برگردان: م. مهرجو

راه هایی درسراسر کشور - جاده‌های "کمربند ـ جاده" در آسیای جنوب شرقی (1)

انجمن کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه آن) در سال 1967 از سوی تایلند، اندونزی، مالزی، فیلیپین و سنگاپور برای همکاری های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی پایه گذاری شد. اکنون ده کشور که نزدیک به هشت درصد از جمعیت جهان و یک درصد از مساحت زمین را در بر می گیرند، در زیر این چتر با هم کار و زندگی می کنند. از این دیدگاه، این انجمن چیزی در اندازه کشورهای اتحادیه اروپاست، ولی تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا با 15 تریلیون دلار، 5 برابر تولید ناخالص داخلی کشورهای "آ. سه.آن" با 3 تریلیون دلار است. 

در نوامبر 2020، کشورهای"آ.سه. آن" پیمان نامه بازرگانی آزاد (همکاری اقتصادی فراگیر منطقه ای، آر. سی. ای. پی)[1] را با استرالیا، چین، ژاپن، نیوزیلند و کره جنوبی امضا کردند که می بایستی از آغاز ژانویه 2022 به کار بسته می شد. این پیمان نامه به پایه ریزی بزرگترین منطقه آزاد بازرگانی در جهان انجامید، زیرا که یک سوم بازرگانی جهانی در این بخش از زمین انجام می گیرد.

هشت کشور از کشورهای  "آ.سه. آن." با دریای چین جنوبی همسایه هستند. برای هزاران سال، مردمی که در آنجا زندگی می کردند، از دریا برای ماهیگیری، حمل و نقل و داد و ستد کالاها و دیدار با همسایگان خود سود می بردند. تا هنگامی که آشتی میان مردم باشد، دریا مردم را از هم  جدا نمی کند و به هم پیوند می دهد. نزدیک به سیصد سال پیش، هنگامی که کشورهای استعمارگراروپایی پرچم های خود را در این منطقه از جهان برافراشتند وهر یک بخشی را از آن خود کرد و یا دایره نفوذ خود خواندند، درگیری ها آغاز شد و دامن زدن به درگیری ها با بهره کشی از زمین و مردم همراه بود. هر چهبهرهکشی هاددمنشانه تر و خشن تر باشند، جنگ ها خونین تر و وحشیانه تر می شوند. برای نمونه، در جنگ ویتنام، آمریکا کوشید که با چند دهه  بمباران، این کشور را به دوران پیش از تاریخ پس براند. این جنگ در نیمه دهه هفتاد به پایان رسید ولی هنوز مردم و طبیعت ویتنام از پیامدهای آن جنگ خانمانسوز رنج می برند.

برای همه کشورهای "آ. سه. آن"، آرامش در دریای جنوبی چین ارزش بسزایی دارد. آنها همگی خواهان سود بردن ازآبهای سرشار از ماهی، کانسارهای نهفته در زیر بستر آن و حمل و نقل رایگان در این دریا هستند و نمی خواهند که پای بیگانگان که به دنبال هدف های خود هستند، به این دریا باز شود. "اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا" و کشورهایی که با آن همکاری می کنند، خود را از دیدگاه اقتصادی و فرهنگی یکسان می دانند.

چین نزدیک به 30 سال پیش، با این اتحادیه پیوندهای رسمی خود را آغاز کرد و گام به گام با همه کشورهای این اتحادیه پیمان نامه های بازرگانی نیز امضا کرد (پیمان بازرگانی آزاد چین ـ آ.سه.آن) و از آن هنگام داد و ستد میان آنها و جمهوری خلق چین چندین برابر افزایش یافته است و از این رو پیوندهای آنان با چین نیز در همه زمینه ها بهبود یافته و ژرف تر شده است و این در حالی است که میان آنها ناهمگونی های چشمگیری نیز به چشم می خورد. 

ادعاهای چین درباره دریای جنوبی این کشور ریشه های تاریخی دارد ولی این ادعاها از سوی دیگر همسایگان این کشور پذیرفتنی نیست و آنان نیز خواستهای قانونی و درستی دارند. از این رو چین تلاش می کند که با گفتگو و بدون درگیری بر این چالش ها چیره شود و راهکاری بیابد که از یک سو نیازهای امنیتی خویش را برآورده سازد و از سوی دیگرهمسایگان این کشور نیز نپندارند که فریب خورده اند.

