بنیاد فرهنگ استراتژیک- لئونید ساوین

پاکستان، علیرغم کودتای امریکائی- پارلمانی علیه عمران خان نخست وزیر آن کشور، به سیاست همکاری و نزدیکی با چین و روسیه ادامه میدهد. این که سرنوشت عمران خان که سیاست دولت خود را بر مبنای نزدیکی سریع تر و بیشتر با چین و روسیه و پیوستن به دو پیمان شانگهای وبریکس تنظیم کرده و پاکستان را می خواست به شاهراه ابریشم پیوند بزند، هنوز معلوم نیست و باید دید که در صورت خروج کامل او از چرخه سیاست پاکستان، دولتی که اکنون در این کشور بر سرکار است، سیاست نزدیکی به چین و روسیه را ادامه خواهد داد؟

در اول ماه مه سال 2018، وزارت امور خارجه پاکستان بمناسبت هفتادمین سال برقراری روابط رسمی میان اتحاد شوروی وقت و پاکستان بیانیه ای صادر کرد. در آن بیانیه آمده بود:

"ما معتقدیم که همکاری استراتژیک چندجانبه دراز مدت میان دو کشور برای مردم پاکستان و فدراسیون روسیه سودمند خواهد بود و به صلح و ثبات منطقه کمک خواهد کرد".

در بیانیه متقابل وزارت امور خارجه روسیه نیز تاکید شد: "وزرای امورخارجه با خرسندی سطح بالای مناسبات میان دولت روسیه و پاکستان که بر اساس اصول برابری حقوق، احترام متقابل و درنظر گرفتن منافع یکدیگر پایه ریزی شده و همچنین به جنبه همکاری سازنده در امور جهانی، از جمله در سازمانهای بین المللی پیشرو، پیش از همه سازمان ملل متحد و سازمان همکاری شانگهای را ارزیابی می کند."

در دوران نخست وزیری عمران خان، پاکستان و روسیه به تعمیق پیگیرانه ایجاد گفتگوی سیاسی دو جانبه، توسعه همکاری های چند جانبه مبارزه علیه تروریسم، تجارت و اقتصاد و دیگر زمینه های عملی برای منافع مردم روسیه و پاکستان تاکید کردند.

تعمیق روابط اسلام آباد و مسکو ناشی از بحران روابط هر دو کشور با امریکا و غرب بود. پاکستان بطور قابل ملاحظه ای از آمریکا دور می شد. اسلام  آباد با کمبود اعتماد به آمریکا روبرو بود، زیرا برنامه واشنگتن در راه تدوین سیاستی بر اساس نابرابری است.

در طرف آمریکایی این درک و شناخت وجود ندارد که پاکستان درباره منافع ملی دیگر حاضر به مصالحه نیست.

سیاست کاخ سفید نسبت به پاکستان مشخص است، برای نمونه تهدید دولت ترامپ برای آوردن نام پاکستان در فهرست دولت های حامی تروریسم.

در پاسخ این مسئله اسلام آباد از در اختیار قراردادن منطقه ای از پاکستان به واشنگتن برای ترانزیت محمولات به افغانستان جلوگیری کرد و تحویل داده‌های سرویس‌های اطلاعاتی خود به آمریکایی‌ها را متوقف ساخت.

مقامات عالی رتبه پاکستان بویژه، در دوران عمران خان، ارتش آمریکا را به تلاش برای بی ثباتی پاکستان متهم کردند.

در همان دوران "ناصرخان جانجو" مشاور نخست وزیر پاکستان در امور امنیت ملی گفت که کشاندن کشور آنها به جنگ در افغانستان کار واشنگتن بود. این واشنگتن بود که اسلام آباد را از "تهدید کمونیستی" ترساند و حکومت پاکستان به اشتباه این امر را پذیرفت.

خروج نیروهای شوروی از افغانستان به حکومت طالبان در آن کشور منجر شد. پس از حمله به آسمانخراش های نیویورک در سپتامبر 2001 اشغال افغانستان توسط آمریکا روی داد. پاکستان و افغانستان با مرزی 2 هزار و 500 کیلومتری با یکدیگر مرتبط هستند.

