوب، می تواند به یکی از مهمترین کانونهای بازرگانی جهانی فرا روید.

دراین شهر بندری با جمعیت 200.000 نفر، منافع چین و هند، آشکارا رویاروی یکدیگر قرارگرفته اند. هند در این بندر با هدف پیوند زدن دالان حمل و نقل شمال ــ جنوب به هندوستان و دور زدن پاکستان سرمایه گذاری کرد. چین این بندر را به عنوان یک بندر بنیادین برای داد وستد و بازرگانی با ایران می بیند. هر چند هند از سال 2003 با ایران بر سرگسترش و سرمایه گذاری در این بندر گفتگو کرده است، ولی هر دو کشور تنها پس از آغاز سرمایه گذاری چین در بندر گوادر پاکستان، گامی رو به جلو برداشتند. در سال 2016، هند با وجود تحریم های غرب به زیان ایران، نیم میلیارد دلار در این بندر سرمایه گذاری کرد.

چین تاکنون در بندر چابهار سرمایه گذاری نکرده است. با این همه، انتظار می رود که چین درچارچوب بخشی از "بی. آر. آی."، و گسترش دالان حمل و نقل شمال- جنوب در پیشرفت این پروژه همکاری کند. زیرا این بندر، از یک سو بنیادی ترین کارکردهای ابتکارپروژه کمربند ــ جاده را دارد و از سوی دیگرمی تواند یک بندر "سرپل" برای پیوند و چهار راه  دالان های حمل ونقل بشود و همچنین این توانایی ها را با تبدیل شدن به موتور صنعت و کشتیرانی درهم آمیزد.

دوقم (دوکان)، عمان

عمان هم اکنون خود را برای زندگی پس از دوران نفت آماده می کند. شهر دقم، شهری با بندر نفتی در دریای عمان، می بایستی به یک کانون گردشگری با فرودگاه ویژه خود تبدیل شود که از سال 2014 پروازها در آنجا آغاز شده است. این پروژه به دست چینی ها ساخته شد و نخستین پروژه اززنجیره پروژه هایی بود که در "منطقه ویژه اقتصادی آینده" در عمان به اجرا درآمد.

عمان از چین دعوت کرده است تا در چارچوب بخشی از یک سیاست راهبردی، توسعه این کشور راکه تا سال 2040 ادامه خواهد یافت، درساخت یک بندر، یک پارک صنعتی و یک منطقه آزاد بازرگانی برای رقابت با دبی که نهصد کیلومتر دورتر است، سرمایه گذاری کند. در این پروژه یک شهر هوشمند با 100 هزار نفر جمعیت نیز در دقم ساخته خواهد شد.

با این همه، برای چین و عمان  تا آن هنگام، بندر نفتی جایگاه خود را از دست نخواهد داد و این بندر با توانایی های خدمت رسانی به کشتیرانی بین المللی، نفت و پشتیبانی از منطقه آزاد بازرگانی و اقتصادی مهم باقی خواهد ماند. همچنین با  پایه گذاری یک"کانون بازرگانی آزاد مصالح ساختمانی"، چین و عمان می خواهند کانونی برای خرید و فروش مصالح ساختمانی  برپا کنند.

مومباسا، کنیا

مومباسا از هنگام استقلال کنیا در سال 1963، مهمترین بندر شرق آفریقا بوده است. این بندر که به نام دروازه بازرگانی با آفریقا شناخته می شود، بویژه برای کنیا و کشورهای همسایه آن یعنی تانزانیا و اوگاندا نیزمهم است. در سال‌های 2014 تا 2016، چین دو پایانه کانتینری در شهر بیش از یک میلیونی مومباساساخت و همه پایانه ها وساخت و سازهای این بندر نوسازی شد. در همان هنگام جاده ای نیز به درازای 500 کیلومتر به نایروبی پایتخت کنیا با سرمایه گذاری چین ساخته شد و راه آهن نایروبی به اوگاندا نیز نوسازی گردید.

