برگردان: م. مهرجو

راه هایی درسراسر کشور - جاده‌های " کمربند ـ جاده" در آسیای جنوب شرقی (2)

چین - میانمار (مسیر باختری)

دالان اقتصادی چین-میانمار (سی. ام. ای. سی )[1] یک پروژه برجسته در ابتکارکمربند ـ جاده است. این راه آهن کشور میانمار را به راه آهن بازرگانی چین پیوند می دهد و همچنین جایگزینی برای ترابری دریایی از آبراهه تنگه "مالاکا" است.از سوی دیگر این راه آهن زمینه را برای انجام دسته ای از پروژه های زیربنایی فراهم می کند که برای پیشرفت اقتصادی این کشور همسایه چین، که تا سال 1989 "برمه" نام داشت، اهمیت بسزایی دارد.

این دالان نزدیک به 1700 کیلومتر درازا دارد و از "کونمینگ" چین تا شهر بندری "کیاکپیو" کشیده شده است که در 400 کیلومتری شمال غربی "رانگون" (یانگون)، پایتخت میانمار جای گرفته است. از" ماندالای"، یک راه آهن به رانگون می رود.

اکنون به چشم انداز دیگری از این راه آهن بنگریم. دهکده پیشین "کیاکپیو" در خلیج بنگال، امروز به شهری بزرگ با جمعیتی نزدیک به 200.000 تن دگرگون شده است. این شهر نخستین ایستگاه یک راه آهن پر سرعت و همچنین خط های لوله نفت و گاز شده است و از سال 2017، گاز و نفت از این  شهر به چین روانه می شود.

با پایان گرفتن ساخت و سازها، انبارهای این بندر می توانند 600.000 متر مکعب نفت را در خود جای دهند وپایانه های این بندر برای پهلو گیری نفتکش هایی تا 300.000 "جی.آر.تی" آمادگی خواهند داشت. "آنگ سان سوچی"، نخست وزیر میانمار در مارس 2016 تا فوریه 2021، بودجه این بندر را از 7 میلیارد دلار به 1.3 میلیارد دلار کاهش داد. با این همه، پس از کودتای نظامی در فوریه 2021، روشن نیست که پیشرفت این بندر چگونه به پیش خواهد رفت. هم اکنون دادگاه کیفری بین المللی در لاهه درحال بررسی پرونده آنگ سان سوچی  به اتهام نسل کشی مسلمانان "روهینگنیا" است که در دوره نخست وزیری وی رخ داد.

همانگونه که پیشتر در سال 2011 برنامه ریزی شده بود، این راه آهن می بایستی دو شاخه می شد که یک شاخه آن به چین و شاخه دیگر به سوی "ماندالی" می رفت. تا کنون تنها آن شاخه ای که به چین می رود، راه اندازی شده است و شاخه دیگر و دو پیوند جاده ای هنوز در دست بررسی هستند. راه آهن شرقی ـ غربی که از "ماندالی" در مرکز کشور می گذرد، باید ساخته شود و از آنجا به بنگلادش و هند برود. همچنین یک خط شمالی ـ جنوبی نیز، ماندالی را به "رانگون" پایتخت میانمار پیوند می دهد.

یک پروژه دیگر که دهه ها از برنامه ریزی آن می گذرد، ساخت سدی است در "ایراوادی"،  یعنی جایی که رودخانه های "مالی" و "ان مای" به هم می پیوندند. ساخت چنین سدی با تاج 152 متر با کشمکش های فراوانی همراه بوده است زیرا به محیط زیست و گنجینه های باستانی زیان می رساند. از همین روی این پروژه در سال 2011، پس از چاپ یک گزارش 900 صفحه ای از سوی یکی از پژوهشگران چینی ادامه نیافت.

در چارچوب کمربند ـ جاده، "شرکت سرمایه گذاری نیروی چین"[2] با هزینه 3.6 میلیارد دلار، ساخت یک نیروگاه آبی را با رعایت همه ساز و کارهای سختگیرانه زیست محیطی دوباره راه اندازی کرد. این نیروگاه می بایستی 3600 مگاوات برق تولید کند و 90 درصد این برق تولیدی نیز به چین صادر شود. بر پایه داده های کنونی، کارساخت وساز این نیروگاه نیز هم اکنون  بازایستاده است.