تاکنون هیچگونه ساز و کار دوستانه ای برای چیرگی بر این چالش میان چین و همسایگانش به دست نیامده است. بر پایه دانسته ها و تجربه های من از آسیا، این ناسازگاری ها و چالش ها به دخالت های فرامرزی و بیش ازهمه به آمریکا و متحدان آن باز می گردد. ایالات متحده از دیدگاه اقتصادی و سیاسی از سوی چین به چالش کشیده شده است و از همین روی آمریکا و غرب، جمهوری خلق چین را تهدیدی برای جهان وانمود می کنند. 

از دیدگاه غرب، دشمن را باید محاصره نظامی کرد و از همین روی، ایالات متحده ، گسل های مرزی کشورهای پیرامون دریای جنوبی چین را بهانه ودستاویزی برای گشت زنی کشتی های جنگی خود در آنجا نموده است.

برای نمونه در نیمه نوامبر 2021، ناو هواپیمابر هسته‌ای آمریکا "کارل وینسون[2]" و ناوشکن های  "استوک دیل"، "لیک پمپیون" و "شیلوه" از نزدیکی کرانه های چین گذشتند و کشتی های جنگی بریتانیا نیز آنها را همراهی می کردند. جمهوری فدرال آلمان نیز ناو "بایرن" را به آنجا فرستاد. این سفر  در رسانه های آلمانی بازتاب گسترده ای داشت و گفته شد که این یک "سفر آموزشی" بوده است. از سوی دیگر جانشین دریاسالار "کی آخیم شونباخ" در هنگام  رهسپارکردن ناو "بایرن"  راست و پوست کنده گفت که آلمان همگام با همکاران و متحدان خود ازارزش ها و آزادی کشتیرانی در آبراهه های دریایی  پاسداری می کند و این سفر برای" نشان دادن نیرو  و برافراشتن پرچم"  در آنجا انجام می شود. اندکی بعد همین دستیار دریاسالار با لباس نظامی دریک میز گرد در دهلی نو که از "یوتیوب" نیز پخش شد درباره جنگ در اکراین گفت که این ادعا که هدف بنیادین روسیه دست اندازی به خاک اکراین و یا "نوار کوچکی" از خاک آن کشور است، سخن پوچی است. از آنجایی که این سخنان با سیاست روس هراسی آلمان  همخوانی نداشت، وی بیدرنگ از سوی وزیر دفاع آلمان برکنار شد. هر چند او در ادامه در همان میز گرد روشن ساخته بود که «هند و آلمان به روسیه نیاز دارند» و گفته بود که « ما به روسیه در برابر چین نیاز داریم»، ولی این گفته ها نیز کمکی نکرد و او کنار گذاشته شد. در این میان اکنون دیگر کار از این سحنان گذشته است و کشتی های جنگی کشورهایی که چین را دشمن می پندارند به گونه ای فزاینده در نزدیکی کانونهای اقتصادی و فناوری چین در کرانه های دریای جنوبی چین در رفت و آمد هستند. 

از این روی رهبری در پکن برای افزایش امنیت خویش، کوشید تا دیوار دفاعی چین را هر چه بیشتر به سوی دریا جابجا کند و در همین راستا همانند ویتنام و فیلیپین، صخره ها و جزیره های جداگانه و دسته جزیره های "پاراسل" "اسپراتلی" را نظامی کرد. در این جزیره ها ابزارها و رادارهایی برای  پایش آسمان و دریا برپا و سیستم های دفاع موشکی و دیگر سلاح ها را در این جزیره ها جای داد. در آغاز سال 2016، ایالات متحده به بهانه "نظامی سازی دریای  چین جنوبی" از سوی پکن، کشتی های جنگی خود را برای آنچه که آن را "پایبندی به کشتیرانی آزاد" می نامید، به آنجا گسیل کرد وبه انجام  رزمایش های نظامی پرداخت و بدین گونه دریا و کرانه های دریایی چین  به راستی نظامی شد.

در پایان ماه نوامبر 2021، یک نشست ویژه برای بزرگداشت آغاز گفتگوها میان چین و کشورهای "آ.سه.آن" (به دلیل بیماری همه گیر کرونا به شیوه مجازی) برگزار شد. سی سال پیش از آن و در جولای 1991، برای نخستین بار وزیر امور خارجه چین که میهمان کشور مالزی بود، در بیست و چهارمین نشست وزیران خارجه کشورهای "آسه آن" در کوالالامپور شرکت کرده بود.