به این ترتیب، مومباسا به عنوان یک کانون اقتصادی مهم شکوفا شد. افزون بر داد و ستد قهوه، کارخانه های مواد خوراکی و شیمیایی و یک کارخانه نورد فولاد و آلومینیوم، پالایشگاه های نفت و کارخانه سیمان نیز در این بندر ساخته شد. گسترش بندر و پیوند آن با منطقه های داخل کشور، آغازی بر پیشرفت اقتصادی  و کامیابی کنیا و کشورهای پیرامون آن بود. با انجام این کار، چین نیز از سود اقتصادی برای بهره گیری از این بندر که کانونی مهم در بازرگانی با آفریقا است، در چارچوب بخشی از جاده ابریشم نوین برخوردار شد. ایالات متحده نیزدراین بندرپایگاهی دارد که برای فعالیت های دریایی خود در شاخ آفریقا بهره می برد.

از سال 2012، "شرکت ساخت و ساز تلفن چین"[5]، در شمال مومباسا، در حال ساخت یک مجموعه ای کلان به نام "مجموعه لامو"[6] است که یک بندر بزرگ با  32 پایانه و کارخانه های پیرامونی و زیرساخت هایی برای دالان های حمل ونقل به سودان جنوبی و اتیوپی را در بر می گیرد. هزینه این پروژه ها 25.5 میلیارد دلار تخمین زده شده است. در همین راستا، کنیا، اتیوپی و سودان جنوبی، می خواهند در جزیره "لامو" بندری را به همین نام بسازند که به مهمترین کانون پشتیبانی و باز پخش کالا در کرانه های شرقی آفریقا تبدیل شود. از همین روی، دولت‌های این سه کشور ابتکار حمل‌ ونقل بندر لاموـ سودان جنوبی- اتیوپی را راه‌اندازی کرده‌اند. افزون بر این ها، در این پروژه ها، ساخت مجموعه کاملی از بزرگراه ها، خط های راه آهن، منطقه های صنعتی خط های لوله نفت نیز گنجانده شده است. این پروژه می تواند شغل های گوناگونی را برای مردم بومی در لامو و دیگر منطقه های داخلی این کشورها پدید آورد.

این پروژه یک پروژه آینده است که هیچگونه سود کوتاه مدتی را در بر ندارد و ازهمین روی دستمایه بگو مگو های جنجالی در رسانه های غربی شده است. مخالفان، این پروژه ها را خیلی بزرگ می دانند وبه دلیل هزینه های زیاد، در به بار نشستن آنها بد گمان هستند. ولی برای رهانیدن آفریقا از تله تنگدستی، چنین سرمایه گذاری های بزرگی گریز ناپذیر است. جاده ابریشم نوین، چنین پروژه های رویایی را در چشم انداز نشان می دهد.

دارالسلام، تانزانیا

شهر پنج میلیونی دارالسلام در کرانه  دریا، کانون اقتصادی تانزانیا است. در این شهر نزدیک به 575 بنگاه صنعتی بزرگ  سرگرم به کار هستند. این بندر برای تانزانیا و برای کشورهای همسایه آن مانند زامبیا و یا زنگبار ارزش و جایگاهی ویژه و مهم دارد.

در سال 1978 دنگ شیائوپینگ از تانزانیا دیدن کرد و همکاری های اقتصادی دو کشور از همان هنگام پی ریزی شد. در سال 2018، در هشتمین کنفرانس چین و آفریقا، جمهوری خلق چین، مبلغ 60 میلیارد دلار به تانزانیا پرداخت کرد که یک چهارم آن در چارچوب وام بدون بهره و 5 میلیارد دلار نیز برای واردات از چین بود. مهمترین هدف های این بسته مالی، سرمایه گذاری لجستیکی  برای پروژه‌های زیر ساختی بندرهای دارالسلام و "باگامویو"[7]بود که در 60 کیلومتری شمال  بندر دارالسلام جای گرفته است. با گسترش زیرساخت ها وسامانه راه ها در بندر باگامویو، این بندر با بخش های داخلی تانزانیا و همچنین  با کشورهای همسایه مانند موزامبیک، کنیا و جمهوری دموکراتیک کنگو پیوند می یابد. افزون بر این، هزینه ساخت پل کیگامبونی به طول 680 متر که زیرساخت های حمل و نقل در منطقه دارالسلام را کامل می کند، از سوی چین فراهم می شود.

        پیج فیسبوک راه توده