افزون بر این پروژه های بزرگ، پروژه های کوچکتری مانند ساخت منطقه ویژه اقتصادی در استان "کاچین"، "شهرک صنعتی ماندلی میتا" و شهر صنعتی "پاتیه یین"[3] نیزدر چارچوب کمربند ـ جاده در میانمار به پایان رسیده اند.

با اینهمه، برخی نگرانی های هواداران محیط زیست و کنشگران اجتماعی درباره ساخت راه آهن، جاده و شهرهای صنعتی را نمی توان نادیده گرفت. هشدارهای آنان در باره آلودگی های زیست محیطی و دگرگونی در ساختارهای اجتماعی سنتی، به درنگ و کند شدن انجام برخی از پروژه ها انجامیده است.

پس از کودتای نظامی در سال 2020،  بسیاری از ساخت و سازها به دلیل دگرگونی های سیاسی متوقف شد، هرچند چین در سیاست های داخلی این کشوردخالت نمی کند.

راه آهن پان آسیایی (مسیر میانی)

راه‌آهن" کونمینگ - سنگاپور" که به نام راه‌ آهن پان آسیایی نیز شناخته می‌شود، یکی از پروژه‌های کلیدی گسترش  حمل‌ونقل در راه ابریشم نوین برای" انجمن کشورهای جنوب شرق آسیا" (آسه آن) است. مسیر راه آهنی که از لائوس می گذرد، پایه بنیادین پیشرفت اقتصادی این کشور است. این راه آهن لائوس را با چین، تایلند و مالزی پیوند می دهد و از این روی به سود پیشرفت اقتصادی این کشور خواهد بود.

بخش میانی 411 کیلومتری این راه اهن از" بوتن" تا "وینتیان" پایتخت لائوس به گونه آزمایشی در اکتبر 2021 راه اندازی شد و نخستین ترن تندرو گردشگری از "کومینگ" براه افتاد و پس از گذر از 75 تونل و 167 پل به " وینتیان"[4] رسید. هزینه های ساخت و ساز این راه آهن نزدیک به شش میلیارد دلار بود که برابر با یک سوم تولید ناخالص داخلی لائوس است.

با اینهمه، ساخت و سازاین راه آهن از سوی دولت لائوس  با همکاری چین انجام شد تا هر چه زودتر اقتصاد این کشور را در بخش هایی که در مسیر این راه آهن بودند، پیشرفت بدهند. ولی با گسترش همه گیری ویروس کرونا، رفت و آمد در دسامبر 2021 تنها برای جابجایی بار در این مسیر آغاز شد.

بنگاه های صنعتی کوچکی در کنار این راه آهن برای زمینه سازی در آسان کردن داد و ستدهای بازرگانی برپا شده اند. لائوس امیدوار است که از درآمدهای این بنگاه ها و درآمدهای برنامه ریزی شده از گردشگری بتواند هزینه های ساخت و وام هایی که برای این پروژه از "اگزیم بانک چین" گرفته شده است را بازپرداخت کند.

افزون برساخت راه آهن، چین در تولید برق برای راه آهن تند رو، در گسترش بنگاه های صنعتی کوچک و دیجیتالی سازی در لائوس سرمایه گذاری کرده است. در این راستا می توان از ساخت هفت سد بر روی رودخانه "نام او"[5]، یکی از زیرشاخه های "مکونگ" نام برد که سه تا از این سدها در سال 2016 به بهره برداری رسیده اند و چهار سد دیگر نیز با آغازراه اندازی قطارها، به بهره برداری خواهند رسید.

هزینه های بالای سرمایه گذاری، کشور لائوس را به گروه کشورهای بسیار بدهکار وارد کرده است. برای بهبود جایگاه مالی "اپراتور شبکه برق لائوس"[6]،  گفتگوهایی برای فروش بیشتر بخش هایی از این شرکت به  شرکت چینی "ساترن پاورگرید"[7]انجام شده است.

همراستا و در کنار راه آهن باریک 627 کیلومتری که در سال 1918 میان بانکوک و "نونگ خای" در مرز لائوس راه اندازی شد، یک راه آهن تند رو با گیج استاندارد در چارچوب پروژه های کمربند ـ جاده ساخته خواهد شد. گفتگوها در باره نیاز به چنین پیوند ریلی و چگونگی پرداخت هزینه های آن، به درنگ و سستی در ساخت و ساز این پروژه انجامیده است. پیشتر بنا بر این بوده است که 253 کیلومتر از این راه آهن بدون همکاری چین تا سال 2023 به پایان برسد، هرچند در باره فراهم کردن هزینه های ساخت آن در سال 2015 با چین هماهنگی انجام گرفته بود.

ساخت و سازها اکنون به گونه ای پیش می رود که می توان پیش یبنی کرد که در سال 2027، پیوند ترانزیتی با تایلند فراهم می شود. شبکه راه آهن تایلند درکرانه های باختری با راه آهن سنگاپور پیوند می خورد. بر پایه برنامه ریزی ها پیش بینی شده است که دو خطه و برقی کردن این مسیربا وام 13 میلیارد دلاری چین تا پایان 2022 به انجام برسد.

در آوریل 2019، گفتگو ها درباره پیوند این راه آهن ساحلی باختری با راه آهن ساحلی خاوری به سرانجام رسید. این راه آهن 650 تا 690 کیلومتر درازا خواهد داشت و کوالالامپور را به تنگه مالاکا پیوند خواهد داد.

در ساخت این راه آهن، بنا بود که چهل در صد نیروی کار از مالزی باشد تا هزینه های ساخت و ساز کمتر بشود. پس از آشکار شدن هزینه های گزاف و کم کاری از سوی مالزیایی ها،  که به کند شدن و دیر کرد در انجام ساخت و سازها انجامید، پیش بینی می شود که با روند کنونی، این مسیر تا پیش از پایان سال 2026 راه اندازی نشود. وامی که چین برای ساخت و ساز این مسیر داده است، از سوی مالزی با روغن پالم بازپرداخت می شود.

ویتنام (مسیر خاوری)

پیوند ریلی که میان "کونمینگ" درچین و شهر بندری "هایفونگ" در ویتنام از راه "هانوی" در سال های 1904 تا 1910 با یک گیج باریک ساخته شد، امروز هم کار می کند. در سال 1936، استعمارگران فرانسوی، هانوی را در شمال با سایگون (اکنون شهر هوشی مین نامیده می شود) در جنوب با همان گیج باریک به هم پیوند دادند.

اکنون بایستی که در کنار این مسیر، راه آهن تازه ای ساخته شود. پیش از سال 2010، گفتگوهایی میان ژاپن و ویتنام برای چنین پروژه ای انجام شده بود ولی به سرانجامی نرسید زیرا هزینه های آن بسیار زیاد برآورد شده بود. در سال 2019، این پروژه دوباره در ویتنام در دستور کار دولت این کشورجای گرفت ولی باز هم کنار گذاشته شد.

ازدیگر سوی، در سال 2017، ساخت یک راه آهن تندرو به درازای 198 کیلومتر که "نانینگ" را به "پینگ شیانگ" در مرز ویتنام پیوند می داد، آغاز شد که در سال 2021 به بهره برداری رسید. هزینه ساخت این راه آهن نزدیک به 2.6 میلیارد دلار بود.

در همان هنگام، در چارچوب کمربند ـ جاده، یک نیروگاه حرارتی و یک خط مترو در هانوی با وام های چینی ساخته شد. در سال 2017، شرکت های خصوصی از چین با سرمایه ای برابر با 11.2 میلیارد دلار، 1187 پروژه را در ویتنام به انجام رساندند که مهمترین آنها پروژه هایی در زمینه های انرژی، پارچه بافی و پوشاک و ساخت و ساز ساختمان بود. با اینهمه، در میان سرمایه گذاران خارجی، چینی ها در ویتنام تنها در رده هشتم جای گرفته اند.

در آغاز فوریه 2021، رهبران ویتنام و چین  بر آن شدند که به گونه ای سازنده بر کشمکش های خود بر سر دریای چین جنوبی با گفتگو چیره شوند و گسترش زیرساخت‌ها را در چارچوب راه ابریشم نوین به پیش ببرند. 

        پیج فیسبوک راه توده