پس از آن در سال 2003، سران این کشورها در" بالی" یک بیانیه  در باره همکاری های راهبردی برای صلح و رفاه امضا کردند و به دنبال آن سه برنامه پنج ساله (2005-2010، 2011-2015، 2016-2020) از سوی این کشورها امضا شد. در نشست ماه نوامبر، سند چشم انداز همکاری راهبردی 2030 از سوی این کشورها به امضا رسید تا راه را برای همکاری های نزدیکتر چین با کشورهای "آ. سه. آن" هموار کند. در نشست ویژه نوامبر 2021، افزون بر سیاست های راهبردی، این کشورها درباره راهکارهای امنیتی نیز گفتگو کردند. دامنه گفتگوهای امنیتی بسیار گسترده بود و از امنیت دریایی گرفته تا مبارزه با تروریسم و بزهکاری های فرامرزی مانند خرابکاری های سایبری و همچنین کمک های بشردوستانه و یاری رسانی در هنگام بروز زیان های طبیعی را در بر می گرفت. همچنیندر این ویدئو کنفرانس، رئیس دولت و رهبر حزب کمونیست چین پیشنهاد کرد که صلح در منطقه از راه همکاری و نه اتحاد فراهم شود و افزود که چین هرگز به دنبال سرکردگی نخواهد بود. چین همچنین آماده پیوستن به پیمان نامه بانکوک است که در سال 1997 بسته شد و بر پایه آن منطقه جنوب شرقی آسیا بری از سلاح های هسته ای گردید. شی گفت که می خواهد دریای جنوبی چین را به دریای صلح و آشتی فرا برویاند،به گونه ای که همه گره ها و چالش های پیشین و کنونی کشورهای پیرامون این دریا از راه همکاری و یک سیاست امنیتی فراگیر همگانی گشوده شود.

او از راهکارهای چین برای گذار از دشواری ها و چالش ها در میان همسایگان  بر پایه سیاستی آشتی جویانه رونمایی کرد. همچنین در این نشست افزون بر تنش زدایی در میان کشورهای منطقه، درباره گسترش همکاری های اقتصادی و بازرگانی میان آنان نیز گفتگوهایی انجام شد که در راستای آن، زیر ساخت های راه ابریشم نوین برای دستیابی به آنها جایگاهی  برجسته داشت.

کشورهای "دلتای مکونگ" یعنی میانمار، تایلند، کامبوج و ویتنام، پیشتر به ابتکار "کمربند ـ جاده" پیوسته بودند تا نیازهای فوری خود را برای پیوند های ریلی، جاده ای و خط های لوله برآورده کنند. از سوی دیگر، برای چین نیز پیوند نزدیک با کشورهای آسیای جنوب شرقی برای بازرگانی و داد و ستد ارزش بسزایی دارد و برای اینکار نیاز به زیر ساخت های پیشرفته است.

کشورهای دلتای مکونگ باید و می‌خواهند با جاده و راه آهن  با استان‌های جنوبی چین پیوند داشته باشند تا جایگزین هایی در برابرکشتی رانی پر خطر در دریای جنوبی چین و تنگه "مالاکا" داشته باشند. 

کشورهای استعمارگر بریتانیا و فرانسه در آغاز سال 1900 برنامه ریزی کرده بودند که کشورهای لائوس، تایلند، مالزی و سنگاپور را با راه آهن به یکدیگر پیوند دهند ولی جنگ های پی در پی، این کار را با دشواری روبرو کرد و ناکام گذاشت. در سال 2006، کشورهای "آ.سه.آن" و چین دوباره این راهکار را بررسی کردند ولی تنها با ابتکار "کمربند ـ جاده" بود که راه  برای این پروژه هموار گردید و بدین گونه چین به یکی از چالاک ترین منطقه های  اقتصادی رو به گسترش در جهان دسترسی پیدا می کند.

راه آهن پان آسیایی سه مسیر را در بر می گیرد. مسیر میانی که از "کونمینگ" در جنوب چین آغاز می شود و با گذشتن از لائوس به بانکوک می رسد. مسیر باختری از میانمار به تایلند و مسیر خاوری که از ویتنام، کامبوج و تایلند می گذرد. هر سه مسیر با هم به بانکوک می رسند که از آنجا به راه آهن های مالزی و سنگاپورراه خواهند داشت و بدین گونه با ساخت راه آهن پان ـ آسیا هشت کشور "آ.سه.آن." با یکدیگر پیوند خواهند یافت.

راه آهن پر سرعت کونمینگ به سنگاپور از "وینتیان" در لائوس، بانکوک در تایلند و کوالالامپور در مالزی می گذرد، 4800 کیلومتر درازا دارد و بخشی از جاده ابریشم نوین است. در دسامبر 2021، راه آهن چین ـ لائوس آغاز بکار کرد.

        پیج فیسبوک راه توده