شرایط در طول زمان تغییر می کند و منافع هم تغییر می کند. اگر دیروز روسیه (شوروی سابق) را در پاکستان بمثابه مهاجم می دیدند، در دوران عمران خان درباره روابط فرهنگی عمیق بین دو کشور سخن می گفتند و از سربازان روس برخلاف آمریکایی‌ها که تنها می توانند بمباران کنند، بمثابه جنگجویان واقعی یاد می کردند.

زخم کهنه افغانستان مربوط به گذشته است و اکنون شرایط دیگری در منطقه حاکم است. "تنظیم نوین مناسبات بین پاکستان و روسیه تحول و پیشرفت الگویی در سیاست جهانی است. متحدین قدیمی مانند ایالات متحده آمریکا و پاکستان، در زمینه ژئوپولیتیکِ در حال تغییر هستند".  واشنگتن فقط سعی دارد نقش هژمونی جهانی خود را حفظ کند. اما پاکستان در دوران عمران خان و حتی هنوز هم  بطور واضح روی خطوط سیاست خارجی مغایر با برنامه های جهانی ایالات متحده آمریکا کار می کند.

تا آنجا که به روسیه مربوط می شود، در سال 2015 تحول مهمی در رابطه دو کشور روسیه و پاکستان روی داد که در نتیجه آن پاکستان به سازمان همکاری شانگهای و بریکس پیوست. در همان سال تحریم‌های مربوط به تحویل سلاح های روسی به پاکستان لغو شد و در ماه اوت قراردادی به مبلغ 153 میلیون دلار برای خرید هلیکوپترهای جنگی ساخت روسیه توسط پاکستان امضاء شد. برای همین نیز مانورنظامی مشترک در خاک روسیه و پاکستان انجام گرفت.

در میانه سال 2017 بین شرکت روسی " گازپروم" و شرکت توسعه نفت و گاز پاکستان که مشغول استخراج گاز و نفت است، یادداشت تفاهمی بمنظور توسعه همکاری دوجانبه و ایجاد موسسات مشترک و بکار گرفتن فن آوری های جدید امضاء شد. و در آغاز سال 2018 توافق نامه ای درباره همکاری بین دو کشور در زمینه تبادل اطلاعات سرویس های ویژه امضاء شد.

 اینها نشانه های بالا رفتن سطح همکاری  دو کشور بودند.

افغانستان حلقه دیگری است که سیاست واحد دو کشور در برابر آن را بهم پیوند می دهد همچنین همسایگی پاکستان و افغانستان با ایران. صلح و ثبات در این کشور هم خواست روسیه و هم خواست پاکستان است.

در سال 2018 پاکستان کریدور اقتصادی پاکستان- چین را که از بندر گوادار در ساحل اقیانوس هند آغاز می شود و ضمن گذشتن از مرز پاکستان – چین، در شهر کاشغر چین در نزدیکی مرز قیرقیزستان(165 کیلو متری) پایان می یابد، رسما افتتاح کرد.

پروژه های اتحادیه اقتصادی اوراسیا و پروژه "یک منطقه، یک راه" چشم اندازهای مهم حمل و نقل را در برابر پاکستان قرار داده که هر دولتی که در این کشور بر سر کار باشد و یا بر سر کار بیاید نمیتواند چشم خود را به روی آنها ببندد.

جمهوری خلق چین و قرقیزستان در حال حاضر با زیرساختهای حمل ونقل از طریق گذرگاه "توروگارت" مرتبط هستند و برای روسیه هرچند بطور غیرمستقیم، میتواند راه اقیانوس هند (از طریق ایران) را باز کند. در دوران عمران خان پکن شریک استراتژیک پاکستان شد و همزمان با آن، رهبری وقت پاکستان علاقمند به تنوع روابط سیاسی و نزدیکی با روسیه را در پیش گرفته بود.

امکان بالقوه کریدور اقتصادی روسیه- پاکستان در مرکز این نزدیکی قرار داشت. راه حلی برای رونق بازارهای یکدیگر و بهره و مزیتی مسلم برای اقتصاد روسیه و پاکستان!

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده